سرائیکی ادب ریت تے روایت وِچ لوک ادب دی تاریخ

ڈاکٹر طاہر تونسوی دی کتاب "سرائیکی ادب ریت تے روایت" اُنہاں دے تحقیقی ، تنقیدی مضامین اتے مختلف کانفرنساں وچ پڑھے ڳئے مقالات دا مجموعہ ہے ۔ اُنہاں دی ایہ کتاب سرائیکی ادبی بورڈ (رجسٹرڈ) ملتان دی طرفوں، جنوری سن 2010ء وچ، ݙوجھی وار چھپی ہے جاں جو ایندی پہلی اشاعت مارچ 1993ء دی ہے ۔

سرائیکی ادبی تذکریاں یا ادبی تواریخ وچ صحیح سنین دا ہووݨ جزو لازم ہوندے ایں تناظر وچ ڈاکٹر طاہر تونسوی دی کتاب "سرائیکی ادب ریت تے روایت" دا مطالعہ کریندے ہوئے ڈس ملدی ہے جو اُنہاں ایں پُکھ دِر توجہ کیتی ہے ۔

"جے توݨیں سرائیکی زبان دے کلاسیکی ادب دی رِیت دا تعلق اے سرائیکی زبان دے سارے کھوجی ’’ نور نامہ‘‘ کوں سرائیکی دی سب توں پراݨی لکھت قرار ݙیندن۔ نور نامہ دے لکھاری حضرت مُلا نے آپ ای ایندے لکھے ونڄݨ دی تاریخ بارے ݙسائے۔

پنج سے سال جو گذریے آہے ہجرت بعد رسولوں

ملاں کہے غریب و چارا کم علما واں کولوں

"مطلب ایہ جو ہجرت دے پنج سو سال بعد نور نامہ لکھیا گیا ۔ ایں اعتبار نال ایندے لکھے ونڄݨ دا سال 1162ء بݨدے ۔ اتھاں میں مدینے دی ہجرت دا سال 662ہجری گھدے"^[١]

بھانویں جو ایہہ ڳالھ تاریخ ادب دے ناقدین دی طرفوں کیتی ویندی ہے جو معیاری تاریخ محض سنین اتے واقعات دا مجموعہ نہیں ہوندی بلکہ معیاری ادبی تاریخ وچ اوں دور دیاں سماجی قدراں، ماحول ، تحریکاں تے رحجانات بارے وی بحث کیتی ویندی ہے ، مگر سنین دی درستی دے پکھ کوں نظر انداز نہیں کیتا ونج سگدا۔ کیوں جو سنین دی درستی آوݨ والے زمانیاں وچ کہیں مکمل ادبی تاریخ لکھݨ والے کیتے مدد گار ثابت تھی سگدی ہے ۔^[٢] سرائیکی لوک ادب دی ہک بئی اہم کتاب "نصاب ضروری" دے سن تصنیف بارے ڈاکٹر طاہر تونسوی لکھدن:

"ایندے نال نال جیڑھی وݙی کتاب آساݙے ساہمݨے آندی اے او ’’ نصاب ضروری ہے ‘‘ جیڑھی 879ء وچ لکھی ڳئی ۔ جیندے لکھݨ آلے مولوی خدا بخش جراح تونسہ شریف دے رہݨ آلے ہَن۔ اے سرائیکی لغت اے ایندے وچ سرائیکی ذخیرہ الفاظ دے نال عربی تے فارسی لفظ دی ڈِھگ ہن‘‘^[٣]