صحرائی ادبی لوک ورثہ

جے صحرائی ادبی لوک ورثے دا جائزہ گھنیڄے تاں ایندے لوک گیتاں اِچ مرکزی موضوع تریہہ ہے ایویں لڳدے جینویں ماحولیاتی تبدیلی دے نتیجے اِچ رونما تھیوݨ آلا ایہ المیہ اِتھوں دے وسدیاں دے لا شعور دی ہک اَݨ ٻٹ خلش دی حیثیت اختیار کر ڳئے۔ اساں ہݨ ایں صحرا دے ورتے اُتے عہد موجود دے تخلیقی تناظر دے حوالے نال ماحولیاتی تبدیلیاں دے اذیت ناک المیئے دے پیٹوں ابھرݨ آلے نغمے، لوک گیتاں اتے شعری تخلیقی جہتاں اُتے روشنی پیسوں۔ اِتھوں دے لوک ادب اِچ صحرا وسدیاں دیاں خواہشاں، خواب دے انت تریہہ دے قصے ہوندن۔ صحرا دا ہک مشہور لوک گیت "چرمی" ݙیکھو۔ ایہ لوک گیت تھوڑی جہیں تبدیلی نال تھل دے صحرا اِچ وی مشہور ہے۔ ایں گیت اِچ اِتھوں دے وسدیاں دے سچ تے کجھ خواب شامل ہن۔

"چرمی بابے جی لاݙکی"

ترجمہ:       "اڑی پیو ماء دی لاݙڑی میں توں پرے نہ ونڄ تیݙے کیتے سارے سُکھ میݙے کول موجود ہن۔ ٻیر دے مٹھے تے کھٹو کڑے پھل، ندی دی مݨ اُتے گھاٹی چھاں تے میݙے ٹٻر دی پیار بھری سانجھ۔"

صحرا اِچ ندی دی مݨ، تَتّی دھپ اِچ گھاٹی چھاں آلاوݨ، انہاں دا ہک خواب اے ایویں ہک ٻئے گیت دا مکھڑا ݙیکھو۔ جیندا پہلا مصرعہ اے۔

"ٹٻی ٹٻی کھوہ چا کھٹا… وے سدا جینویں۔ ٹٻی ٹٻی کھوہ چا کھٹا‘‘ یعنی محبوب توں فرمائش پئی تھیندی اے جو میݙے صحرا دے ہر ٹٻے نال کھوہ کھٹوا ݙے۔‘‘ جتھاںپاݨی دی جاء چھڑا چیترانگ (سراب) ہووے، اُتھاں ایجھیاں خواہشاں دا پیدا تھیوݨ ہک فطری ڳالھ ہے۔ صحرائے چولستان دی ہک ٻئی مشہور لولی اِچ ماء آپݨے سڄل ڄائے ٻال کوں لوری ݙیندے ہوئے ایں دعائیہ خواہش دا اظہار کریندی اے، جو اوندا پُتر وݙا تھی کے جوار دی فضل کپے۔ پورب (شمال) توں ݙکھݨ (جنوب) تئیں دیاں خبراں ݙیوے تے آپݨی ماء کوں آپݨے ہتھوں پاݨی پلاوے۔

"مارم لولی آں… مارم لولی آں لولی

پکیاں جواریں لاپاں کون لپیسے

اُبھے دیاں خبراں لمے کوں پڄیئے

اللہ پلیسے تیݙے ہتھیں دا پاݨی

ایہو جہیں بے شمار لوک گیت صحرائے چولستان دے عظیم لوک ورثے دا حصہ ہن۔ ایں موضوع دے علاوہ ݙوجھے موضوعات اِچ موسماں دی شدت موسماں دے سر اُتے گذردی زندگی دیاں اوکھاوتاں، آبادیاں دے درمیان فاصلے، آپݨے پیاریاں، سکے سوڑیاں (عزیز و اقارب) نال ملاقات نہ تھیوݨ بے آسائش دھرتی دے ݙکھ اَتے بے انت ویرانی دا شدید احساس، ایہ سبھو کجھ ماحولیاتی تبدیلیاں دے طفیل ایں پکھی واسݨ تہذیب دا مقدر ہے۔

ٻیا ݙیکھو

• صحرائی لوک ادب اتے ماحولیاتی مسائل

• صحرائی حیاتی اَتے سرسوتی

• خواجہ غلام فرید تے روہی دا لوک ادب

• پندھیڑو اَتے صحرائی لوک ادب

ٻاہرلے جوڑ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔