اُستاد شیر محمد

اِیں دنیاں تے آنوݨ آلیاں اِچ کئی ایہو ڄیں قیمتی ٻندے ہوندن ڄیڑھے آپݨی نفیس طبیعت، مخلص اَتے منفرد جذبۂ خدمت دے لحاظ نال زمانے دے اَسمان تے چمکدا ہویا تارہ بݨ ویندن۔ آپݨی طبعی حیاتی گذار کے اِیں فانی دنیاں تو چلے ونجݨ دے بعد وی آپݨی چنڳایاں اَتے وَصفاں دی وَجہ نال ہمیشہ زندہ راہندن۔

سوہݨے روایتاں دے امانت دار شہر ملتان ذی شان دا ماضی اَتے حال اِیہو ڄیں عزت آلیاں محترم شخصیتاں نال پُر ہِے۔ لوک فنِ خوشنویسی، خطاطی نال وابستہ جناب اُستاد مُنشی شیر محمد خوشنویس اُنہاں شخصیتاں اِچوں ہک اِہم شخصیت ہِن جنہاں ایں فن شریف نال لوکاں دی خدمت وݙے خلوص نال کیتی۔ ساݙے اِچوں کُوچ کر ونجݨ دے باوجود آپݨی سادگی، شرافت، خودداری، قناعت، تواضع، انکساری، اَتے ایمانداری دی وجہ نال اَتے بہترین فنی خدمت دے حوالے نال ہمیشاں دِلاں اِچ زندہ رَاہسن۔

اُستاد شیر محمد خطاط دی پیدائش 12اکتوبر 1908ء اِچ ملتان وِچ تھئی اُنہاں دے اَبّا سئیں دا ناں نظام الدین ہئی۔ شیر محمد بَلپݨ توں اِی خوبصورت لکھائی دا شوق رکھدے ہَن۔ ڄݙاں اُنہاں عملی زندگی اِچ قدم رکھیا تاں آپݨے ذوقِ جمال کُوں ٻیا نِکھارݨ کیتے اُوں ویلے دے مشہور اُستاد جناب غلام جیلانی خوش نویس توں باقاعدہ اے لوک فن سِکھیا اَتے لوکاں کوں وی سکھایا۔

قیامِ پاکستان دے بعد لاہور اِچ فنِ خطاطی دے چمکدے سِجھ اَتے خوشنویسی دی دُنیاں دے وَݙے محسن سئیں تاج الدین زریں رقم جنہاں خطاط حضرات دی ترقی اَتے خطاطی دے تحفظ کیتے آپݨی پیاری حیاتی وقف کیتی ہئی ڄݙاں خوشنویس یونین پاکستان دے قیام دا اعلان کرݨ دے بعد 1950ء اِچ ملتان دے دورے تے آئے اَتے خوشنویس یونین ملتان شاخ دا افتتاح کیتا تاں اُنہاں اُستاد شیر محمد کُوں ملتان شاخ دا صدر بݨایا۔ اُنہاں ݙینہاں اِچ لہور اِچوں منشی غلام حسین بٹ سئیں دی ادارت اِچ پاکستان دے خوشنویس حضرات دا کلہا ترجمان میگزین ماہنامہ ’’خوشنویس‘‘ لاہور جاری تھیا۔ اپریل 1950ء دے شمارے اِچ ’’نامور خوشنویس‘‘ دے ہیڈنگ نال ہک مضمون چھپیا ڄیندے وچ مغربی اَتے مشرقی پاکستان دے مَنے ہوئے مشہور خوشنویساں دے ناں چھاپے ڳئے ہَن۔ اِیں مضمون دے صفحہ نمبر 23 تے منشی شیر محمد صدر خوشنویس یونین ملتان، منشی مخدوم محمد حسن خان کلیم رقم، منشی طفیل احمد قادری، منشی غلام فرید، منشی محمد طفیل (ڄیڑھے ڄو انہاں ݙینہاں اچ ’’کارزار‘‘ ناں دے اخبار نال ڄُڑے ہوئے ہَن)، اَتے منشی عبدالشکور فدا آرٹ پریس ملتان دے ناں تحریر ہَن۔ مخدوم محمد حسن خان کلیم رقم توں ہک ریڈیو انٹرویو اِچ سوال کیتا ڳیا ’’ڄو خوشنویس کُوں منشی کیوں آکھیا ویندے‘‘ تاں اُنہاں دا جواب وݙا لاجواب ہئی۔ آکھݨ لڳے ’’ہک زمانہ ہئی ڄو خوشنویس کُوں اپنی پہچان کیتے آپݨے ناں توں پہلے منشی لکھیا ویندا ہا۔ (زُود نویسی) یعنی ڈھیر لکھݨ دے پیشِ نظر منشی دا لفظ خوشنویس دی شخصیت دا حصہ بݨ گیا ہَا۔ خطاطی دے محسن سئیں تاج الدین زریں رقم نے خوشنویس طبقہ اِچ شعور بیدار کیتا تاں ݙسیا ڳیا ڄو لفظ ’’منشی‘‘ صرف اُنہاں لوکاں کیتے مخصوص ہِے ڄیڑھے کہیں اداریاں یا دوکاناں تے روکڑ کھاتہ وغیرہ درج کریندے ہن اَتے اُنہاں دا خط ٻہوں بد اَتے شکستہ ہوندا ہَا پر خوشنویس کول اپݨے ناں توں پہلے یا آخیر اِچ خوشنویس یا خطاط لکھ ݙینوݨ کافی ہِے۔ وت 1950ء تُوں 1965ء دے ݙݙھ عشرے اِچ اُنہاں دے مشورے تے عمل کیتا ویندا ریہا تاں وت اَخیر منشی دا لفظ ترک تھی ڳیا۔ وَت ایندے بعد ڄݙاں کئی خوش نویساں اَتے آرٹسٹاں نے خوشخطی کوں عام کتابت توں ہٹ کے کوئی تخلیقی کم کیتا تاں اُوندے اُتے آپݨے ناں دے نال لفظ خطاط لکھیا کیوں ڄو اختصار پسندی دا دور ہِے ایں سانڳے ’’خوشنویس‘‘ دے ست حرف لکھݨ دی بجائے ’’خطاط‘‘ دے چار حرفاں دا لفظ استعمال تھیوݨ لگ پیا۔ بعض صاحبانِ فن اَتے ناقدین نے اِیں اَمر دی وضاحت اِیں طرحاں کیتی ہِے ڄو۔ ’’ڄیڑھے کاتب عام روائیتی کتابت کریندن اُنہاں کوں خوشنویس آکھیا ویندے اَتے جنہاںفن کاراں نے ایں فن اِچ اجتہاد کیتے ول عمومی کتابت توں ہٹ کے کوئی انفرادی تخلیقی کم کیتے اُنہاں کوں خطاط آکھیا ویندے اَتے اُنہاں دے کم کوں خطاطی۔ !!‘‘

وَل اِیں حوالے نال ݙٹھا ونڄے تاں اُستاد شیر محمد سئیں منشی، خوشنویس اَتے خطاط سبھ کُڄھ ہَن۔ وݙی ڳال اِے ہِے ڄو ستر سال دی عمر اِچ وی اُنہاں دی صحت وݙی رشک دے قابل ہئی، ایں سانڳے ڄو او روزانہ کئی میل پیدل سفر کریندے ہَن۔ ہمیشاں ہشاش بشاش راہندے ہَن۔ وݙے خندہ جبین اَتے شفقت کرݨ آلے مہربان انسان ہَن۔ سئیں وݙے خموش طبیعت، پر عمل دے حوالے نال ٻہوں بہادر اَتے متحرک ہَن۔ آپݨے شاگرداں اَتے آپݨی اولاد نال جاں نثاری دا جذبہ رکھیندے ہَن۔ 1971ء وچ جناب اُستاد شیر محمد، منشی طفیل احمد قادری، جناب صالح محمد جمالی، جناب نذر محمد، جناب سلیم چشتی اَتے جناب خلیل چشتی نے رَل تے خوشنویس یونین ملتان دا صدر ابن کلیم کُوں بݨایا اَتے اِیں فن دی سرپرستی کریندے ہوئے ابنِ کلیم دی حوصلہ افزائی کیتی۔

لوک فنِ خطاطی دا اے مایۂ ناز چَن سئیں اُستاد شیر محمد 23 نومبر 1989ء وِچ بدھ دے ݙینہہ رات دے اَٹھ وڄے غروب تھی ڳیا۔ اَتے پاک مئی دے قبرستان اِچ اُنہاں دے آبائی قبراں دے نال مدفن ہِے۔ اُستاد شیر محمد مرحوم دے وَݙے پُتر سعید احمد ہِن مکینکل ورکس اِچ کاروبار کریندن۔ ݙوجھے پُتر محمد وحید ملازمت کریندن۔ تریجھے پُتر خورشید احمد اَتے چوتھے پُتر محمد جاوید لیبر انسپکٹر ہِن۔ اللہ اُنہاں دی حیاتی کرے بھانویں ڄو اُنہاں اِچوں کوئی پتر خطاط نِیں پَر ٻئے سارے وصف آپݨے اَبّا جی آلے اُنہاں اِچ موجود ہِن اللہ اِنہاں کُوں خوش رکھے۔

ٻِیا ݙیکھو

• خانوادۂ کلیمیہ دے دستکار خطاط

• ملتان دی دھرتی دے ماہرینِ فن دی روائت۔

• ملتان دی دھرتی اتے خوشنویسی دا لوک فن

• لوک دستکار خوشنویس اَتے مُنشی

• اُستاد عبدالشکور خطاط

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دا اُردو وکیپیڈیا تے تعارف

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی (مرحوم) دا ٻِیا پورھیا

• گُلِ رعنا ادب سوسائٹی دے ٻئے کتاباں۔۔