ہاکڑہ مُن٘ھ پھیر ڳے

سرائیکی خطّہ دریاویں دی سرزمین اے تے لَوظ سندھ دا لغوی معنی وی دریا تھیندے۔ ایندا مطلب اے سرائیکی خطّہ جینکوں سَت دریاویں دی دھرتی آکھیا وین٘دے اون٘دا ہِک حِصّہ سندھ وِی ہِے۔ اِیں حساب نال سرائیکستان ست سندھ ز دا مالک اے تے سندھ سرائیکستان ہِک اِن۔ ہاکڑہ تہذیب دُنیا دی سب تو قدیم تہذیباں وچوں ہِک ہے۔ سرائیکی وسیب اِیں وادی دا مرکزی حصّہ رہ ڳئے۔ اِیں ڳالھ دا ثبوت اثارِ قدیمہ دیاں تحقیقاں ہن جیڑھیاں اساکوں اے ݙسیندن جو اِیں دھرتی وِچ ہاکڑہ تہذیب جہی وڈی تہذیب ہک زمانے اپݨے عروج تے رہی ـ سرائیکی وسیب دا وڈا دریا ہاکڑہ جڈاں مُن٘ھ پھیر ڳیا تاں ہاکڑہ تہذیب مِٹ ڳئی، ہسدے وَسدے شہر ویران تے چولستان بݨ ڳے۔ ہاکڑہ دی ایں پُراݨی گزرگاہ تے جیڑھے لوک اَباد تھئے او مخصوص "منقوس بھورے" سفالی تھاں بݨین٘دے ہَن۔ اے تھاں پہلی ہزاری قبل مسیح دے شروع وِچ بݨائے ڳئے ہَن۔ انّھاں تھان٘واں کُوں استعمال کرݨ والے ہُݨ توں کئی ترائے ہزار سال پہلے وی موجود ہَن تے اے او دور ہا جݙاں آریہ پاکستان تے حملہ آور تھی تے اِتّھاں پیر دَگھیر گھدّے۔ تاں کیا اے تھاں بݨاوݨ آلے آریہ ہن؟ او جیڑھے وی ہووِن چولستان وِچ انّھاں دیاں ݙاہ (١٠) وستیاں دے آثار ملیے ہِن۔ چولستان وِچ ڈاکٹر رفیق مغل دے اثریاتی سروے دی ہِک ٻئی انتہائی اہم خصوصیّت اے ہِے جو اِین٘دے نتیجے وِچ اتھاں "ہڑپائی تہذیب" دے "دور متاخر" دے تہذیبی آثار وی ملیے ہِن۔ اِیں تمدّن دی حامل پُراݨیاں وستیاں دی تعداد پنجاہ (٥٠) اے۔ ڈاکٹر رفیق مغل وسیب دی خدمت تے عظمت ثابت کر ݙتّی اے اتے عروج یافتہ ہڑپائی تہذیب پاکستان وِچ ای ارتقاء پزیر تھی تے انہاندے حق وِچ مختلف اثریاتی دلیلاں تے دیگر عوامل تے اپݨی تحریراں وِچ سیر حاصل بحث کِیتے اے۔ انّھاں دے مطابق وادیٔ سندھ دی ہڑپائی تہذیب دے آغاز وچوں متعلقہ سوال دے ݙو پہلو بݨدے ہِن۔ ہِک تاں اے جو تریخی تسلسل دے لحاظ نال عروج یافتہ ہڑپائی تہذیب توں پہلے تمدّنی آثار و باقیات دی نشاندہی تے ایں ہڑپائی تہذیب توں پہلے دی تمدّن دی صورتِ حال دی وضاحت۔ ݙوجھا اے جو اِیں ارتقاء پذیر تے تدریجی عمل دا جائزہ جین٘دے نتیجے وِچ بالآخر شہر آباد تھئے۔

ٻیا ݙیکھو

• سرائیکی قدیم تہذیب۔
• سرائیکی قدیم زبان اتے تہذیب۔
• سرائیکی وسیب وِچ ملتان اتے چولستان۔
• چولستان دے پُراݨے سرائیکی وستیاں۔
• سرائیکی وسیب دی مختلف زمانیاں وِچ ونڈ۔

ٻاہرے رابطے

• جھوک پبلشرز دے کتاباں۔
• سئیں ظہور دھریجہ دا تعارف اُردو زبان وِچ۔ ۔ ۔ ۔