لوک شاعری وِچ استحصالی قوتاں دی فکر دا مطالعہ

خالد اقبال جئیں ویلھے ملکی تے غیر ملکی استحصالی قوتاں دی فکر دا مطالعہ کریندن، تاں او ، ایں نتیجے تے پُڄدن جواے ساریاں قوتاں چوریں ریت ، ہِکے گھاݨ تے کٹھے آن تھین تے اے سارے مِل تے لوکیں دا خون نُچڑیندے پئین ۔ لہٰذا او آہدن جو کویلیاں ریت کٹھے تھی ونڄو تے رَل مِل تے اِنہاں دا مقابلہ کرو۔

چوراں چکر، گُھمدا گھاݨ

آئو، رَل تے ماروں ٻاݨ

ایں سارے پیش منظر۔ اِچ، اُنہاں کوں دھرتی کنڈوراݨی نظر، آون لگ ویندی اے ۔ کیوں نہ لڳے ۔ جݙاں اوندے رکھوالے ، غیر ملکیں قوتاں دے اشاریاں دے  پابند تھی ڳئے ہوون ۔ اے قوتاں مُشکی نانگ ریت ، لوکیں دا رستہ اَن مریندین ۔ لوکیں کوں او کم نئیں کرݨ ݙیندے ، جیڑھا اُنہاں دا حق ہے ۔ اوں رستے تے نئیں ٹُرݨ ݙیندے ، جیندے تے ٹُرݨ نال سارے وسیب کوں سُکھ مِلسی ۔ اِنہاں غاصب قوتاں (مُشکی نانگ) دی دہشت اِتنی ڈھیر اے جو وسبے دے وݙیرے عرصہ دراز توں ایہو سمجھیندے آندن جو ایں نانگ کوں ݙیکھ تے ’’تُساں چُپ کر تے آپݨی راہ لنگھ ونجݨی ہے۔‘‘

پر ہُݨ سوچ بدل چکی ہے ۔ نویں فِکر نے لوکیں کوں اے حوصلہ وی ݙتے ، جو مصلحت دے طوق کوں ڳل توں اُچھل بُکائو ، سُکھ تے ترقی حاصل کرݨ دا ہکو طریقہ ہے جو انہاں غاصب قوتاں (مُشکی نانگ) توں اپݨے سُکھ تے اپݨی دھرتی دا رستہ خالی کرائو۔ لہٰذا خالد اقبال وی ایں نتیجے تے پُڄدن جو:

اساں ہُݨ اے سوچیا ہے

ایں مُشکی کوں اَحٖ ݙیکھ تے ویسوں

فنی طور تے اُنہاں دی مُشکی نانگ دی علامت ٻہوں مضبوط تے پُر اثر علامت ہے ۔ لوک نظم دی چھیکڑی لائن اِچ ورتیا ڳیا محاورہ ’’اَحٖ ݙیکھ‘‘ تے ویسوں ، توں مُراد ہے جو (ݙیکھ تے ویسوں) اَحٖ تیݙے نال مقابلہ کریسوں ، تیݙی اوقات ݙیدھے ہیں جو توں ہیں کیا؟ ۔ اے  ہِک للکار اے ۔ اپݨے وجود کوں بچاوݨ دا آہر ہے ۔ ایہا کوشش دراصل وجودیت (Existentialism) ہے۔

2000ء توں بعد سرائیکی لوک نظم ہک قدم اَڳہاں ودھائے۔ ہُݨ لوک نظم اِچ اے ڳالھ وی تھیوݨ لڳ ڳئی ہے، جو غاصباں دے اڳوں محض احتجاج نہ کرو ، بلکہ آپنا حق گھنن دی کوشش کرو۔ آُوندے کیتے ہر حیلہ کرو۔ ظالم کوں اُوندے ظلم توں روکو۔ اِکویہویں صدی دے شاعر نے گالھ براہِ راست کرن کوں ترجیح ڈِتی ہے۔ اُوندا آکھن ہے جو ظُلم دے دور اِچ اشاریاں تے علامتاں اِچ گالھ تھیندی اے یا  وَت ڈر یا خوف دی حالت اِچ۔ اِکویہویں صدی دا شاعر ہر طرح دے ڈر  یا خوف توں نکل آئے۔ او  ہُن  وسیب نال براہِ راست مخاطب تھیندے۔

کے تئیں ایویں ݙردے راہسو

کے تئیں ٻچڑے ݙیسو

سب ہو ایں دھرتی دے مالک

سب ہو ، ایندے ٻال

ایں دھرتی دا ذرہ ذرہ

سب ہے تہاݙا مال

اپݨا مال سنبھال 

ٻیا ݙیکھو

• ارشاد تونسوی دی لوک شاعری

• وسیب دا وݙّا لوک شاعر

• لوک شاعری اِچ وجودیت

• اڄوکے دور دے لوک ادب دے لکھاری

ٻاہرلے جوڑ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔