لوک فنون وِچ خطاطِ اعظم ملتان

حضرت حافظ بشیر احمد قریشی العراقی سئیں دے جھر ݙاݙے حضرت خواجہ محمد موسیٰ پاک کلیم اللہ قریشی العراقی اَتے اِیں خاندانِ عالیہ دے سٻھے بزرگ خوش خلقی، خوش اطواری، خوش خطی، خوش کرداری، خوش عقیدگی اِچ آپݨاں ثانی نہ رکھدے ہَن۔ ہر صاحبِ کمال علم و فن، ماہرین لوک فنون اَتے سلسلۂ تصوف دا چمکدا ہویا تارا ہئی۔ حضرت محمد موسیٰ پاک چشتی نظامی سلسلے دے روحانی پیرھَن خوشخطی اِچ کمال رکھدے ہَن آپݨے شاگرداں کُوں قلمی آپݨیاں لکھیاں ہویاں کتاباں ݙیندے ہَن ہزاراں مُرید اَتے عقیدت مند ہَن آپ نے بارھاں رجب المرجب 1261ہجری کُوں 65سال دی عمر اِچ وصال پاتا۔ اَے دَور دیوان ساوݨ مَل دا ہئی اوندا حکم ہئی ڄو شہر دے اندر کہیں دا مدفن نہ تھیوے ڄݙاں ڄو حضرت نے وصیت کیتی ہئی ڄو میݙا مزار میݙے حجرے اِچ بݨایا ونڄے۔ حضرت دے وصال دے بعد حضرت منشی غلام حسن اَتے خواجہ محمد عبید اللہ ملتانی تے سب احباب کٹھے ہَن ڄو اِیں دَوران ہِک قاصد آیا تے آکے آکھیُس ڄو رات کوں ساݙے حاکم کُوں کہیں غیبی مرد نے کھٹڑے توں تلے سٹ گھتے، اَتے آکھے ڄو اوند امزار اوندے حجرے اِچ بݨایا وَنجے۔ وَت اُوں قاصد آکھیا ڄو حضرت دا مزار اُنہاں دی وصیت دے مطابق اندرون شہر انہاں دے حجرے اِچ بݨایا ونڄے۔ چنانچہ حضرت منشی غلام حسن نے نمازِ جنازہ پڑھائی تے حجرے اِچ دفنایا ڳیا۔ اندرون حسین آگاہی محلہ کمنگراں دے اندر آپ دی خانقاہ ہِے۔

حضرت حافظ بشیر احمد کوں روحانیت آپݨے بزرگاں توں اَتے خطاطی دا فیضان میاں غلام یٰسین خطاط و نقاش توں تھیا۔ آپ دا خطِ نستعلیق بڑی منفرد طرز دا حامل اَتے حسین و جمیل لکھیا ہوندا ہَا اُنہاں دا طرزِ تحریر دبستانِ ملتان دی انفرادی خوبی دا نشابر کریندا ہَا۔

ڄینویں ڄو اے ڳالھ تسلیم شدہ ہِے ڄو میر علی تبریزی کُوں خطِ نستعلیق دا موجد آکھیا ڳے اَڄ اے خط عربی تحریراں دے نال نال فارسی، اردو اَتے ٻئے ٻہوں ساریاں علاقائی زباناں ڄنہاں وچ سرائیکی زبان وی شامل ہِے انہاں دی تحریر دا نمائندہ خط اِیہو نستعلیق ہِے۔ ڄݙاں اِے خط ملتان اِچ حافظ بشیر احمد بن حضرت خواجہ محمد حسین بخشؒ نے ملتان اِچ لکھیا تاں ایندے اُتے ایرانی طرز دی قربت زیادہ جھلکی اِیں سانڳے علاقائی تبدیلی دے حوالے دی وجہ نال ایکوں دبستانِ ملتان دا الگ اُسلوب قرار ݙتا ڳیا۔ ڄینویں ڄو لاہوری اساتذۂ فن دے تخلیقی کمال دی وجہ نال خطِ نستعلیق ایرانی اِچ دل کُوں بھانوݨ آلے ترمیماں تے اضافیاں دی انفرادیت دے حوالے نال لاہوری طرز آکھیا ڳیا۔ اَتے ایندے سَوب نال خوشنویسی اِچ دبستان لاہور کُوں ہِک الگ حوالہ قرار ݙتا ڳیا۔ اِینویں اِی ڄݙاں دلی تے اُوندے اِنوں اُنوں دے علاقیاں اِچ اُتھوں دے مقامی اُستاداں نے علاقائی ترمیماں نال خطِ نستعلیق لکھیا تاں او آپݨے آفتابی دائریاں دی وجہ نال دلی طرز قرار ݙتا ڳیا۔ اِینویں اِی ملتان دی دھرتی دے قدیم اُستادانِ فن دا آپݨا ہِک الگ طرزِ اُسلوب ہا۔ اِیں حوالے نال خطِ نستعلیق ملتانی دی طرز دا وی آپݨاں شان اَتے آپݨی پہچاݨ ہِے۔ حضرت حافظ بشیر احمد قریشی العراقی وَت انہاں توں فیض یافتہ ٻہوں سارے خطاط صاحبان نستعلیق ملتانی طرز دے مقلد رہیِّن۔ ڄیڑھی ڄو وݙی خوبصورت منفرد اَتے ایرانی طرزِ تحریر دی قریبی شکل ہِے۔ فنِ خطاطی تے گہری ݙونگھی نظر رکھݨ آلے صاحبانِ فن ملتانی نستعلیق اِچ اِیں انفرادی طرز دے باریک فرق کوں محسوس کر سڳدن۔ حافظ بشیر احمد خطاط نے بیشمار شاگرد بݨائے ہَن اِنہاں اِچ ملتان دے کافی لوک کامیاب شگرد بݨ ڳئے۔

ڄینویں ڄو مخدوم محمد حسن خان کلیم رقم، میاں خدا بخش، مولوی احمد یار لنگاہ، وغیرہ کئی ہندو وی آپ دے شاگرد ہَن ڄنہاں اِچ علی گیان سیاح باقاعدہ کلیم رقمؔ دی طرحاں اِیں فن نال ڳنݙھے ریہے۔^[١]