سرائیکی زبان تے اَدب دے خاصیّتاں

پروفیسر دلشاد کلانچوی دی سرائیکی زبان تے اَدب مئی 1987ء وچ سرائیکی ادبی مجلس بہاول پور ولوں چھپی ہے ایہ کتاب اکادمی ادبیات پاکستان دی طرفوں ایوارڈ یافتہ ہے۔ ایں کتاب وچ کجھ خصوصیات تذکرہ نویسی تے کجھ ادبی تاریخی نویسی دیاں رلواں ہن۔ مگر ہک مورخ دے طور تے انہاں دا بیانیہ پہلے توں موجود تحقیق، ادبی تاریخی احوال، تاثر دی نشاندہی کریندے۔ مثلاً

• شروع وچ تاں سندھی تے سرائیکی ہکو جھئیاں زباناں ہن پر 111 ھجری وچ وادی سندھ دے ݙو حصیاں وچ تقسیم تھیون تال ایہ وی انج تھی گیاں‘‘۔

جاں جو دلشاد کلانچوی ہوراںدے پیش رو محقق میر حسان الحیدری، تاریخ ادبیات پاکستان و ہند (چوڈھویں جلد۔ (سرائیکی ادب) وچ متنی حوالے دے نال ایہا گالھ کریندے ہوئے لکھدن:

"موجودہ سندھی 1100ء کے لگ بھگ سرائیکی توں انج ہک مستقل زبان بݨ ڳئی ایں کیتے سندھی دی پراݨیاں تحریراں سرائیکی نال وݙی مماثلت رکھیندیاں ہن۔ مثال دے طور تے قاضی قاضن دا ایہ بیت ݙیکھو:

کنز قدوری کا فیہ کے کین پڑھیوم

سو پائی پیوجئیاں پرین لدھوم

میں کنز قدوری اتے کافیہ پڑھ کے محبوب نہیںپاتا او ڳالھیں ٻیاں ہن جنہاں نال ساجݨ ملِدے ہن۔

سندھی، سرائیکی زبان داتاریخی اعتبارنال ہک ݙوجھے انج تھیون داسن میر حسان الحیدری ہوراں 1100عیسوی لکھیئے جاں جو دلشاد کلانچوی ہوراں 1100 ھجری درج کیتے، سنین دی درستی تذکرہ و تاریخی نویسی دی بنیادی خصوصیات وچ شامل ہے جیندی تصحیح نہ ہووݨ  دی وجہ تاریخ نویسی دے اصولوں توں آگاہی نہ ہووݨ  دے نال نال تحقیقی تساہل، اتے پہلے توں موجود تحقیق/ نقل در نقل اہم وجہ ہے۔ دلشاد کلانچوی ہوراں دا ایہ مجموعہ ’’ سرائیکی زبان و ادب‘‘ اصناف ادب دے پس منظری مطالعہ تے معلوماتی مواد مہیا کریندے تے اصناف ادب (افسانہ، ڈرامہ‘ ناول، گیت، مرثیہ، نعتیہ شاعری، کافی) وغیرہ بارے جائزہ کاری دے مواد اُتے مبنی ہے۔ تحقیق دا پہلو کمزور ہے تے تنقید محض تاثراتی انداز بیان رکھیندی ہے ایہ کتاب سرائیکی زبان و ادب ، ایندیاں مختلف اصناف ادب وچ سن 1980ء تک تھیون والے کم دی جمع آوری تے سرائیکی ادب دے تخلیقی سمل کوں محفوظ کرݨ  دا آہر ہے ۔ پروفیسر دلشاد کلانچوی ہوراں ایہ کم یقینا نا موافق حالات وچ کیتا، جݙاں اپݨی مادری زبان وچ لکھݨ دے شعور کوں ٻہوں زیادہ مضبوطی نہ ملی ہئی اتے کتاباں، رسائل چھپواوݨ، معاشی اعتبار نال مشکل کم ہا۔ تاہم انہاں دی ایہ کتاب سرائیکی ادب دے طالب علماں، شاعراں، نثر نگاراں تے سرائیکی لوک ادب نال دل چسپی رکھن والے قارئین کیتے اہمیت دا درجہ رکھیندی ہے۔ پروفیسر قاسم جلال لکھدن:

"سرائیکی زبان تے اَدب" جھئیں مستند تاریخی اتے معلوماتی کتاب لکھ کر ادبی دنیا کوں سرائیکی ادب نال شناسا کیتے تے ایہ یاد گار کتاب ادب دے طالب علماں، مورخاں تے محققین کیتے روشنی دا مینار ثابت تھیسی‘‘۔

ٻیا ݙیکھو

• سرائیکی زبان تے ادب

• سرائیکی ادب دی مختصر تاریخ تے سجاد حیدر پرویز دے دعوے

• سرائیکی ادب دی مختصر تاریخ تے تنقیدی اقتباسات

• سرائیکی ادبی شخصیات

• سرائیکی لوک ادب دے شخصیّات

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دی لائبریری ݙیکھو

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دا تعارف انگریزی وِچ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔