سرائیکی اصنافِ نثر

سرائیکی زبان تے سرائیکی لوک ادب دے حوالے نال سرائیکی نثر دے کُجھ اصناف ایہ ہِن:

مقالہ (Thesis)

مقالہ (Thesis) ہک جامع قسم دا لکھیا ہویا مضمون ہوندے۔ جیندے وچ تحقیقی، تنقیدی اصول، قواعد سامݨے رکھیندے ہوئے عالمانہ انداز نال بحث کیتی ڳئی ہووے۔ مضمون پنڄ یا چھ صفحات اُتے مشتمل ہوندے، ایندا اسلوب تاثراتی تے مفہوم سادہ ہوندے۔ جاں جو مقالہ، مضمون دی نسبت زیادہ طویل تے علامانہ ہوندے۔ ݙوجھا ایہ جو مقالہ، تحقیقی نوعیت دا ہوندے۔ ایم اے، ایم فل تے پی۔ ایچ ڈی دی سطح اتے تحقیقی مقالہ لکھیا ویندے۔

نثری تحریف (پیر وݙی)/ (Parody)

پیر وݙی (Parody) انگریزی زبان دا لفظ ہے جیڑھا جو یونانی زبان دے لفظ پیر وݙیا توں ماخوذ ہے۔ پیر وݙی لفظ تے خیالدی ہوندی ہے تے لہجے، اسلوب دی وی۔ پیر وݙی کہیں وی تحریر دی تھی سڳدی ہے۔ پیر وݙی دا مقصد، شرارت، طنز، تضحیک تے لطف ہوندے۔ پیر وݙی طنز و مزاح دا ہک حربہ ہے۔

پیر وݙی ہک مشکل آرٹ ہے۔ خاص طور تے نثری پیر وݙی لکھݨ ٻہوں مشکل ہوندے۔ کیونجو نثر وچ کہیں مصنف دے انداز تحریر کوں ہک خاص ڈھنگ نال لکھݨاں پوندے۔ تانجو اصل تحریر دا لطف وی برقرار راہوے اتے تحریر وچ نواں ذائقہ وی رنگ ݙکھاوے۔ مثلاً: غالب کے نئے خطوط، ڈاکٹر انور سدید

تقریر                              

کہیں وی موضوع اُتے مدلل اتے فی البدیہہ اظہار خیال دا ناں تقریر ہے۔ تقریر گفتگو دے اوں سلیقے دا ناں ہے جیندے وچ الفاظ دی ترتیب تے لہجے دی چاشنی، حاضرین، ناظرین، سامعین دے دل موہ گھندی ہے۔ ریڈیائی تقاریر، سرائیکی نثر وچ اضافے دا موجب بݨیٔن۔ مختصر دورانیٔے دیاں ایہ تقاریر ادبی، معاشرتی، مذہبی، نفسیاتی، سیاسی موضوعات اُتے مبنی ہوندین۔ ایہ تقاریر، ٹیلی وژن، اخبارات تے رسائل وغیرہ وچ شائع تھیندیاں رہ ویندین۔

لطائف و ظرائف (Jokes)

کوئی انوکھی ڳالھ، جملہ، شوخ تبصرہ، برجستہ فقرہ، فی الدیہہ جواب یا مختصر ترین واقعے دا ناں لطیفہ ہے۔ اختصار، لطافت، مزاح دی چاشنی، برجستگی، لطیفے کوں خوبصورتی عطا کریندی ہے۔ مختلف قوماں اتے معاشرت وچ مختلف طبقات وچ کئی حوالیاں نال بے شمار لطیفے مشہور ہن بعض معاشریاں وچ کجھ خاص کردار اینجھے ہوندن جنہاں دی ہر ڳالھ، ہر عمل ہک لطیفے وانگوں ہوندی ہے مثلاً ملا نصیر الدین، شیخ چلی، سرائیکی معاشرت وچ گانموں سچار۔

نثر لطیف

نثری نظم دا ہک ناں ’’نثر لطیف‘‘ وی ہے۔ نثری نظم وچ نثری آہنگ ہوندے۔ اس واسطے ایندا نثر نال براہ راست تعلق بݨدے۔

نثر عاری

اردو نثر وچ قافیہ پیمائی دا رواج پیا تاں اینجھی نثر کوں نثر مقفیٰ، نثر مرجنر دا ناں ݙتا ڳیا۔ اینجھی نثر وچ تخلیقی عنصر تاں ہئی مگر اظہار دے حوالے نال افادیت ڈھیر نہ ہئی۔ ایں طرحاں دی مرصع، متجع نثر دے ردِ عمل وچ جو سادہ نثر وجود وچ آئی۔ اونکوں نثر عاری آکھیا ڳیا۔

انسائیکلو پیڈیا

انسائیکلو پیڈیا نثر وچ درج معلومات دا خزانہ ہوندے۔ کہیں شخصیت، عمارت یا کہیں ٻئی چیز بارے معلومات مہیا کیتیاں ویندین۔

دیباچہ

دیباچہ، اردو زبان وچ دیباوی تصغیر ہے۔ ایندے توں مراد ریشمی قسم دا کپڑا ہے جیندے اُتے موتی لائے ویندن۔ دیباچے توں مراد رخسار، منہ متھا، آغاز نامہ، یا کتاب دا مقدمہ ہے۔

’’کہیں کتاب وغیرہ دا تعارفی ابتدائی احوال، دیباچہ اکھویندے۔ جیندے وچ اینجھے ضروری معلومات بیان کیتے ونڄن جو متن وچ بیان نہ کیتے ونڄ سڳن لیکن او متن دے بارے ہوون۔‘‘ (۱)

دیباچے بارے آل احمد سرور لکھدن:

’’دیباچہ کتاب یا صاحب کتاب دا تعارف کرویندے۔ اوندی اہمیت واضح کریندے۔ اوندی قدرو منزلت متحین نہیں کریندا بلکہ متعین کرݨ وچ مدد ݙیندے۔ مقدمہ ذرا اگتے دی وَدھ کے ہوندے۔ او قدرو قیمت وی متعین کریندے تے قول فیل وی پیش کریندے۔‘‘ (۲)

ڈائری

ڈائری، روزنامچہ قسم دی تحریر ہوندی ہے جیندے وچ لکھݨ والا آپݨے حالات زندگی، خاص واقعات تحریر کریندے۔

ذاتی ڈائری وچ سچ اُتے مبنی تحریر ہوندی ہے۔ ڈائری وچ پسندیدہ اشعار، اقوال،یاداشت، حال دے علاوہ، ماضی دیاں یاداں کوں محفوظ کیتا ویندے تے ایہ تحریر سندی تحقیق کیتے کار آمد ثابت تھیندی ہے۔

اردو وچ معروف شاعر، ضمیر جعفری دی ڈائری ’’ضمیر حاضر، ضمیر غائب‘‘ دے ناں نال شائع تھئی ہے۔

انٹرویو/ مصاحبہ

انٹرویو، ریڈیو، ٹیلی وژن تے سوشل میڈیا، صحافتی میگزین، ادبی رسائل وچ ہک معلوماتی، اتے دلچسپی دا سامان رکھݨ والی ہک سرگرمی ہے۔ جیندے وچ کہیں وی شخصیت دے حالات زندگی، اوندے خیالات، نظریات ڄاݨݨ کیتے، سوالات پچھیئے ویندن۔ ایم فل دے مقالات کیتے وی ادبی شخصیات دے انٹرویوز کیتے ویندن۔ ادبی خبات دے خاص ایڈیشن کیتے وی انٹرویوز کیتے ویندن۔

حفیظ خان سئیں دی سرائیکی زبان و ادب دے نامور دانشوراں، شاعراں دے انٹرویو اُتے مشتمل کتاب شائع تھی چکی ہے۔

مذاکرہ

کہیں علمی ادبی یا معاشرتی موضوع بارے کجھ شخصیات دی آپت دی ڳالھ مہاڑ کوں ’’مذاکرہ‘‘ آکھیا ویندے۔ ایہ آپت دی ڳالھ مہاڑ یا بحث موافقت یا مخالفت وچ تھی سڳدی اے۔ ایہ مذاکرے ریڈیو، ٹیلی وژن، سوشل میڈیا دے چینلز دے علاوہ ادبی رسائل، اخبارات دا حصہ ہوندن۔ ایہ ڳالھ مہاڑ تحقیقی مقالے دا حوالہ بݨائی ونڄ سڳدی ہے۔

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی افسانوی نثر

• سرائیکی غیر افسانوی نثر

• سرائیکی تنقید نگاری

• سرائیکی تحقیق نگاری

حوالہ جات

۔ ۔ ۔ ۔ ۔