تاریخ نویسی دا بُھوم

تاریخ نویسی کوں خالص انسانی بُھوم / عِلم آکھیا ویندے کیوں جو ایندے وچ معروضی اتے موضوعی اعتبار نال مواد بارے پرکھ پڑچول کیتی ویندی ہے۔ مآخذات دے تعین توں بعد تاریخ نویس، محقق، تنقید نگار، ایں ڳالہہ دا اندازہ کر گھندے جو تاریخ دے دور کنوں واقفیت حاصل کرݨ سانگھے او تحقیق دے کیڑھے پیمانے، طریقے ورت سڳدے مثلاً

بنیادی مآخذات (Primary Sources) کوں پہلے ݙیکھݨاں
ثانویں مآخذات (Secondary Sources) کوں بعد وچ ݙیکھݨاں
محقق دی ذاتی رائے یعنی استقرائی (Inductive) طریقہ کار اختیار کرݨا
استخراجی طریقہ کار (Deductive) یا انداز فکر اختیار کرݨا

اتھاں استقرائی طریقہ کار توں مراد، ایں گاٖلھ دا تعین کرݨا ہے کہ اساں حقائق اتے انحصار کروں۔ یا پہلے توں طے شدہ کہیں نظریئے دے تحت حقائق دا تجزیہ (Deductive Analysis) کروں۔ تاریخ نویسی، اپݨے انداز بیان دے تناظر وچ مختلف ونکیاں وچ ونڈیج ویندی ہے۔ مثلاً

ادبی انداز بیان
صحافیانہ انداز بیان
معروضی انداز بیان
حقائق دی فہرست دا انداز بیان
قرونولا جیکل (ترتیب زمانی) (یعنی جیڑھی ترتیب نال واقعات سامݨے آئے)
تجزیاتی بیان
تاریخ دے حقائق دا بیان

اپݨے دور دے نظریات، واقعات، اتے، ماضی دے دور دیاں اقدار دے درمیان سلیقے دے نال توازن پیدا کرݨ فن تاریخ نویسی اکھویندے۔ اتھاؤں اے نتیجہ کݙھݨ آسان ہے جو لفظ سائنس استعمال کرݨا ہووے تاں تاریخ کوں معاشرتی علم (Social Seience) آکھیا ویندے تے ادب نال ایندا گاٖنڈھا سانگا ڳوڑھا ہے۔ ادبی تاریخ وچ معاشرتی تال میل کوں خصوصی اہمیت حاصل ہوندی ہے کیوں جو ادب انسانی حیاتی دا شیشہ ہوندے۔ ات پاروں ادب انسانی خواہشات، ݙکھاں سکھاں، فکری تے تخلیقی کاوشاں، کوششاں دا نتیجہ ہوندے۔^[١] تاریخ اتے ادب دے آپس وچ رشتے تعلق بارے معروف محقق ڈاکٹر جمیل جالبی لکھدن: