لوک ادب دی تاریخ وِچ تحقیق تے تنقید

تحقیق اتے تنقید، بھانویں جو لوک ادب دی تاریخ دے ݙواہم پکھ ہن ادبی مورخ کیتے تحقیقی و تنقیدی صلاحیت دا ہووݨا ضروری ہے۔ محض ادبی تحقیق، ادبی تاریخ کوں، حالات، واقعات دے بیان دا تحقیق نامہ بݨاݙیندی ہے۔ بالکل اینویں ای محض تنقید، ادبی تاریخ کوں تنقیدی مضامین دا مجموعہ بݨا سڳدی ہے۔ ایں تناظر وچ محقق ڈاکٹر گیان چند لکھدن:

"ادبی تاریخ کوں نہ محض سوا نحی مجموعہ ہووݨا چاہیدے، نہ ای تنقیدی مضامین دا مجموعہ، اتے نہ ای اینکوں سماجی تاریخ بݨناں چاہیدے۔ اینکوں ادب دا مسلسل ارتقاء پیش کرݨاچاہیدے۔ جیندے وچ غیر ادبی عوامل دی حیثیت ثانوی راہوݨی چاہیدی اے۔"

تحقیق، حق سچ دی ڳول پھرول ہے۔ اتے ہر تحقیقی عمل مسلمہ، مصدقہ، متفقہ ہوندے۔ اِت پاروں محقق کیتے ضروری ہے جو حق دی ڳول پھرول وچ سچ دا ساتھ ݙیوے اتے اوندی تنقید وچ توازن ضروری ہے۔ ایندے نال نال ادبی تاریخ وچ ہک تسلسل دا ہووݨاضروری ہے۔ تاریخ دے واقعات وچ جے کوئی تبدیلی ظاہر تھیوے تاں ول تبدیلی دے عمل دی ݙکھالی ݙیوݨ ضروری ہے۔ جیندے نال، پہلے توں موجود واقعات اتے ادبی حالات دی حقیقت اتے تبدیل تھیوݨ والے منظر نامے وچ ہک تعلق سامݨے آسی۔ اینجھے مسلسل عمل کوں، جیندے وچ تبدیلی نظر آوے۔ اینکوں ارتقاء آکھیا ویندے۔ تاریخ دے حوالے نال جݙاں ماضی وچ ارتقاء داعمل ݙکھالی ݙیوے تاں ایہو واقعاتی ارتقاء دی صورت تاریخ بݨ ویندے۔ ات پاروں تاریخ دا لفظ ماضی دا ارتقاء اکھویندے۔ اتے ایں عمل وچ کݙہیںمعاشرتی اقدار اتے ماحول، تخلیق کار، معاشرتی اقدار وچ تبدیلی دا موجب بݨدے۔ ڈاکٹر جمیل جالبی لکھدن:

"تاریخ ادب پڑھدے ہوئے ایہ ڳالھ وی محسوس تھیوݨی چاہیدی ہے کہ جتھاں مخصوص واقعات اتے رجحانات شخصیات کوں جنم ݙیندن اتھاں ادبی شخصیات وی واقعات اتے رجحان کوں جنم ݙے کے تاریخ دے دھارے کوں نویں جہت ݙیندیاں پئیاں ہن۔ حیاتی وچ جو حرکت اتے عمل نظر آندے۔ اوندی واضح جھلک ادبی تاریخ وچ وی نظر آوݨی چاہیدی اے۔"

تاریخ دے تناظر وچ ہر واقعے دا معروضی اثر، انسانی شعور اتے سماج دے اُتے اپݨے نقش نشابر کریندے ایں صورت وچ تخلیقی کار دی تخلیقی صلاحیت فن پارے (نظم و نثر) دی شکل وچ تاریخی حقیقت بنٹر دی ہے۔ اتھاؤں تاریخ دے اسرݨ لسنرݨ دا عمل شروع تھیندے۔

ٻیا ݙیکھو

• رام بابو سکسینہ تے لوک ادب دی تاریخ

• لوک ادب دی تاریخ

• تاریخ نویسی دا بُھوم

• لوک ادب دی تاریخ نویسی کیا ہِے

• سرائیکی لوک ادب تے مقالیاں دی اہمیّت

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دی لائبریری ݙیکھو

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دا تعارف انگریزی وِچ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔