ساہیوال

ضلع سرگودھا دا قصبہ تے ہک تحصیل ۔دریائے جہلم دے سجٖے کنارے تے واقع ہے۔ ایکو ں سولہویں صدی اِچ بلوچ قبیلے آباد کیتا ہا۔ ایں خاندان دا ملک بجڑ خاں، کیچ مکران بلوچستان دے مغربی علاقے دا ہک چھوٹا جیہاں رئیس ہا۔رئیس سیستان نے ایندی سوہݨی دھی دا رشتہ منگیا تاں ایں انکار کر ݙتا ۔ایندی وجہ نال ݙونہیں رئیساں اِچ جنگ دی نوبت آ ڳی۔ بجڑ خان اپݨے خاندان سودھا بھجٖ تے دلی آ ڳیا جتھاں مغل شہنشاہ بابر تخت نشین تھی چکیا ہا۔ بجڑ خاں کوں دربار تک رسائی حاصل تھی ڳی۔ بابر ایکوں علاقے تھل یعنی شاہ پور (وسیب )اچ جاگیر عطا کیتی۔ بجڑ خان خوشاب دے نیڑے آ تے آباد تھی ڳیا ۔1530ء اچ ایندا انتقال تھیا تاں ایندا پُتر گل بابلک خاں ایندا جانشین بنڑیا۔ ایں ضلع شاہ پور اچ کئی نویں دیہات آباد کیتے ۔ جئیں اِچ ساہیوال دا قصبہ وی شامل ہے ۔ اتھاں ایں نگرانی کیتے جھمٹ قوم دا ہک فروساہی یا ساہی ناں دا مقرر کیتا ۔ ساہیوال ہوندے ناں نال مشہور تھیا۔

قصبہ ساہیوال کہیں زمانے اِچ تجارت دا ٻہوں وݙا مرکز ہا۔ اتھوں مال پرے پرے تک ویندا ہئی۔ ہتھی دے ݙند دا سوہݨا کم تے ٻالیں دے لکڑی دے کھݙوݨیں بنڑدے ہن۔ قدیم شہر اچ ہک فصیل دے اندر ہا تے ایندے چھ دروازے ہن جنہاں اچ کشمیری دروازہ ، لاہوری دروازہ ودھ مشہور ہن۔ انگریزاں دے عہد اِچ اتھاں میونسپلٹی ، تھانہ تے تحصیل بݨائی ڳی ہئی ۔ ایں ویلھے اے ضلع شاہ پور اِچ شامل ہا ۔ اتھاں دی میونسپلٹی 1876ء اچ قائم تھئی ہئی۔ 1897ء اچ ایندی آبادی 9210افراد تے مشتمل ہئی جݙاں جو 1931ء اچ ایندی آبادی 18090افراد تے مشتمل ہئی۔ قیام پاکستان توں پہلے اتھاں کھتری تے اروڑواں دی اکثریت ہئی جیڑھے قیام پاکستان دے بعد اتھوں بھارت چلے ڳے تے انہاں دی جھاہ مسلمان مہاجر آ تے آباد تھئے۔ گنا، فالسہ، سنگترہ تے سیب اتھاں ودھ توں ودھ پیدا تھیندن۔ اے تحصیل ہیڈ کوارٹر وی ہے اتھاں طلباء تے طالبات دے ڈگری کالج ، ہائی سکول، ہسپتال ،تحصیل سطح دے دفاتر تے عدالتاں ، تجارتی بازار موجود ہن۔ صوفی بزرگ حضرت محمد شمس الدین سیالوجی جیڑھے پیر سیال دے ناں نال مشہور ہن اتھاں مدفن ہن۔ آپ سلسلہ چشتیہ دے معروف روحانی بزرگ ہن۔ آپ دی ولادت 1799ء اچ جݙاں جو وفات 4جنوری 1883ء کوں تھئی۔ پیر آف گولڑہ شریف آپ دے مریدین اچ شامل ہن۔ آپ دا عرس ہر سال وݙی دھوم دھام نال منایا ویندے۔ جئیں اِچ ہزاراں عقیدت مند شریک تھیندن۔

علم و ادب دے لحاظ نال قصبہ ساہیوال اچ کالم خاں مرحوم مرثیہ گو شاعر دی حیثیت نال سنُجٖاݨیے ویندن ۔ مہدی حسن ضیغم وی اتھاں دے شاعر ہن۔ آپ 1983ء اچ فوت تھئے۔ مشہور عالم دین ،مصنف ،مذہبی کتب دے مصنف مفتی عبد الشکور ترمذی دا تعلق وی ساہیوال توں ہا۔ آپ دا انتقال 2001ء اچ تھیا۔ اے ایچ انیس مرحوم وی اتھاں دے ناول تے افسانہ نگار ہن۔ موجودہ دور اِچ مسعود تنہا، نجف شیرازی، اسد اعوان، غلام محمددرد، حیات بھٹی، نذر اقبال، اقبال ندیم تے افتخار عاکف دے ناں نمایاں ہن۔ ساہیوال دی آبادی 1981ء اچ 21231 تے 1998ء دی مردم شماری دے مطابق 32019نفوس تے مشتمل ہئی ، ایندی موجودہ آبادی 40ہزار توںودھ ہے۔