سرائیکی شاعری دا ارتقاء

پہلا حصہ سرائیکی شاعری دی ابتداء تک رسائی ناممکن ہے۔ بس ایہو اندازہ لایا ونج سگدائے ڄو ڄتنی اے زبان قدیم ہے ایں زبان اچ شاعری وی اتنی پراݨی ہے۔ پراݨے زمانے دی شاعری تک ساڈی پہنچ کائنی اس واسطے اساں ترائے ادوار بݨا کے کجھ گالھ ٹور سگدے ہیں۔ سرائیکی شاعری دا پہلا دور ۵۰۰ھ بمطابق ۱۱۰۷ء توں گھن تے ۱۱۰۰ھ بمطابق ۱۶۸۹ء تک ڳݨا ویندا ہے۔ اس دور اچ ساکوں شعری تخلیقات کتابی صورت اچ ملدیاں ہن۔ ایں کیتے شعری ادبی تاریخ دی پہلی پوڑی حضرت ملاں دا نورنامہ ہے جیرا ۵۰۰ھ دے وچ تخلیق تھیا۔ ایندے سن اشاعت دا پتا نورنامے دے وچ موجود ہے تے ثابت شدہ ہے۔ اس دور اچ اسلام اتھاں نواں نواں آیا ہئی تاں اس کیتے تبلیغی مقاصد واسطے مذہبی شاعری دا آغاز تھیا۔ ایں کیتے اس دور کوں مذہبی شاعری دا دور وی آکھا ویندا ہے. مسلمان علماء کرام احکامات دین کوں شعراں دی صورت اچ پیش کیتا تے کئی مذہبی کتاباں تخلیق تھیاں جنھاں دے وچ نورنامے، معراج نامے، تولد نامہ، درود نامہ، تاج نامہ، حلیے مبارک، بارات نامہ، وصال نامہ، مولود، نعت شریف، قصیدہ بردہ شریف، قصیدہ شوقیہ شامل ہن۔ انھاں کتاباں دے وچ نماز، روزہ زکوٰۃ، حج وغیرہ دی تعلیمات ڈتیاں ڳئیاں ہن۔ اس دور دے عظیم لکھاریاں دے وچ حضرت ملاں، حضرت بہاؤالدین ذکریاملتانی، پير صدرالدين، اسماعيل پير، پير شاه شمس سبزواری، حضرت فريدالدين گنج شکر، پیارا شہید، خواجہ امیر خسرو، حضرت سلطان باہو، پیارے لال، سید زمان شیرازی تے حافظ محمد صف اول اچ شامل ہن۔

ݙوجھا دور

۱۱۰۰ھ بمطابق ۱۶۷۹ء توں گھن تے ۱۲۷۳ھ بمطابق ۱۸۵۷ء سرائیکی شاعری دا ڈوجھا دور ہے۔ اس دور کوں صوفیانہ شاعری دا دور آکھا ویندا ہے۔ ایں دور دی شاعری دی سرائیکی زبان دے پورے ادب اچوں نویکلی حیثیت ہے۔ سرائیکی زبان دے تقریبًا سارے وڈے شعراء ایں دور اچ آئے ہن۔ اس دور اچ صوفیانہ شاعری دی وجہاں توں سرائیکی ادب اچ مٹھاس پیدا تھئی۔ سرائیکی زبان کوں رنگینی تے چس نصیب تھئی۔ ایں دور دی سرائیکی شاعری دے وچ محبت دا اظہار ڄݨے دی طرفوں نئیں بلکہ تریمت دی طرفوں تھیوݨ لڳا یعنی ڄݨاں وی تریمت بݨ کے شاعری کریندا ہئی۔ ایں دور دی خاص گالھ اے ہے جو صوفی شعراء نے تقریباً ساری اصناف تے کم کیتا تے ہر صنف اچ شاعری کیتی۔ سرائیکی زبان و ادب تے ایں دور دے بہوں گھاٹے اثرات ہن۔ صوفیا کرام نے لوکاں کوں شاعری دے ذریعے عشق حقیقی دا راہ لایا تے انھاں دے دلاں دے وچ اللّٰہ پاک تے اوندے رسول صلی اللّٰہ علیہ وسلم دی محبت اجاگر کیتی۔ امن و آشتی دا تے پیار محبت دا رستہ ڈکھایا۔ ایں دور دے کجھ چوݨویں شعراء دے ناں اے ہن۔ علی حیدر ملتانی، چراغ اعواݨ، صدیق لالی، مولوی لطف علی، احمد یار تونسوی، حاجی نور محمد شیر گڑھی، روحل فقیر، حضرت سچل سر مست، صوفی مراد فقیر، فقیر بخش گولو، عبدالحکیم اچوی، نواب ولی محمد لغاری، حضرت پیر پگاڑو، صدیق فقیر، حافظ محمد جمال، خلیفہ نبی بخش، عثمان فقیر سانگی، فقیر محمد یار، منشی غلام حسن گانمݨ، امیر حیدر، بیدل فقیر تے بئے ڈھگ سارے۔ جاری ہے غفار تعبیر

حوالہ جات

ڈاکٹر نصراللّّہ خان ناصر دی کتاب سرائیکی شاعری دا ارتقاء 2007