سرائیکی زبان تے اَدب وِچ تذکرہ تے تاریخ نویسی
سرائیکی لوک ادب وچ، تذکرہ، تاریخ نویسی دے ضمن وچ پروفیسر دلشاد کلانچوی دی ایں تناظر وچ اہمیت حاصل ہے جو ، جݙاں سرائیکی ادب بارے لکھݨ پڑھݨ دی رفتار ٻہوں سُست ہئی، اُوں دور وچ انہاں دستیاب ادبی مواد ہک معلوماتی جائزے و تجزیہ دی صورت وچ چھاپیا۔ تے ایندی وجہ نال سن 1990 دے ڈھاکے وچ ادبی و تنقیدی مضامین/جائزہ شماری دے ادبی کم کوں بنیاد میسر آ ڳئی۔جینویں جو تمہیدی سطور وچ بیان کیتا ڳئے کہ پروفیسردلشاد کلانچوی دی ایہ کتاب جدید تحقیقی اصول اتے ضابطیاں دے مطابق نھیں لکھی ڳئی اتے حوالہ جات یا پہلے توں کیتی ڳئی تحقیق بارے متن یا مآخذ بارے کوئی نشاندہی نھیں تھیندی۔ البتہ کتاب دے چھیکڑ تے انہاں کتب دی تندیر ضرور موجود ہے جتھوں استفادہ کیتا ڳئے۔
"سرائیکی زبان تے اَدب" وچ کہیں وی صنف ادب دے تخلیق کاراں دے فکر و فن بارے انہاں دا تجزیہ، تاثراتی اتے تبصرے دی جھال ݙیندے مثلاً
"ظفر لاشاری 1965ء کنوں سرائیکی لوک افسانہ لکھݨ شروع کیتے تے بے شمار افسانے لکھ چکیئن اُنھاں دے افسانیاں دا پہلا مجموعہ ’’تتیاں چھانواں‘‘ چَھپ چکیئے انہاں دے افسانے مواد، تکنیک تے زبان دے لحاظ نال ٻہوں معیاری ہن۔ انہاں دا طرز بیاں ٻہوں چنگا ہے سادہ تے با محاورہ ہے‘‘۔[١]
مُصنف دلشاد کلانچوی نے’’ سرائیکی زبان تے ادب‘‘ توں علاوہ’’ سرائیکی اور اُس کی نثر‘‘ (سرائیکی نثر کا ایک مختصر تاریخی خاکہ) 1982ء وچ لِکھ چُکن۔ ایہ ݙونہیں کتاباں جزوی ادبی تاریخ شمار کیتیاں ویندین انہاں ایہ تاریخاں لکھدے ہوئے تاریخی تناظر و ادبی اسلوب کوںسامݨے رکھیئے پروفیسر دلشاد کلانچوی سرائیکی ادب دی کہیں دی صنف دا تعارف اجمالی طورتے کرویندن ۔ مختضر تمہیدتوں بعد اوں صنف وچ لِکھن والے شاعراں، ادیباں دیاں کتاباں دا تعارف ، مختصر لفظاں وچ محتاط تنقید نگار دے طور تے کرویندن، شاید انہا دا مطمع نظر اپݨے عہد دے لکھاریاں دی حوصلہ افزائی کرݨ ہئی تاں جو سرائیکی ادب لکھݨ والے لکھاری زیادہ کنوں زیادہ لکھݨ دا متوجہ تھیوݨ اِت پاروں انہاں داتنقیدی تجزیہ محض تبصرے دی حد تئیں محدود تھی تے رہ ویندے۔ جیندے پاروںسرائیکی ادب وچ سست رفتاری دا تاں پتہ لگدے البتہ تاریخی تناظر میں سرائیکی ادب وچ ارتقاء اتے ارتقاء دیاں منزلاں وچ سماجی ، سیاسی، تہذیبی، ثقافتی، تاریخی شعور وچ تبدیلی، کہیں صنف ادب وچ موضوع، ہئیت یا اسلوب دی تبدیلی، تخلیق کار دے فکری رجحانات یا اوں زمانے دی کہیںتحریک دے اثرات بارے کوئی واضح اتے مفصل بیانیہ پڑھن کوں نھیں ملدا۔ ات پاروں، تہذیبی سماجی شعور دی اسرگی بارے دی کوئی جھات نھیں ملدی۔ مصنفین دے سوانحی حالات یا خاکے وغیرہ وی ایں کتاب وچ اپݨی جا نھیں بݨا سگیے۔ پروفیسر دلشاد کلانچوی دا ذوق ادب، ادبی مواد دی جمع آوری دا رجحان ہے ، انہاں دے محقق، مورخ اتے تاریخ نویس ہووݨ دا سدھ پتہ ݙیندے ۔ نامور محقق، دانشور، پروفیسر شوکت مغل لکھدن:
"دلشاد کلانچوی دی سرائیکی ادب وِچ تاریخ نویسی دے ذوق تے انداز کوں دیکھ کے قاری بخوبی ڄاݨ سڳدے جو انھاں دا مزاج تاریخ لکھݨ کیتے خاصا موزوں ہے تاریخ نویسی وچ بنیادی ڳالھ خلوص تے بے لاگ رویہ ہئی جیندے وچ تحقیق دے نال نال حقائق نگاری بھی ضروری ہوندی ہے ۔ دلشاد کلانچوی وی تاریخ لکھݨ ویلھے اپݨی پسند و نا پسند کوں حقائق تے غالب نی تھیوݨ ݙتا تے ایہو انھاں دا تاریخ نگاری دا نمایاں پہلو ہے۔جتھاں تائیں پروفیسر دلشاد کلانچوی ہوراں دی غیر جانب داری اَتے حقیقت نگاری دا تعلق ہے۔ ایں حوالے نال انہاں مضامین دے ایں مجموعے وچ بے لاگ تبصرے اتے حقیقت نگاری دیاں خوبیاں موجود ہن۔‘‘[٢]
سرائیکی زبان و ادب دی سنبھال سانگھے پروفیسر دل شاد کلانچوی جو آہرکیتے۔ سرائیکی ادبی تاریخ دے تناظر وچ منڈھلیاں کاوشاں وچ شمار کیتا ونج سگدے۔ اتے اُنہاں دیاں کاوشاں کوں پذیرائی وی ملی ہے۔[٣] محقق، دانشور حمید الفت ملغانی لکھدن:
"سرائیکی زبان تے ادب دے ودھارے سانگے تے اینکوں ݙوجھیں زبانیں دے مونڈھے نال مونڈھارلا کے ٹورݨ کیتے جیڑھا کم کلہے کلانچوی ہوراں کر ݙکھلائے اوتلا کم کرݨ کیتے وڈے وݙے اِدارے وی کنی کتریندن‘‘[٤]
ڈاکٹر قاسم جلال لکھدن:
"اکثر تاریخی کتاباں دا مواد مصنف دی کوشش دے باوجود بارا، تھکائوݨاں تے بوریت پیدا کرݨ دا باعث بنڑ دے دلشاد کلانچوی دی لکھت دی اے خوبی ہے جو قاری تاریخ دے ہزاراں ورھیاں دے پندھ دے حال پڑھدے، پر دل چسپی نال ۔تاریخی واقعے تے تجزیاتی بحثاں اُونکوں اَملک بور نئیں کریندیاں سرائیکی ادب رنگ برنگے پُھلاں دا باغ ہے دِلشاد ہوراں انہاں ونکو ونکی دے پھلاں کوںہار دی شکل ڈے تے قاری دے سامݨے پیش کرݙتے‘‘[٥]
ٻیا ݙیکھو
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]حوالہ جات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- ↑ دلشاد کلانچوی،پروفیسر ، ’’سرائیکی زبان تے اَدب ‘‘، سرائیکی ادبی مجلس بہاولپور ، اشاعت مئی 1987ء، ص 218
- ↑ پروفیسر شوکت مغل،’’دلشاد کلانچوی ، فن اور شخصیت ‘‘ ، اکادمی سرائیکی ادب (رجسٹرڈ) بہاول پور، اشاعت 24 مئی 2004ء، ص: 62
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ مقالہ پی ایچ ڈی۔
- ↑ حمید الفت ملغانی، ’’لکھت تے لکھاری‘‘ ، سرائیکی ادبی بورڈ (رجسٹرڈ) ملتان ،اشاعت ، اپریل 2003 ء، ص :163
- ↑ ڈاکٹر قاسم جلال ، ’’التا‘‘،ادارہ تعمیر فکر ، بہاول پور، پہلی اشاعت ،یکم جون 1992ء، ص: 92