صحرائی حیاتی اَتے سرسوتی

تاریخ توں پہلے زمانے دے ماخذات اِچ "سپت سندھو" دیاں اُنہاں ساریاں ندیاں دا ذکر ہے جیڑھیاں ست دریاواں دی دھرتی یعنی آڄوکے سرائیکی خطے خصوصاً بہاولپور دے صحرائے چولستان دے چدھاروں واقع ہن۔ ویدک ہند ،دی لکھارݨ میڈیم زیڈ۔ اے راگوزن دے مطابق:

"اِتھوں ایہ ڳالھ نِتر دی اتے جو آریاواں دی روحانی زندگی دا مرکز ثقل حالی توݨیں سندھ دریا توں گنگا، جمنا آلے پاسے منتقل نہ تھیا ہا ۔ انہاں ندیاں اِچوں البتہ سر سوتی ہک ایجھی ندی ہے جیڑھی بہ لحاظ آپݨے انتہائی اعزاز اتے کئی مشکلاں دی اصلی دیوی خیال کیتی ونڄ سڳدی اے۔ جیندے چڑھاوے چڑھائے ویندے ہن اتے ایہ سوما پیوݨ کیتے سݙی ویندی پئی۔ ایہ آریائی تمدن اُتے روحانی وابستگی دی متبرک علامت ہئی۔"

ویدک اب اِچ "سرسوتی" نال عقیدت دا اظہار ݙیکھو:

"سرسوتی ندیاں اِچوں سب توں پاک ہے او پہاڑاں توں آ سمندر اچ ڈھاندی اے۔ او دنیا کیتے دولت اتے فلاح گھن تے آندی اے۔ جیڑھے لوک ایندیاں کناریاں اُتے وسدن انہاں کیتے ایندا پاݨی کھیر تے ماکھی وانگوں ہے۔"

آخری ویدک عہد اِچ ہاکڑہ دریا یا سرسوتی جغرافیائی، ماحولیاتی تبدیلیاں دے نتیجے اِچ سُک تے مُک ڳیا ول آہستہ آہستہ ایہ وادی آپݨی سوکھ ساول ونڄا صحرا بݨ ڳئی۔ لیکن کتھائیں کتھائیں، کݙاہیں کݙاہیں ایجھے تخلیقی معجزے وی تھیندن جنہاں دے توسط نال بہاولپور دے ایں وسیع صحرا اِچ شعر تے ادب دے سدا بہار پُھل کھلیئے ہوئے ہن۔جنہاں کوں حالی تئیں ماحولیاتی تبدیلیاں وی ختم نی کر سڳیاں۔ ایویں لڳدے جینویں صدیاں پہلے ریت دا کفن پاوݨ آلا دریا ہاکڑہ صحرا اِچ انہاں ترڑدے پُھلاں، پھلاں دی من بھاندی مہک کوں اَڄ وی دھرتی جگ دا خون پلیندے۔

صحرائی زندگی تے ایندے ادبی اَتے ثقافتی ورثے دیاں کاوشاں ساکوں اڄ کنوں ہزاراں سال پہلے دے مہینیاں تے سالاں تئیں گھن ڳئین۔ ایں حوالے نال کئی اساطیر لوک قصے، منظومات اتے اثری باقیات تئیں ساݙی اڄوکے دور دی ہک ناقابل یقین حقیقت دی حیثیت رکھیندی اے۔ ایہا وجہ ہے جو صدیاں بعد وی ایں صحرا اِچ دریائی گیتاں دی موجودگی ساکوں حیران کرݨ کیتے کافی ہے۔ ایں بر صحرا دا ہک دریائی گیت ݙیکھو۔

ٻیڑے کوں کندھی لا، لاوے سیّاں

ٻیڑے کوں کندھی لا

ٻیڑہ ساݙا لوݨ دا بھریا

مصری کر پُڄا سیّاں

اُتوں مینگھ ملہار، ٻیڑے کوں کندھی لا

ٻیڑے کوں کندھی لا

ٻیا ݙیکھو

• صحرائی لوک ادب اتے ماحولیاتی مسائل

• صحرائی ادبی لوک ورثہ

• خواجہ غلام فرید تے روہی دا لوک ادب

• پندھیڑو اَتے صحرائی لوک ادب

ٻاہرلے جوڑ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔