سرائیکی تنقید نگاری

’’تنقید‘‘۔۔۔’’نقدِ تنقید‘‘ کنوں ہے اتے ایندا مطلب کھرے کھوٹے وچ تمیز کرݨ ہے۔ یعنی کہیں وی شئے بارے درست یا غلط اتے گھٹ غلط ہووݨ بارے فیصلہ کرݨ داناں ہے۔ حقیقت اتے اصل کوں لبھݨ سانگے ضروری ہے جو غیر حقیقت اتے غیر اصل دی پچھاݨ ہووے۔ جینویں جو مثال ݙتی ویندی اے جیکر کوئی بندہ(جناں) اصل شے گھنݨ چاہندے تاں ایندے کیتے اوندی پچھاݨ اتے سُنڄاݨ ٻہوں ضروری ہے ایں ڳݨ متوں حقیقت اتے اصلیت کوں ڳولیا نہیں ونڄ سڳیندا۔

تنقید دے خاصیّتاں                

سچ دی ڳول پھرول کیتے ہر علم اتے فن کوں وسیلہ بݨایا ویندے تے ورتیا ویندے، پر ہر علم اتے فن دے ورتارے دے کجھ اصول ہوندن جیڑھے سدھے دڳ اتے ٹریندن‘ سچ دی ڳول کیتے قدم قدم تے راہنمائی کریندن۔ ایں اصطلاحاً۔ آکھیا ویندے جو تنقید سچ اتے غیر سچ دے وچ امتیاز یعنی فرق کرݨا ہے۔ ایہو ’’اصول نقد‘‘ آسادی پوری حیاتی دے چوگرد کڑا ہے۔ ولیم ہنری ہڈسن "Introduction of study of literature" وچ تنقیددی تعریف کریندے ہوئے لکھدن :

کہیں وی خطے دی قوم  دے لوک ادب اتے فنونِ لطیفہ کوں اہم مقام حاصل ہوندے۔ ادب اتے فنون لطیفہ دی پرکھ سانگے تنقید دی لوڑ پوندی ہے۔ چنگے اتے معیاری یا اعلیٰ ادب دی تمیز یا پچھاݨ کیتے تنقیدٻہوں ضروری ہوندی ہے۔ جینویں جو ٹی ایس ایلیٹ آہدے:’’تنقید حیاتی کیتے ساہ گھنݨ دے برابر ہے‘‘۔ تنقیدی ادب کیتے تنقیدی قاعدے اتے قانون یا اصول ضروری ہوندن جیڑھے ساکوں نتارا ݙیندن جو ادب وچ تخلیق دی اہمیت کیا ہے کہیں وی تخلیقی مواد (شاعری یا نثر پارے) دے ڳُݨ کیا ہن۔ اوندے وچ خامیاں یا نقص کیا ہن؟ ایں طراں اساں ادب اتے تنقید دے رشتے‘ سانگے دی ڳالھ کریندے ہیں۔

سچ دی ڳول پھرول

بندہ ہمیش کنوں سچ دی ڳول پھرول وچ رہیے تے سچ دی تلاش پاروں اوں نے ہر طرحاں دے علم‘ فن دے بݨے ہوئے اصولاں کوں وی ورتیے جیڑھے جو سچ دی ڳول پھرول وچ بندے دی مدد کریندن‘

تنقید دی جامع تعریف

ایں بارے سید عابد علی عابد لکھدن:

’’لفظ ’’تنقید‘‘ عربی زبان دے لفظ ’’نقد‘‘ وچوں نکلیے جیندا لغوی معنی کھرے تے کھوٹے وچ تمیز کرݨ ہے انگریزی زبان وچ تنقید کیتے "Criticism" دا کلمہ ورتیندے اتے ایں کلمے دا مآخذ عربی لفظ ’’غربال‘‘ ہے جیں توں انگریزی لفط "Garble" نکھتے۔ ’’غربال‘‘ دی اصلیت لاطینی ہے تے لاطینی دا تعلق کلمہ "Cret" نا ل ہے اتے "Cret" دے معنی ’’پٹ پھرول‘‘ کرݨ دے ہن پہلے کلمہ "Garble" دے ماتحت "Criticism" یا انتقاد دی تشریح کریندیں ہوئیں جو کجھ لکھیا ہے اوں توں اے گاٖلھ واضح تھیندی ہے جو تنقید دا کم اے ہے جو ادبی تخلیقات دی پرکھ پرچول کرتے اے فیصلہ کیتا ونڄے جو کیڑھا حصہ جاندار تے با ثمر ہے اتے کیڑھا بیکار ہے‘‘

تنقید دی ودھائی سطح

تنقید دی اعلیٰ تے ارفع سطح وی ایہو ہے جو بندہ مختلف علوم دے وسیلے نال سچ دی تلاش وچ مگن رہوے اتے تلاس دے ایں عمل وچ ہک موہری شئے جینکوں ورتیا ویندے اوہے تنقیدی صلاحیت یا تنقیدی ڳُݨ۔ جینویں حیاتی دے ہر موڑ تے تنقیدی شعور دی ضرورت ہوندی ہے اینویںای چنگے۔ اعلیٰ ادب دی سُنڄاݨ سانگے تنقیدی شعور ٻہوں ضروری ہے۔

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی تحقیق نگاری

• سرائیکی رپورتاژ نگاری

• سرائیکی کالم نگاری

• سرائیکی مضمون نگاری

• سرائیکی غیر افسانوی نثر

حوالہ جات

۔۔۔۔۔