چولستان

ضلع بہاول پور تے ضلع بہاول نگر دا صحرائی علاقہ ۔ اے علاقہ آبپاش علاقے دے جنوب اچ تے بھارت دے بیکانیر تے جیسلمیر دے صحراواں دے شمال اچ واقع ہے۔ آب و ہوا ٻہوں گرم ۔ موسم گرما اچ درجہ حرات دا اوسط 125درجے ہوندے۔ اتھاں ریت دے اُچے اُچے ٹٻے ہن جیڑھے بعض مقامات تے 500فٹ دی اُچائی تک پُڄے ہوئے ہن۔ بارش دا سالانہ اوسط 4تا 7انچ تک ہے۔ آبادی زیادہ تر خانہ بدوش ہے۔ آبادی دا کاروبار زیادہ تر بھیݙاں ، ٻکریاں مویشی تے اُٹھ پالݨ ہے۔ آمدو رفت دا کم اُٹھاں توں گھٖدا ویندے ۔ تعلیم نہ ہووݨ دے برابر ہے۔سرائیکی زبان اچ وسطی حصے کوں ’’وچولو‘‘ آکھدن تے اے علاقہ سندھ دے قدیم جغرافیے دی رو نال وسط اچ پوندے ایں سانگے ایکوں’’وچولستان ‘‘ آکھیا ونڄݨ لگا جیڑھا بعد اچ وِگڑ تے چولستان تھی ڳیا۔ ایں طرح سرائیکی زبان اچ ’’روہ‘‘ پہاڑی کوں آکھدن تے ایں صحرا اچ ریت دے ٹٻے پہاڑیاں دی شکل اچ ہر پاسے کھنڈیے ہوئے ہن۔ایں سانگے ایکوں ’’روہی‘‘ وی آکھیا ویندے۔

چولستان یا روہی دا اے وسیع و عریض صحرا کݙاہیں سر سبز و شاداب خطیاں اچ شمار تھیندا ہا۔اتھاں ہک دریا گھاگھرا یا ہاکڑہ وی واہندا ہا جیندے کنارے تے سینکڑاں وستیاں تے شہر آباد ہن لیکن جݙاں دریائے ہاکڑہ نے اپݨا رُخ تبدیل کر گھٖدا تاں اتھاں دی آبادیاں ویرانیاں اچ تبدیل تھی ڳیاں تے خوشحالی دی جھاہ بدحالی نے گھن گھٖدی۔ ماہرین آثار قدیمہ نے اتھاں دی ریت دی تہ بہ تہ پرتاں اچ لُکیے ہوئے ایجھے آثار قدیمہ دریافت کیتن جیڑھے ایندی قدیم تاریخ تے روشنی پیندن۔ ہُݨ اے ثابت شدہ حقیقت ہے جو چولستان دی تہذیب دے ڈانڈے موئن جو دڑو تے ہڑپہ دی تہذیباں نال ملئے ہوئے ہن۔

حوالہ

کتاب: میݙی دھرتی، میݙے لوک ، مصنف: ظہور احمد دھریجہ ، ناشر: جھوک پبلشرز ، ملتان 2018ء