واقعہ کربلا دا دور اَتے سرائیکی لوک ادب

واقعہ کربلا دے بعد پہلا مرثیہ وی ملتان وچ سرائیکی زبان وچ لکھیا ڳیا ہئی تے ملتان تݙاہاں کنوں گھن تے اَڄ تئیں مرثیہ تے عزا داری دیاں محفلاں دا مرکز آندا پئے ۔

ایہو دور چاک دے وجود وچ آوݨ تے ولتݨ کوں چاک اتے ݙھالݨ دا ہے۔ جیندی شروعات جنوبی وادیٔ سندھ موہنجو تے شمالی وادیٔ سندھ ملتان اڄوکے ہڑپہ، ساہیوال کنوں تھئی۔ وادیٔ سندھ بلوچستان توں ملتان تئیں دے علاقے تے ہڑپہ اجوکے ساہیوال کنوں گھن کے انبالہ موجودہ بھارتی علاقے وادیٔ سندھ دی قدیم تہذیب دا حصہ ہن۔ایہا ای او تہذیب ہے جیڑھی وادیٔ نیل مصر تے وادیٔ فرات عراق دے زمانے کنوں ٹری آندی اے۔

" لسانی حوالے سے بھی یہی دور اہم ہے جس میںقدیم سامی رسم الخط موہن جودڑو کا خط اور ملتان قدیم قلعہ سے نکلے ہوئے الفاظ کے نمونوں میں مماثلت نظر آتی ہے۔"

ترجمہ:       لسانی حوالے نال وی ایہو دور اہم اے جیندے وچ پراݨی سامی رسم الخط ، موہنجودڑو، دا خط تے ملتان دے پراݨے قلعے وچوں نکلیے ہوئے لفظاں دے نمونیاں وچ ہکڑپ تے ہکی جھال نظر آندی ہے۔

جݙاں مصر وچ فراعین دی حکومت ہئی تݙاہاں ملتان وچ وی ہرنا کیشپ، نامی فرعون حکومت کریندا ہئی جیڑھاخود کوں خدا اکھویندا ہئی۔

ہرناکیشپ دی حکومت ہرنا کیشپ دے پتر پرہلادہ بھگت دی وحدانیت نال مر ستی ، جاں جو مصر دے فراعین دی خدائی کوں وی زوال آیا تاں اتھاں حضرت یوسف علیہ السلام نے بادشاہت سنبھال گھِدی ، ملتان اوں دور وچ وی ہک وݙا تجارتی مرکز ہئی ، ملتان وچ دریاواں دے کنارے جیڑھے وید لکھیے ڳئے انہاں وچ اتھوں دی تہذیب تے قدیم ثقافت دے حوالے  ملدئین جیویں جو وݨ دی وݨ نال شادی، بݨیے دا تصور یا ول اوشا (دھمی دھاوݨ تے ہار سنگھار کرݨ دا تصور ۔

ہندو مت توں وی پہلے اتھاںبُدھ مت مذہب دے پرچارک وی آئے جنہاں احترام ادب اتے دھرتی دے موجود جانداراں دے وجود دی اہمیت دا پرچار کیتا ، سرائیکی وسوں دے ایندے اثرات وی اَڄاں تئیں موجود ہن ۔ہݨ وی کوئی ٻالھ رس رنج تھی تے زمین دے ڈھہہ پووے تاں اوکوں زمین کنوں اتے کھڑا تھیوݨ دے آہر پاروں اساں اُٻاہل نال اہدے ہیں جو: اٹھی اٹھی کویلی اٹا چاتی ویندی ہئی شودی کویلی دا اٹا وٹیج پئے ، کویلی تیݙے تلے آ ویسی ،مر پوسی ۔

ہک قیاس اے وی ہے جو قدیم اپ بھرنش سرائیکی زبان دی ابتدائی شکل ہے ۔

ڈاکٹر مہر عبدالحق آپݨی کتاب "ملتانی زبان اور اس کا اُردو سے تعلق" وچ لکھدن جو سرائیکی تے اردو دے مصادر ہک ٻئے نال رلدے ملدن۔

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی وسیب دی ماحولیات۔

• دریائے گھاگھرا تے مستنصر حسین تارڑ دا ناول

• سرائیکی تہذیب اُتے ٻِنّھاں تہذیباں دا اثر

• جلیل پور اتے ملتان دی قدیم تہذیب

• ست دریاواں دی دھرتی دی ثقافت تے تہذیب

ٻاہرلے جوڑ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔