گل عباس اعواݨ

ڈاکٹر گل عباس اعوان بطور انشائیہ نگار

انشائیہ ہک ایجھی صنف ہے جینکوں پڑھ تے بندہ خود کوں ہلکا پھلکا محسوس کریندے۔ عام طور تے مضمون تے انشائیہ کوں ہک صنف خیال کیتا ویندے لیکن اے ݙو مختلف اصناف ہن۔ مضمون ہک وسیع معنی رکھیندے جیڑا کہ زندگی دے ہر شعبے کوں پیش کر سگدے جیویں سر سید احمد خان دے مضامین ہن جیندے وچ سیاست تے علم دا موضوع ملدے۔ لیکن انشائیہ ہک ایجھی صنف ہے جیندے وچ کہیں چیز دا داخلی رنگ ݙسیدا تے پایا ویندے۔جبکہ مضمون وچ خارجی رنگ ݙسیدا ہے

ایویں اگر انشائیہ دا ݙوجھیاں صنفاں نال موازنہ کیتا ون٘ڄے تاں اے واضح معلوم تھیندے کہ انشائیہ ہک وکھری صنف ہے۔ انشائیہ کوں ہک مغربی مفکر مونتین ایجاد کیتا ہے۔ اے صنف انگریزی توں ہݨ ہرصنف وچ آ گئی ہے۔ سرائیکی ادب وچ وی اس صنف دے پرانے لکھاریاں دی نثر اچ نقوش ملدن۔ لیکن انہاں تحریریں کوں اساں واضح طور تے انشائیہ ناہیں آکھ سگدے۔ ہݨ سرائیکی ادب وچ جیڑا انشائیہ لکھا ویندا پے اے ݙوجھی زبانیں دی نسبت تھوڑا ہے۔

وت وی تھوڑے جیے لکھاریاں چوں دلشاد کلانچوی، حبیب فائق تے اللہ بخش جیڑا انشائیہ دا آغاز کر گئے ہن۔ اس کوں اگے تے اسلم میتلا، اسلم قریشی، سلیم ملک، عبد الباسط بھٹی تے جیلانی صاحب گھن آئے ہم۔ سلیم ملک دی انشائیہ دی کتاب "جھلار " بشر دی" بکھ دا مخول" سرائیکی ادب وچ خاص اہمیت دی حامل ہن۔

انشائیہ دی پہلی کتاب اسلم میتلا دی " سرائیکی انشائیے" ہے۔ جیڑی 1986ء اچ چھپ کے سامݨے آئی اے۔

غرض لیہ توں تعق رکھݨ والے ڈاکٹر گل عباس اعوان وی ہک مشہور ہن۔ ڈاکٹر صاحب ایجھے موضوع تے انشائیہ کوں تخلیق کیتا ہے کہ انسان سوچݨ تے سمجھݨ تے غور کریندے۔پھل ، زندگی، دوستی ، علم، غربت، وسیب انسانیت، مساوات وغیرہ۔

ڈاکٹر گل عباس اعوان دی کتاب " سوجھلا " ستاوی انشائیاں تے مشتمل ہے۔ جیندے وچ پہلا انشائیہ " تجارت " دے موضوع تے ہے۔ ڈاکٹر صاحب نے اپݨے انشائیاں دے وچ مختلف سماجی، سیاسی، عدالتی تے معاشی مسائل دی عکاسی کیتی ہے۔ جیڑھی کہ ناں توں انشائیہ دے ݙسیدی پئی ہے۔ جیویں کہ انہاں دے انشائیے غربت، غلامی وچ سماجی مسائل در توجہ ݙیویندن۔معاشی حوالے کیتے تجارت تے روپیہ انشائیہ خصوصی طور تے پڑھڑن دے حامل انشائیے ہن۔

ڈاکٹر گل عباس اعوان اپݨی ہر تحریر کوں سادہ سرائیکی زبان وچ لکھدن۔ جتھاں لوڑھ پووے محاورے وی فٹ کر ݙیندن۔ انہاں دے انشاییاں کوں بندہ پڑھدا تھکدا نئیں۔

انشائیہ چونکہ ہلکا پھلکا ہوندے۔ ڈاکٹر صاحب وی اس ہلکے پھلکے فن وچ قاری کوں اپݨی دل تے سماج دی ڳال سمجھا ݙیندن۔اپݨے ہک انشائیہ وقت وچ سمجھیندن۔

" وقت دی قدر اے ھ جو انسان اپݨے لمحیاں دا حساب کتاب ایویں رکھے جیویں روپے پیسے دا حساب رکھیندے۔طالبعلم سویرے نال اپݨا ٹائم ٹیبل ݙیکھے۔وت رات کوں سمدے ویلے ݙیکھے کہ او، کس حد تک اپݨے ٹارگٹ کوں حاصل کرݨ اچ کامیاب رہ ڳے۔ ایویں ہی تمام شعبے ہائے زندگی دے لوک اپݨے اپݨے بݨاون تے روزانہ، ہفتہ وار یا ماہانہ بنیاداں تے ایندا جائزہ گھنن۔

سرائیکی ادب جیڑی گل عباس اعوان ریس رکھی ہے ایویں لگدا ھے کہ لوک شاید ایندی ریس کرن تے تل ون٘ڄن۔کیوں جو انہاں دی کتاب سوجھلا سرائیکی ادب دے انشائیہ دے حوالے نال شمار کیتی ویندی اے۔ ۔

اصغر چھینہ

22 فروری 2020