خلافت بنی امیہ
بنو ہاشم دے بعد بنو امیہ قریش دا ہک ممتاز تے دولت مند قبیلہ ہئی، ہیں خاندان نے خلافت راشدہ دے بعد تقریباًً ہک صدی تک خلافت سنبھالی تے اسلامی فتوحات کوں بام عروج تے پہنچایا۔ جس دے سرحداں ہک طرف چین تے ݙوجھی طرف اسپین تک پھیلے ہوئے ہن۔ مرکزی خلافت دے خاتمے دے باوجود اس خاندان دا ہک شہزادہ عبدالرحمن الداخل اسپین وچ حکومت قائم کرنے میں کامیاب ہوا۔ جتھاں 1492ء تک اموی سلطنت قائم رہی.
خلیفہ بطور بانی، 661ء تا 680ء معاویہ بن ابو سفیان تے خلیفہ آخر 744ء تا 750ءمروان بن محمد بن مروان ہئی. رقبہ دے اعتبار نال بمطابق 750 عیسوی (132 ہجری) 15,000,000 مربع کلومیٹر(5,791,532 مربع میل) دے مالک ہن. آبادی ہک اندازے دے مطابق، 750 عیسوی وچ (132 ہجری) 34,000,000 ہئی.ایں دور وچ طلائی دینار کرنسی ہئی.
خلفاء بنی امیہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]ایں دور دے تمام خلفاء سوائے حضرت عبداللہ بن زبیر دے (جنہاں دی خلافت کجھ علاقیاں وچ بنی امیہ دے متوازی قائم رہی تے بعد وچ بزور طاقت ختم کیتی ڳئی) سب بنی امیہ قبیلے نال تعلق رکھدن. انہاں دے تفصیلی حالات دا جائزہ اے ہے.
- 1.معاویہ بن ابی سفیان، 661ء توں 680ء
- 2.یزید بن معاویہ، 680ء توں 683ء
- 3.معاویہ بن یزید، 683ء تون 684ء
- 4.مروان بن حکم، 684ء توں 685ء
- حضرت عبداللہ بن زبیر رضی اللہ عنہ، خلیفہ راشد، 685ء توں 695ء
- 5.عبدالملک بن مروان، 685ء توں 705ء
- 6.ولید بن عبدالملک، 705ء توں 715ء
- 7.سلیمان بن عبدالملک، 715ء توں 717ء
- 8.حضرت عمر بن عبدالعزیز رحمۃاللہ علیہ، خلیفہ راشد، 717ء توں 720ء
- 9.یزید دوم بن عبدالملک، 720ء توں 724ء
- 10.ہشام بن عبدالملک، 724ء توں 743ء
- 11.ولید دوم، 743ء توں 744ء
- 12.یزید سوم، 744ء
- 13.ابراہیم بن ولید، 744ء
- 14.مروان دوم، 744ء توں 750ء
اموی خلافت دا جائزہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]سلطنت بنو امیہ دا ہک قابل ذکر پہلو اے نظر آندا ہے کہ اس دور وچ عرباں دی اپݨی ہک الگ حیثیت رہی۔ عرب فاتح قوم ہن، اخلاق، زبان، تمدن تے مراسم ہر چیز تے عرب غالب ہن لیکن بنو امیہ دے بعد انہاں دی اے فوقیت ویندی رہی۔بنو امیہ دی اے خوبی وی انتہائی قابل تحسین ہے کہ اس دور دے خلفاء نے خلافت راشدہ دے فتوحات کوں وسعت ݙے کے مشرق و مغرب وچ پھیلا ݙتا۔ مشرق وچ چین تے مغرب وچ بحر ظلمات تک انہاں نے اپݨے زمانے دی متمدن دنیا کوں فتح کرکے فخر حاصل کیتا۔ براعظم افریقہ دے ریگستاناں تے ہندوستان دے میداناں تک اسلام بنو امیہ دی خلافت وچ ہی پھیلا۔ اس خلافت دے بعد مسلماناں کوں جدید فتوحات دا بہت کم موقع ملا تے سب توں وݙی چیز اے ہے کہ بنو امیہ دے بعد اسلامی حکومت ہک مرکز تے قائم نہیں رہی بلکہ الگ الگ متوازی حکومتاں قائم تھیوݨ لگ ڳئیاں۔
اس خاندان نے اپݨی حکومت تے سلطنت دے استحکام کیتے ظلم و تشدد تے لوگاں کوں قتل کرݨ توں وی دریغ نہیں کیتا۔ خلفاء بنو امیہ وچ زیادہ نامور و قابل حکمران ہی اس غلطی دے مرتکب تھئے۔ اس جبر و ظلم دا نتیجہ وی انہاں دے حق وچ بہتر ثابت نہ تھیا حالانکہ اس وقت انہاں دا نظریہ اپݨے دشمناں کوں رستے توں ہٹاوݨ دا ہئی جس دا اثر الٹا تھیا۔کربلا وچ امام حسین رضی اللہ عنہ تے آپ دے خاندان دی شہادت، اسیری تے ناروا سلوک وی ایں خاندان تے ہک بدنما دھبہ اے.
لیکن اے درست نی کہ انہاں دی خلافت وچ صرف خامیاں پائیاں ویندن. بہت ساری ایسی خوبیاں وی اس حکومت وچ موجود ہن جیہڑے انہاں دے بعد وی بہت کم نظر آئیاں۔ بنو امیہ، قبائل قریش تے ملک عرب دا ہک نامور قبیلہ ہئی۔ اس قبیلے دے اکثر لوگ اپݨے تدبر وچ اپݨے ہم عصراں تے فوقیت رکھدے ہن بلکہ عہد جاہلیت توں انہاں کوں اے خوبیاں میسر ہن۔ اگر بنو امیہ وچ جمہوریت دی روح ختم نہ کیتی ویندی یا بنو امیہ دے قابل لوگاں وچ ہی اقتدار تقسیم تھیندا رہندا تاں یقیناً اس دور دی حکومت وچ وی اضافہ تھیندا تے عالم اسلام کوں وی اتنا نقصان نہ پہنچدا۔ [١]
حوالے
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- ↑ تحقیق و تحریر، اسماعیل بھٹہ