تحقیق تے لوک ادب

تحقیق دا اول مقصد ایہ ہوندے جو ادبی کتاباں، مخطوطیاں یا ٻئے ادبی مواد کنوں زیادہ توں زیادہ معلومات حاصل کیتیاں ونڄݨ۔ اتے ایں ڳول پھرول وچ غلط معلومات دی درستی کیتی ونڄے تاں جوکوئی غلط فیصلے نہ تھی ونڄݨ ۔ ایں طرحاں تحقیق وچ قدیم شعرء، ادباء دی ترتیب و تدوین اتے تذکرے وغیرہ شامل کیتے ویندن۔ادبی تاریخ نویسی دے ضمن وچ ادوار اتے ادبی اصناف دی ونڈویتر (تقسیم) بارے مختلف تصورات ملدن۔ظفر الاحسن لاری لکھدن:

"اساݙے ادبی مورخین نے نہ صرف نظم اتے نثر کوں اَنڄ کرتے، ہک ݙوجھے کنوں بے تعلق کرݙتے۔بلکہ ایندے علاوہ نثر وچ ناول اتے ڈراما وغیرہ دیاں اَنڄ اَنڄ شاخاں کھڑیاں کر ݙیتاں ڳئین۔ ایں طرحاں نظم وچ، غزل، قصیدے، مثنوی اتے مرثیے وغیرہ کوں اَنڄ اَنڄ ونڈ (تقسیم) کر ݙتا ڳئے۔"

جاں جو لوک ادب دی تاریخ نویسی وچ ادوار بندی دے تناظر وچ ڈاکٹر تبسم کاشمیری لکھدن:

"ادبی تاریخ وچ ادب دے مختلف ادوار دی صرف خصوصیات کوں بیان کرݨ دا  تصور ہُݨ پراݨاں تھی چکے۔ ادبی تاریخ کوں سیاسی اتے تہذیبی تاریخ دے مختلف دھاریاں دی وہند (بہاؤ) وچ رکھ تے وی ݙیکھݨا ںچاہیدے"۔

لوک ادب دی تاریخ نویسی دے حوالے نال لوک ادب دی تاریخ وِچ ادوار دی ونڈ اتے لوک ادب دی تاریخ وِچ اصناف دی ونڈ ویتر بارے مختلف محققین، مورخین اتے ناقدین دی رائے مختلف ہے اتے کوئی حتمی طریق کار طے شدہ کوئے نئی۔ جینویں اردو ادب وچ کتھائیں مقامی طور تے حد بندی ہے مثلاً دکن وچ اردو، پنجاب وچ اردو اتے کتھائیں اے حد بندی زمانی لحاظ نال ہے مثلاً متقدمین، متوسطین، متاخرین وغیرہ جھئیں تقسیم موجود ہے۔ ایندے علاوہ اصناف دے حوالے نال مرثیہ، ناول، ڈرامہ، انشائیہ، افسانہ وغیرہ۔ یاوت دبستاتی ونڈ (تقسیم) مثلاً دبستان لکھنؤ، دبستانِ دلی، دبستان ملتان وغیرہ۔ ایں تناظر وچ علی جواد زیدی لکھدن:

"مختصر لفظاں وچ، اساݙے ادوار دا تعلق، قومی تاریخ دے ادوار کنوں کلیتہ آزاد نہیں تھی سڳدا۔"

ادبی تاریخ سانگے اصولاں دی ڳول پھرول کیتے جݙاں اساں ݙیہدے ہیں تاں ایں تناظر وچ ساکوں کجھ ٻیاں مثالاں مِل ویندن۔

لوک ادب دی تاریخ کہیں وی قوم دی اجتماعی تہذیب، سیاست، معاشرت دے مختلف طرحاں دی پندھ ویہاݨی ہوندی ہے۔ جیندے وچ ہر دور دے فکری، تاریخی اتے ٻئے عوامل دے اثرات موجود ہوندن۔ کہیں وی قوم دے ادب دی تاریخ پچھوں مختلف ادوار دے نال ٻہوں سارے قومی نوعیت دے سوال ڳنڈھیل ہوندن اتے مورخ مختلف ادوار وچ پیدا تھیوݨ والے سوالات اتے تبدیلیاں بارے جواب ݙیندے۔ خاص طور تے جتھان تبدیلی واضح نظر آوے۔اتھوں نواں دور اَنڄ  ݙسݨاں چاہیدے۔

ٻیا ݙیکھو

• مآخذ تے لوک ادب دی تاریخ

• لوک ادب دی تاریخ وِچ شاعر تے ادیب

• لوک ادب دی تاریخ وِچ تحقیق تے تنقید

• رام بابو سکسینہ تے لوک ادب دی تاریخ

• لوک ادب دی تاریخ

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دی لائبریری ݙیکھو

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دا تعارف انگریزی وِچ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔