حضرت عبداللہ بن زبیر رضی اللہ عنہ
عبد اللہ بن زیبر جن کا لقب حمامۃ المسجد 64 تا 73ھ (685 تا 695ء) ہک مشہور صحابی ہن تے کجھ عرصہ کافی اسلامی ملکاں وچ بطور خلیفہ وی حکومت کیتی. آپ دی خلافت کوں خلافت راشدہ دوم دا ہک باب تصور کیتا ویندے.
نسب[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
حضرت عبد اللہ بن زیبر، زبیر ابن العوام دے صاحبزادے ہن۔ آپ دی والدہ حضرت اسماء حضرت ابوبکر صدیق دی وݙی دھی تے حضرت عائشہ دی حقیقی بھیݨ ہن۔ مدینہ منورہ وچ 2ھ کوں پیدا تھئے۔ اس توں پہلے مہاجرین دے ہاں چونکہ کافی عرصہ تک کوئی اولاد نہ تھئی ہئی ایں واسطے آپ دی پیدائش تے مسلماناں نے خوب خوشیاں منائیاں۔ تقریباًً 8 سال دی عمر وچ رسول اللہؐ دے ہتھ تے بیعت کیتی۔ آپ دا شمار انہاݨ مشاہیر اسلام وچ تھیندا ہے جنہاں نے حق و صداقت دا علم بلند رکھݨ کیتے اپݨی جان تک وی نثار کرݨ توں دریغ نہ کیتا۔
اعلان تے زمانۂ خلافت[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
شہادت حسین رضی اللہ عنہ تے سانحۂ کربلا نے لوگاں دے دلاں دے اندر ستے ہوئے جذبات کوں اس قدر شدت نال برانگیختہ کیتا کہ ملک دے طول و عرض وچ اموی اقتدار دے خلاف عام ناراضی تے بغاوت دی ہک زبردست لہر اٹھ کھڑی تھئی چنانچہ جیہرلے ابن زبیر نے اہل حجاز کوں انقلاب دی دعوت ݙتی تاں اہل مکہ نے انہاں دے ہتھ تے بیعت کر گھدی۔ اس وقت دنیائے اسلام وچ آپ جیسی موثر شخصیت دا حامل کوئی ݙوجھا شخص نہ ہئی اس واسطے اہل مدینہ نے وی جلدی آپ کوں خلیفہ تسلیم کر گھدا۔
ابن زبیر دی شخصیت اوں وقت تمام عالم اسلام وچ نمایاں تے محترم ہعی۔ کوئی شخص وی انہاں دے مدمقابل دعویٰ خلافت کرݨ دی اہلیت نہ رکھدا ہئی۔ چنانچہ انہاں دے داعیاں تے ساتھیاں نے عراق مصر و شام دا رخ کیتا۔ سوائے شام دے باقی سب ملکاں دے حکمراناں تے عمائدین حکومت نے عبد اللہ بن زبیر کوں اپݨی وفاداریاں سونپ ݙتے۔ عوام نے وی انہاں دی قیادت کوں تسلیم کر گھدا۔ ایں طرح آپ دی خلافت دی حدود حجاز دے علاوہ عراق تے مصر تک وسیع تھی ڳئی۔
عبد اللہ ابن زبیر نے مروان کوں شام وچ دھکیل کے زبردست سیاسی غلطی دا ارتکاب کیتا حالانکہ اوہنے آپ کوں یزید دی موت دے بعد خود خلافت دی پیشکش کیتی ہئی جیہڑی آپ نے اوندے نال نفرت دی وجہ توں ٹھکرا چھوڑی. چنانچہ مدینہ منورہ توں جیہرلے مروان بن حکم شام پہنچا تاں تمام اموی اس دے گرد جمع تھی گئے۔ تے اکثر امویاں نے اس دے وجود کوں غنیمت ڄاݨیا تے باہمی مشورہ تے رائے دے بعد ݙوجھے ݙو خلافت دے دعویداراں دی بجائے، مروان بن حکم کوں ہی 683ء وچ اپݨا خلیفہ چݨ کے اس دی بیعت کر گھدی۔ قبیلہ بنو قیس نے امویاں دے اس فیصلہ کوں تسلیم کرݨ توں انکار کر ݙتا۔ چنانچہ مروان تے حامیان عبد اللہ بن زبیر (بنو قیس) دے درمیان معرکہ مرج راہط پیش آیا جس وچ بنو قیس کوں شکست تھئی تے اس طرح عبد اللہ ابن زیبر دی قوت کوں پہلی کاری ضرب لگی تے آپ دی خلافت ڈانواں ڈول تھی ڳئی.
ابنِ زبیر دی شہادت[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
یزید اپݨے مرݨ توں پہلے اہل مدینہ کوں بیعت تے مجبور کرݨ کیتے مسلم بن عقبہ کوں ݙاہ ہزار فوجیاں دے نال مدینہ روانہ کیتا۔ اہل مدینہ نے شامی افواج دا بڑی پامردی نال مقابلہ کیتا مگر ترے ݙینہہ دی جنگ دے بعد شکست کھادی۔ تاریخ اسلام وچ اس شرمناک واقعہ کوں سانحہ حرہ تے واقعہ حرہ دا ناں ݙتا ویندا ہے۔ مدینہ کوں تاخت و تاراج کرݨ دے بعد یزید دی افواج مکہ دی طرف ودھیاں۔ مسلم بن عقبہ دوران سفر ہی مر گیا۔ لٰہذا حصین بن نمیر کوں سربراہ مقرر کر ݙتا گیا۔ ابن نمیر نے مکہ دا محاصرہ کر گھدا جیہڑا 64 ݙینہہ جاری ریہا اس دوران جیہرلے یزید دی موت دی خبر پہنچی تاں محاصرہ چا گھدا گیا۔ ابن زبیر دا اقتدار پہلے ہی روبہ زوال ہئی لیکن آپ دے انتہائی قریبی ساتھی مصعب بن زبیر دے قتل نے مروان دی وفات توں بعد اوندے پتر تے نویں اموی خلیفہ عبدالملک تے ابن زبیر دے درمیان سیاسی کشمکش تے رسہ کشی دا حتمی فیصلہ کر ݙتا تے عراق آپ دے ہتھوں نکل ڳیا.
عراق دے ہتھوں نکل ونجݨ دے بعد ابن زبیر دی سیاسی تے فوجی قوت بہت زیادہ کمزور تھی چکی ہئی۔ لٰہذا انہاں حالات وچ عبد الملک کیتے زبیری اقتدار تے ضرب کاری لاوݨ آسان ہئی چنانچہ حجاج بن یوسف، اموی گورنرِ عراق کوں ابن زبیر دے خلاف مہم دا انچارج بݨا کے روانہ کیتا گیا۔ حجاج نے 695ء وچ مکہ دا محاصرہ کرکے شہر تے سنگباری شروع کر ݙتی جتھاں ابن زبیر موجود ہن۔ ایہ محاصرہ تقریباًً 7 مہینے جاریِ رہا۔ حجاج نے آپ نال سخت مقابلے دے بعد آپ کوں شہید کر کے آپ دی لاش کوں سولی تے لٹکا ݙتا۔ جیہڑی ترے ݙینہہ اتھائیں لٹکدی رہی. آپ دی والدہ حضرت اسماء دا اتھوں گزر تھیا تاں ݙیکھ کے ٻولے
’’شہسوار حالی اپݨی سواری توں نی لتھا۔‘‘
آپ دی شہادت دے نال مملکت اسلامیہ توں ہک ایسی شخصیت اٹھ گئی جیہڑی سنت نبوی دی علم بردار تے خلفائے راشدین دے دور دی عملی تصویر ہئی۔ اس دے بعد حجاز دنیائے اسلام دا سیاسی مرکز نہ رہا۔ شمع رسالت دے اس آخری پروانے دی شہادت دے نال خلافت علی منہاج النبوۃ دا آفتاب غروب تھی گیا۔[١]