منشی طفیل احمد قادری

ملتان دی دھرتی عہدِ قدیم توں خطاطی دے لوک فن دا وݙا مرکز رہی ہِے۔ ایندے قدیم عمارتاں، درو دیوار، سقف اَتے محراباں تے کتبیاں دی صورت اِچ خطاطی دے ڄہڑھے نمونے موجود ہِن اُنہاں کوں ݙیکھ تے اندازہ تھیندے ہِے ڄو اِتھاں خطاطی دی روایت پراݨی تے شاندار ہئی۔ اِتھاں نقاشاں، کاشی گراں اَتے کمانگراں نے وی خطاطی دی اعلیٰ روایتاں کوں محفوظ رکھیا کیوں ڄو خطاطی اُنہاں دے لوک فنون دا وی لازمی حصہ ہئی۔ اِتھاں مولانا غلام حسین، اُستاد منشی فتح علی خان، اُستاد عبداللہ ہمعصر ہَن اَتے مخدوم محمد حسن خان کلیم رقم سئیں دی طرحاں یگانۂ روزگار ہَن۔ وَت استاد عبدالمجید اَتے غلام جیلانی انہاں دے شگرد ہَن۔ ملتان دی خطاطی تے ایران دی خطاطی دے اثرات نمایاں ریہے، وَت کشمیری اُستاداں دیاں روایتاں نے اِنہاں اثرات کوں ٻیا پکا کیتا۔

ملتان دے خطاط صاحبان اِچوں 1950ء توں 1970ء تئیں دے ہمعصر خطاط اِے ہَن اُستاد شیر محمد خطاط، منظور احمد احقرؔ، سلیم چشتی، مختار اسدیؔ، خلیل الرحمن چشتی، استاد عبدالشکور، محمد حسن خان کلیم رقم، اُستاد نذر محمد، اُستاد نذر حسین، منشی طفیل احمد قادری، صالح محمد جمالی، شاہد کاتب، اسلم وفاؔ، ایوب کاتب وغیرہ۔

منشی صاحب وݙے نیک نیت، خوش گفتار، خدا ترس، بزرگ خطاط ہَن۔ اُنہاں دے جدِ اعلیٰ الحاج غلام رسول قادری ہَن ڄیڑھے حضرت موسیٰ پاک شہید دے نال بغداد اِچوں ہجرت کر کے ملتان آئے ہَن۔ منشی طفیل احمد قادری نے مولوی غلام فرید اَتے حاجی منظور احمد احقرؔ توں فنِ خطاطی سکھیا۔ اُنہاں کُوں نسخ اَتے نستعلیق اِچ وݙی مَہارت حاصل ہئی۔ آپ دا اندازِ تحریر دہلوی اَتے ایرانی طرز دی درمیانی کیفیت ہئی۔ آپ نے مسجداں دے محراباں وغیرہ اَتے خانگاہواں کیتے ٻہوں کڄھ لکھیا۔ او کاغذ تے لکھ ݙیندے ہِن وَت اُوں کاغذ تے لکھے ہوئے خوبصورت لفظاں دی آئوٹ لائن کوں سوئیاں پوڑ تے سوراخ کیتے ویندے ہَن، وَت اے کاغذ مطلوبہ ڄا تے رکھ کے ہک تھِگڑی اِچ نیل پا کے اُوندی پوٹلی بݨا کے اُوں کاغذ تے پھیری ویندی ہئی تاں سوئی نال کیتی ڳئی ’’سوزن کاری‘‘ اِچوں نیل تلے نشان لا ݙیندا ہَا وَت نقاش یا کاشی گر اُوں آئوٹ لائن دے حساب نال لفظ لکھ گھندے ہَن۔ منشی صاحب دی اے وݙی خوبی دی ڳالھ ہِے ڄو مَسیتاں تے خنگاہواں دے کیتے ڄو کڄھ لکھدے ہَن راہِ للہ لکھدے ہَن کیوں ڄو اُنہاں دا کاروبار ٻیا ہئی تاں سلسلہ روزگار اُوندے نال چلدا ہَا۔

منشی طفیل احمد قادری نے خاص طور تے خطِ نسخ اِچ یعنی عربی عمارتی خطاطی اِچ ایݙا کمال ݙکھایا ہَا ڄو لوگ اُنہاں دے حسنِ تحریر دے عاشق تھی ڳئے ہَن۔ ملتان دِیاں سینکڑیاں مسیتاں اَتے خنگاہواں تے منشی طفیل احمد قادری دی خوشنویسی اَتے خطاطی دے جلوے نقاشی اَتے کاشی کاری نال مزیّن تھئے ہوئے اَڄ وی نظارہ ݙیندے کھڑن۔

منشی طفیل احمد قادری دے وݙے پُتر غلام دستگیر خلیل سئیں (ڄیڑھے ملتان دے بن لوہاراں بازار اِچ لیمنیشن دے ماہر کاریگر ہِن) دے بقول خطاط المک تاج الدین زریں رقمؔ نے لاہور اِچوں ڄݙاں ہِک رسالہ ’’خوشنویس‘‘ دے ناں دا جاری کیتا ہَا تاں اُوندی لکھائی چھپائی کیتے منشی طفیل احمد قادری دیاں خدمات حاصل کیتیاں ہَن کیوں ڄو اِے ہفتے ݙو ہفتے بعد آپݨے کاروبار دے سلسلے اِچ لاہور ویندے راہندے ہَن۔ ٻہوں عرصہ منشی صاحب ’’خوشنویس‘‘ رسالے نال وابستہ ریہے۔

آپ وݙے زندہ دل، خوش مزاج، خوش خصال، نیک اطوار انسان ہَن، ملتان اِچ مخدوم محمد حسن خان کلیم رقم خطاط نے خوشنویسی دے فروغ اَتے ایندی سکھلائی کیتے ’’دبستان فروغِ خطاطی رجسٹرڈ‘‘ ادارہ قائم کیتا ہَا تاں منشی طفیل احمد قادری سئیں کوں ایندا پہلا صدر بݨایا ڳیا ہَا۔ صدر منتخب تھیوݨ دے بعد اُنہاں اِیں فن دی خدمت کرݨ آلے لوکاں دی وݙی خدمت اَتے سرپرستی کیتی۔ منشی طفیل احمد قادری دے شگرداں دی وݙی تعداد ہِے ڄیڑھی ملتان اَتے ٻئے شہراں اِچ وی موجود ہِے اُنہاں دے ہونہار شگرداں اِچوں اُستاد خلیل الرحمن چشتی، غلام شبیر قادری، محمد اسلم وفاؔ، دے ناں وݙے روشن ہِن۔^[١]