احمد پُور شرقیہ

سرائیکی لوک ادب دا تذکرہ وی ٻہوں وسیع اَتے پھیلاء آلا ہِے جیکُوں ہِک جاء تے کٹّھا کرݨ ٻہوں اوکھا کَم ہِے تہوں اِیکُوں اساں انجو انج شہراں دے ناں دے نال اُنّھاں دے لوک ادب (Folklore) دے حساب نال ونݙین٘دے ہِسے۔ سرائیکی وسیب ہِک ٻہوں قدیم اَتے لوک تہذیب تے لوک ثقافت دا ڳڑھ ہِے۔ اِیں سانڳے اِتّھوں دے انجو انج شہراں وِچ انجو انج مزاج دے لوک رہن٘دے ہِن۔^[١]

بہاول پور[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]

بہاول پور جِیکُوں ماضی وِچ ریاست دا دَرجہ حاصل ہَئی۔^[٢] ^[٣] آثارِ قدیمہ دے ماہرین دے مُطابق وادیٔ سِندھ دی پُراݨی تے عظیم تہذیب بہاول پُور دے آسوں پاسوں وجود وِچ آئی۔ جِیکُوں وادیٔ ہاکڑہ دِی تہذیب وی آکھیا ویندے۔ ہَڑپائی دور کنُوں پہلے دے آثار صحرائے چولستان وِچ کھنڈے ہوئے ملدِن۔ ماہرینِ آثارِ قدیمہ نے ہاکڑہ تمدّن دے دور دا زمانہ 4000 ق م توں 3000 ق م ڈَسائے۔ نواب بہاول پور، بہاول خاں اَوّل نے بہاول پور شہر دی بُنیاد رکھی ہَئی۔ ضلع بہاول پور دی شمالی سرحد دے نال دریائے ستلج وہندے، جِیندے پاروں ضلع ملتان تے ضلع وہاڑی ہِن، مشرق وِچ ضلع بہاول نگر ہِے۔ جنوب وِچ بھارت دا علاقہ ہِے تے مغرب وِچ ضلع رحیم یار خان ہِے۔ احمد پُور شرقیہ ، بہاول پور، حاصل پور، خیر پور ٹامیوالی اَتے یزمان دیاں تحصیلاں ہِن۔^[٤]^[٥]

احمد پُور شرقیہ[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]

جُغرافیہ[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]

احمد پُور شرقیہ ضلع بہاول پور دِی ہِک تحصیل ہِے۔^[٦] 1748ء وِچ نواب بہاول پور بہاول خاں عباسی اوّل دے دور وِچ احمد خان پرجانی نے اِیں شہر دِی بُنیاد رَکھی^[٧]۔ احمد پُور شرقیہ اَپݨے تاریخی، تہذیبی، ثقافتی، اَدبی حوالیاں نال ٻہُوں مشہور ہِے۔^[٨]

لوک ادب[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]

1748ء وِچ نواب بہاول پور بہاول خاں عباسی اوّل دے دور وِچ احمد خان پرجانی نے اِیں شہر دِی بُنیاد رَکھی۔ احمد پُور شرقیہ اَپݨے تاریخی، تہذیبی، ثقافتی، اَدبی حوالیاں نال ٻہُوں مشہور ہِے۔

علامہ عبدالعزیز پرہاڑوی، نصیر الدین خُرم، مولوی اَللہ وسایا تے ظفر لاشاری علم و لوک ادب دے حوالے نال سرائیکی لوک ادب وِچ اُچّا مقام رکھدِن۔ ضامن حسینی، اِتھائوں تعلق رکھدے ہَن (پیدائش 1906ء۔ وفات 1976ء)، معارف سرائیکی انہاں دِی معروف کتاب ہِے۔^[٩]

نصیر الدین خرم (پیدائش 1871ء۔ وفات 1951ء)، سرائیکی زبان دے قادرُ الکلام شاعر، خیابانِ خرم اُنہاں دا سرائیکی شعری مجموعہ ہِے، سرائیکی زبان دے پہلے ناول نگار تے اَفسانہ نویس ظفر لاشاری 9 دسمبر 1948ء کوں احمد پُور شرقیہ دِی وَستی محراب والا، وِچ پیدا تھئے۔ اُنہاں دے ناول نازو، پہاج دے علاوہ تتیاں چھانواں (افسانے)، خواجہ دے تعلیمی نظریات اُنہاں دیاں تصانیف ہِن^[١٠]۔

معروف سرائیکی شاعر اَدبی، دانشور، رحیم طلب دا تعلق وِی احمد پُور شرقیہ نال ہِے۔ پیار دا پہلا ساوَݨ، سونا چاندی، زمین آسمان، آکھیا مبارک شاہ، ہِک پَل محبت دا، سیرت سرورِ کائنات، دے علاوہ کئی کتاباں شائع تِھی چُکیئن۔ رفیق احمد پُوری، دِیاں کتاباں قلم کشالے، عارف جان محمد دی بوستان (کلامِ سرائیکی شعراء)، مخدوم الملک توں مخدوم احمد تک، چھپ چُکیئن^[١١]۔

نامور دانشور، افسانہ نگار تے خاکہ نویس عبدالباسط بھٹی دیاں کتاباں، کوکدے پندھ، کرلاندے پاندھی، دِکھ ڈول (خاکے)، وِکائو چانواں (اَفسانے)۔ مظہر مسعود، دھیمے دھیمے ٹور (سفرنامہ)، گذر گئی شوق دی عمراں (شاعری)، تنویر سحر (تاریاں بھریا اَسمان)، جہانگیر مخلص (پرد باکھ، پندھیڑو)،حفیظ خان^[١٢]۔