برِصغیر اِچ خطاطی دا لوک فن

شمالی پاسوں سلطان محمود غزنوی نے 399 ہجری اِچ ہندوستان تے چڑھائی کیتی اُوں ستارھاں حملے کیتے۔ 413 ہجری اِچ لاہور تے قبضہ کیتا۔ لاہور اِچ باقاعدہ دفتر دیوانی قائم کیتا۔ قلم دوات اَتے کاغذ عمدگی نال وَافر ملݨ لگ پیا۔ دریائے اٹک توں حسن ابدال تئیں باقائدہ اسلامی تعلیم دے مدرسے قائم کیتے اِیں عہد اِچ ہِک اعلیٰ خطاطِ قرآن محمود وراق دا ذکر ملدے۔ کتابت دا رِواج عام تھیا۔ ملکی زبان فارسی، عربی دا رواج ہَا۔ ابنِ مقلہ اَتے ابن البواب ݙونہیں خطاط ہیرو دا درجہ رکھدے ہَن۔ خطاطی قرآنِ پاک اَتے دینی کتاباں لکھݨ تئیں محدود رہی۔ عرفی نے آپݨی کتاب ’’لباب الالباب‘‘ اِچ جمال الدین لہوری اَتے نجیب الدین ابو بکر ترمذی خطاط دا ذکر کیتا ہِے۔ حضرت ابو الحسن علی ہجویریؒ المعروف داتا گنج بخشؒ نے آپݨی مشہور کتاب ’’کشف المحجوب‘‘ کوں پنڄویں صدی ہجری کوں لہور اِچ تحریر کیتا۔ ابو حامد کاتب دِی 436ہجری اِچ لکھی ڳئی ہِک کتاب ’’بہجۃ النفوس والا سرار فی تاریخ ہجرۃ المختار‘‘ پنجاب یونیورسٹی لاہور اِچ موجود ہِے۔

عہدِ غزالی دے بعد غوری خاندان آیا ڄیندے دور اِچ اسلامی سلطنت دِیاں حداں وسیع تھیاں اِنہاں لاہور دی بجائے دِلّی کوں دارالحکومت بݨایا۔ انہاں دے دور اِچ بݨایاں گِیاں عمارتاں دی ۔ اجمیر، بدایوں، ہانسی، حصار اَتے کیتھل اِچ اینجھیاں ہِن ڄنہاں تے خطاطی دے بہترین کتبے مِلدن۔ ’’تاریخ فیروز شاہی‘‘ اِچ ہِے جو غیاث الدین بلبن دے دور اِچ ذکر ہِے ڄو کاتب قرآن مجید لکھ تے بادشاہ کوں پیش کیتا تاں شاہ نے اُوکوں ہدیہ عطا کیتا۔ تݙاں وی اُجرت تے قرآنی خطاطی تھیندی ہئی۔ ایں طرحاں بادشاہاں اَتے اُمراء دی حوصلہ افزائی نال اے فن ترقی کر ڳیا۔

اِیندے بعد عہدِ خلجی تے وَت تغلق دور اِچ خطاطی کوں وݙی ترقی ملی۔ سلطان محمد تغلق خود عمدہ خطاط ہَا قلم برداشتہ لکھدا ہا تاں وَݙے وَݙے خطاط اُوندے کم کوں ݙیکھ تے ششدر  رہ ویندے ہَن۔

تغلق عہد دے بعد لودھی خاندان اَتے لنگاہ خاندان دے ادوار اِچ علم و فضل اَتے خطاطی دی وݙی سرپرستی تھئی۔ مولانا جمال کمبوہ ڄہڑھا سکندر لودھی دا استاد وی ہَا، نے ہِک کتاب ’’سیرۃ العارفین‘‘ دی خطاطی کیتی ڄہڑھی وݙی با کمال ہئی۔ سکندر شاہ دے دور دا ہِک کتبہ خطِ ثلث اِچ ڄہڑھا پتھر تے کندہ تھیا ہوئے لاہور عجائب گھر دی اسلامی گیلری اِچ موجود ہِے۔

حضرت اِمام بریؒ دے لکھے ہوئے قلمی قرآن پاک

حضرت سید عبداللطیف المعروف امام بَریؒ سئیں دے لکھے ڳئے قلمی قرآن پاک توں ہِک صفحہ ۔ ایندی کتابت خطِ نسخ دے ٻہوں خوبصورت انداز اِچ کیتی ڳئی ہِے، عربی لفظ کالی سیاہی نال اَتے فارسی ترجمہ لال رنگ دی بݨائی گئی سیاہی نال لکھیا ڳے۔ باہرلا موٹا حاشیہ رَہا آلے گول دائرے سونے دے پاݨی نال لکھیا ڳے۔

ایݙی نفاست ݙیکھ تے حیرانی تھیندی ہِے ڄو اُوں ویلے نہ باریک نِبّاں ہَن ڄو ایݙے باریک لائناں لایاں ڳیں۔  ۔

ٻِیا ݙیکھو

• لوک فنون وِچ خطِ بہاری اَتے دیوانی۔

• مغل دور اِچ علم الخط اَتے ٻئے لوک فنون۔

• بہاء الدین زکریا ملتانی دا لوک فنون دا ودھارا

• عہدِ مغلیہ وِچ لوک فنون۔

• اورنگزیب تُوں بعد لوک فنون دا ودھارا

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دا اُردو وکیپیڈیا تے تعارف

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی (مرحوم) دا ٻِیا پورھیا

• گُلِ رعنا ادب سوسائٹی دے ٻئے کتاباں۔۔