نصر اللہ خان ناصر دی تحقیق
ڈاکٹر نصر اللہ خان ناصر دی تحقیق دی روشنی وچ "سرائیکی شاعری دا ارتقاء" دے حوالے نال جو نکات نتر کے سامݨے آندن۔ اُنہاں وچوں:
- ہِک ہزار سالہ شعری ادب دے ادوار دا تعین
- شعراء دے کلام دا تنقیدی جائزہ
- شعراء دے مقام و مرتبے دا تعین
- شعری ارتقاء دا جائزہ
- ہر دور دے سیاسی و سماجی حالات دا جائزہ ، اوں دور دیاں ادبی خوبیاں تے نمائندہ شعراء بارے نشاندہی
مندرجہ بالا نکات ادبی تاریخ نویسی دے بنیادی اصولوں دے وچ شامل ہن۔ ڈاکٹر نصر اللہ خان ناصر نے "سرائیکی شاعری دے ارتقاء" دے ضمن وچ جو تحقیقی نچوڑ پیش کیتے۔ ایندے توں ایںتحقیقی منصوبے دے اصولاں، دائرہ کار، مسائل تے مشکلات دا بخوبی اندازہ تھیندے۔
ایں مقالے "سرائیکی شاعری دا ارتقاء" دی اہم خصوصیت سرائیکی شاعری دی تاریخ دا ارتقاء‘ ایندا تسلسل اتے روایت دا تصور ہے۔ ادبی تاریخ وچ روایت دے ارتقاء دی جو صورت بنڑ دی ہے اتے روایت جینویں ہک دور کنوں ݙوجھے دور وچ شامل تھیندی ہے مقالہ نگار نے اوں شعری ارتقاء دی صورت کوں بخوبی واضح کیتے۔ڈاکٹر نصر اللہ خان ناصر نے ایں تناظر وچ سرائیکی خطے دے سیاسی، تہذیبی ، ادبی ثقافتی تغیّر وچوں جھات پیندے ہوئے سرائیکی شعری ادب دیاںخوبیاں اتے تجزیئے دا فریضہ، تاریخی بصیرت توں کم گھندے ہوئے انجام ݙتے، ڈاکٹر تبسم کاشمیری اپݨے ہک مضمون "ادبی تاریخ کی تشکیل نو کے مسائل" وچ لکھدن:
"ادبی تاریخ دا مورخ، ادبی تاریخ دے تاریک ادوار، روشن کریندے اتے ایہہ جگمگاہٹ اوندی بصیرت پیدا کریندی ہے ایں کیتے میںایں نظریئے دا قائل ہاں جو ادبی تاریخ کوںصرف حقائق اتے ایندے متعلقہ مباحث نال ای نھیں الجھناں چاہیدا، اونکوں اپݨے مطالبات نال تاریخی بصیرت وی حاصل کرݨی چاہیدی ہے"[١]
"سرائیکی شاعری دا ارتقاء" اپݨے مواد اتے ضخامت دے حوالے ٻہوں متاثر کریندی ہے مگر وت وی اینکوں سرائیکی زبان و ادب دی مکمل تاریخ نی آکھ سگدئے۔ کیوں جو ایہ صرف سرائیکی شاعری دے جائزے اتے مُحیط ہے جاں جو کوئی وی ادبی تاریخ شاعری دے نال نال نثر نوںبغیر مکمل نی تھی سگدی۔ ڈاکٹر نصر اللہ خان ناصرؔ ہوراں اپݨا تحقیقی کم ’’ سرائیکی شاعری دے ارتقاء‘‘ دی صورت وچ کما حَقّہُ دستیاب مآخذات، تذکریاں،رسائل، جرائد، مخطوطات، ریڈیو پاکستان دی آرکایٹو سائونڈ لائبریری توں برابر استفاد کیتے۔
"سرائیکی شاعری دا ارتقاء" بنیادی طورتے تاریخ اتے تحقیق دا خوبصورت تال میل ہے۔ مآخذ دی تلاش بھانویں جو ٻہوں دقت طلب کم ہے مگر ایندے وچ سینن دی درستی توجہ طلب ہے۔
سرائیکی شعری عہد اتے اُوندی روایت دی اُسرگی کوں ڈاکٹر نصر اللہ خان ناصر خاص اہمیت ݙتی ہے۔[٢] جینویں جو او لکھدن:
"سرائیکی شاعری دا منڈھ توں اج تئیں مطالعہ کیتا ونڄے تاںچار وݙے دور سامݨے آندن، پہلا دور مستقل تصانیف دے لحاظ نال 500ھ توں شروع تھیندے تے1000ھ تئیں توڑ پجدے۔1273ھ مطابق 1855ء تئیں محیط ہے۔ تریجھا دور 1875ء دی جنگ آزادی دے بعد دی سیاسی و سماجی حال نال گنڈھوڑا ے تے دور قیام پاکستان تئیں چلدے۔ قیام پاکستان دے بعد سرائیکی شاعری وچ نویںسوچ تے نویں فکر دے ایرے بدھے ویندن۔ ایںپاکستانی دور دے ݙو حصے ہن۔ پہلے حصے وچ روایتی شاعری دا تسلسل قائم ہے تے ݙوجھے حصے وچ جدید شاعری دا آغاز تھیندے۔ لہٰذا مقالے دے چھینویں، ستویں،اٹھیوں تے نانویں ابواب وچ زمانی ترتیب نال ہر دور دا جائزہ گھدا ڳئے۔ اوں دور دیاں خصوصیات ڳݨنوائیاں گن تے ہر دور دے نمائندہ شعراء دے حالات زندگی تے فن تے گفتگو کیتی ڳئی تاںجو ہر پاسوں سرائیکی شاعری دے ارتقاء تے دید بھنوائی ونج سگے"[٣]
ٻیا ݙیکھو[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
حوالہ جات[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
- ↑ تبسم کاشمیری ،ڈاکٹر ، مضمون ’’ادبی تاریخ کی تشکیل نو کے مسائل ‘‘، مشمولہ : ’’ادبی تاریخ نویسی ‘‘ ، مرتبہ: ڈاکٹر عامر سہیل ، نسیم عباس احمد ،پاکستان رائٹرز کوآپریٹو سوسائٹی ، لاہور، اشاعت 2010ء ، ص: 60
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ مقالہ پی ایچ ڈی۔
- ↑ نصر اللہ خان ناصر،ڈاکٹر ،’’دیباچہ ‘‘ ،’’سرائیکی شاعری دا ارتقاء ‘‘، سرائیکی ادبی بورڈ (رجسٹرڈ) ملتان، اشاعت ، 2007ء، ص: 25-26