خواجہ غلام فرید تے روہی دا لوک ادب
سرائیکی زبان دے عظیم صوفی شاعر حضرت خواجہ غلام فریدؒ صحرا یعنی روہی تے اوندے ماحول کوں آپݨی لازوال تخلیقی وَٹھ (دسترس) نال ایں مقام تئیں پڄائے جتھاں پُھلاں، خوشبواں اَتے رنڳاں نال بھری سوہݨی من بھاندی سُکھی ساوی وادی وی بے معنی ہوندی اے۔
ایہ روہی یار ملا واری اے
شالا ہر دم ہووئے ساوڑی اے
ونڄ پیسوں سڑی ڳاوڑی اے
گھن آپݨے سوہݨے سئیں وہ کنوں
ایویں ہِک ٻِیا قطعہ ݙیکھو:
روہی لڳڑی ہے ساوݨی
ترت ولا ہوت مہاراں
کھمݨیاں کھمن رنگیلڑیاں
رم جھم بارش باراں
فرید سئیں ایں کافی اِچ ساوݨ رُت دے سوہݨپ دا ذکر کریندے ہوئے آہدن جو صحرا اِچ ساوݨ رت آ ڳئی اے۔ آسمان اُتے ہر پاسے بدلاں دے گجکار ہن۔ بجلی چمکدی اے۔ مینہ دی پھنوار آندی پئی اے رُت ݙاڈھی من بھاوݨی اے، توں واپس ول آ۔
جے صحرائی دھرتی اُتے ماحولیاتی مسائل دے پس منظر اچ اَڄوکے دور دی ݙوجھی سرائیکی شاعری دا جائزہ گھنوں تاں جاء جاء ایں تسی دھرتی دے عذاب نظماں دے ویس پاتے نظر آندن۔
’’کرماں والی اوں بدلی دا
ݙس کوئی میکوں ݙسے
دریانواں دے پاݨی جھپ نے
صحرانواں دے ویڑھے ٹپ تے
جیڑھی چھم چھم لِسے
ہک ٻئی نظم دے کجھ مصرعے ݙیکھو :
’’تریہہ کوں چا تے اڄر ٹُر پئے سُکھ دے ٹوبھے ڳولݨ
رستے وچ کئی واجھلوڑے کاتیاں چاتے پُنے
لال بھنوالیاں کھیݙدیاں ہوئیاں گھگھ اندھاریاں آیاں
پر مونجھاں دے راہ دی سنگت ہمت مول نہ ہاری
جیڑھے پندھ کپیندے سفری تھل دے ٻنے پُنے
وݨ چھانواں کوں دھپ دے تَتّے
بھاکل پائی ݙسیئے
آپݨے آپݨے پرچھانویاں کوں ڳل نال لاتی ݙسیئے
ریت دی چادر تاݨ کراہیں
سُتے پے ہن ٹوبھے
سکے پے ہن ٹوبھے
جے اساں اڄوکے عہد دے تخلیقی منظر نامے اُتے نگاہ ماروں تاں عمومی طور تے اکثر غزلاں اِچ صحرا دے حوالے نال کجھ شعر ضرور مل ویندن لیکن صحرائی زندگی دی حقیقی فکری معنویت صرف انہاں تخلیق کاراں دے تخلیقی وجدان دا حصہ بݨدی اے جنہاں صحرائی زندگی نزدیک کنوں ݙٹھی ہے تے ایندے غورل نال مشاہدہ کیتے۔
میݙے کیتے ایہ فکر تے ماݨ دی ڳالھ اے جو صحرا میݙی تخلیقی زندگی دا بنیادی استعارہ ہے میں کئی رستیاں کنوں ایں موضوع کوں آپݨی اردو اتے سرائیکی شاعری دا حصہ بݨائے بھانویں جو ایجھے موقعیاں اُتے خود آپݨی شاعری دے حوالے ݙیوݨ کوں چنڳی ڳالھ کائینی لیکن کیا کریڄے جو ساݙے بعض تخلیق کار سخنور آپݨے ادبی اظہاریاں اِچ صحرائی استعاریاں اتے تلازمیاں کوں قابل توجہ نی سمجھدے۔ ٻس ٻہوں تھوڑے ایجھے دھرتی ڄائے ہن جیڑھے ریت دیاں تاہیں اِچ لُکیئے تے کافی حد تئیں مردے مُکدے ایں ورثے کوں آپݨی تخلیقی جہتاں اِچ بیان کریندن۔
شوق بہاولپوری دا ہک شعر ݙیکھو:
یہ مہر تاباں سے جا کے کہہ دو کہ اپنی کرنوں کو چن کے رکھے
میں اپنے صحرا کے ذرے ذرے کو خود چمکنا سکھا رہا ہوں
میں شوق کا دریا ہوں میری راہ میں حائل
صحرا ہے سمندر میں اترنے نہیں دیتا
(ناصر)
ہݨ تساں صحرا دی ہک چُنڈ وسدے دھرتی ڄائے دے تخلیقی سرمائے اِچوں کجھ چُݨیل نظماں ݙیکھو۔
پیلوں چنتی ہوئی لڑکیاں
گیت گاتی ہوئی، مسکراتی ہوئی
یہ پری چہرہ شہزادیاں
بے خبر ہیں تپش کے عذابوں
سرابوں کے آسیب سے
اور اس ریت کے… بے اماں قہر سے
یوں ہی صحرا میں ساون برستے رہیں
ٹوبھے پاݨی سے لبریز ہوتے رہیں
پیاس بجھتی رہے بحروبر کے خدا[١][٢]
ٻیا ݙیکھو
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]حوالہ جات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- ↑ از: ڈاکٹر نصر اللہ خان ناصر۔ ڳول پھرول لِکّھت: "صحرائی ادب اتے ماحولیاتی مسائل، بہاولپور دے صحرائے چولستان کُوں سامھݨے رکھین٘دے ہوئے"۔ ریسرچ جنرل "نڳال" (سرائیکی)۔ سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر، بہاء الدین زکریا یونیورسٹی ملتان ٢٠٢٠ء تُوں چَھپّے ہوئے تُوں آرکائیو تِھیا ہویا۔
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ لائبریری۔