مدینۃ الاولیاء وِچ لوک فنِ خطاطی

ملتان جئیں قدیم دھرتی دی تاریخی عظمت دا ہِک اندازہ اِیں حوالے توں وی لایا ونج سگیندے۔ کتبِ سیر و تصوّف اِچ ملتان کوں ’’مدینۃ الاولیاء‘‘ آکھیا ڳے، یعنی اولیاواں دا شہر تاں کتاب ’’سحبۃ المرجان اِچ مولانا غلام علی آزاد بلگرامی نے صفحہ نمبر117طبع شدہ افضل المطابع دلی ۔ عربی‘‘ اِچ  لکھیا ہِے۔ ڄو ڄݙاں حضرت آدم علیہ السلام دی تخلیق دا ویلا آیا تاں فرشتیاں کُوں حکم تھیا ڄو زمین دے کئی جَئیں تُوں مٹی چا آئو۔ ملائکہ نے رب العلیٰ دے حکم پورا کیتا ڄیڑھی مٹی ملتان دے قلعے تُوں چائی گئی ہئی اُوندے نال حضرت آدم علیہ السلام دے پیر بݨائے گئے۔ اِنہاں ساریاں حوالیاں تُوں اندازہ تھیندا ہِے ڄو ملتان دا تاریخی حوالہ کتنا پراݨا اَتے ایندی شان کتنی وکھری ہِے۔

خنگاہ حضرت سعد بن عبادؓ رضی اللہ عنہٗ تابعیٔ رسول اللہ ﷺ تے خطِ ثلث اَتے نستعلیق دا وݙا سوہݨا کم تھیا کھڑے۔ اے خنگاہ اندرون حسین آگاہی محلہ کمنگراں ملتان اِچ ہِے۔ ٻہوں قدیم خنگاہ ہِے ڄہڑھی تاریخی ثقافتی ورثہ اَتے فنِ تعمیر دا ڄتھاں سوہݨاں شہکار ہِے، اتھاں پراݨے طرز دی نقاشی، کاشی کاری اَتے ثلث نستعلیق تے نال نال کوفی خطاطی دے نادر نمونیاں دیاں قیمتی تختیاں لڳیا ہن۔ خنگاہ دے وݙے دروازے تے خطاطی دا ہِک بے مثال نمونہ ہِے۔ حالات دی ستم ظریفی اَتے مناسب دیکھ بھال نہ ہووݨ دی وجہ نال اے عظیم الشان ملتان دا ثقافتی ورثہ محفوظ کے نِیں۔

محمود بن سلیمان اشرفی ملتانی دی تحقیق دے مطابق کتاب تذکرۃ الجواہر جلد ݙو صفحہ نمر 117قلمی مخطوطہ ملکیہ حکیم اللہ بخش المعروف علامہ اَسد نظامی دے مطابق ایں خنگاہ اِچ ݙوجھا مزار ہک سعید نامی بزرگ دا ہِے۔ عوام الناس دی ناواقفیت دی وجہ نال ایں خنگاہ دے وِچ ڄہڑھے ݙو مزارات ہِن انہاں کوں مغلیہ خاندان دے شہزادیاں دِیاں، قبراں آدِھن، پر اے گاٖلھ تاریخی حقیقاں اَتے مشاہدیاں دے بر خلاف ہِے۔ اے خطاطی قدیم انداز اِچ ہِے۔ نستعلیق ایرانی دا رَنگ زیادہ نظر آندے۔ پراݨے وقتاں اِچ کلمہ شریف تُوں پہلے ’’افضل الذکر‘‘ لازمی لکھیا ویندا ہَا۔

حضرت شاہ یوسف گردیزؒ دی خنگاہ دی ہِک تصویر خطِ ثلث اَتے خطِ نستعلیق دی کطاطی۔ حضرت شاہ یوسف گردیز 481ہجری اِچ قصبہ گردیز (ڄہڑھا غزنی دا نیڑے دا علاقہ ہِے) اِچوں ملتان آئے ہَن۔ انہاں دے ݙاݙا مخدوم شاہ علی قصور بغداد توں ہجرت کر کے گردیز اِچ آریہے ہَن۔ آپ سیدنا امام حسینؓ دی اولاد اِچوں ہَن۔   ملتان اِچ اُوں زمانے دریائِ راوی ہِیں جاتے درگاہ دے ٻاہروں واہندا ہا اَتے آپ دا حجرہ دریا دے کنارے ہئی آپ تصرّفات ظاہری تے باطنی دے حامل ہَن۔ قطب زمانہ ہن۔ 81سال دی عمراِچ فوت تھئے آپ داروضہ بوہڑ دروازے دے اندروں ہِے ڄہڑھا پورا دا پورا کاشی کاری نقاشی اَتے خطاطی نال مُرصع ہِے۔ اسلامی فنِ تعمیر دا شاہکار ہِے۔ اے خنگاہ فنِ خطاطی دے اینجھیں سوہݨے کم نال مزیّن ہِے ڄہڑھا آپݨی مثال آپ ہِے۔ خنگاہ شریف دے اندر آلے دروازے تے خطِ ثلث اَتے نستعلیق دی لکھائی اَتے کاشی کاری دے روایتی کم توں مرصع ہک نادر تصویر۔ اے طرزِ تحریر نقاش صاحبان دا ہِے ڄہڑھے نقاشی اَتے خوشنویسی وی کریندے ہَن۔ اِنہاں اِچوں بعض دی تحریر روایتی خطاطی دے معیار تے پوری نہ اُتردی ہئی۔ پر خطاطی دے حسن و جمال دا مظہر ضرور ہئی۔  ۔

حضرت شیخ رکن الدین ابو الفتحؒ دی خنگاہ دے اندر مغرب آلے پاسے شاندار محراب ہِے۔ اُوندے اِنوں اُنوں چوٻی کم اِچ پراݨی عمارتی خطاطی دا ہِک عکس۔

آپ نے 16 رجب 735ہجری کو وفات پائے آپ دا مقبرہ مسلمان بادشاہ غیاث الدین بلبن تعمیر کرایا ہَا۔ خانقاہ تے خطاطی، نقاشی کاشی گری دا اینجھیاں سوہݨاں تے بے مثال کم تھیا ہوئے ڄہڑھا آپݨی نظیر آپ ہِے۔ برِ اعظم ایشیاء اِچ اے خنگاہ آپݨی قدامت اَتے جسامت دے لحاظ نال منفرد ہِے۔ خاص طور تے ایں خنگاہ دے اندرونی حصہ اِچ لکڑ تے کندہ کاری دے ذریعے روایتی طرز دی عمارتی خطاطی کیتی گئی ہِے۔ ڄہڑھی قطب مینار دی لکھائی دی طرز دی ہِے۔ ایں تصویر اِچ آیتہ الکرسی دا ہِک حصے دا عکس ݙکھایا ڳے۔

ٻِیا ݙیکھو

• ملتان دی روائتی خطاطی دا لوک فن۔

• دورِ جہانگیری اِچ ملتان دے لوک فنکار

• ایران اتے ملتان دی لوک فنِ خطاطی دا تعلق۔

• عہدِ ابدالی اِچ ملتان دے لوک فنکار خطاط

• لاہور وِچ لوک فنِ خطاطی دے ماہرین

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دا اُردو وکیپیڈیا تے تعارف

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی (مرحوم) دا ٻِیا پورھیا

• گُلِ رعنا ادب سوسائٹی دے ٻئے کتاباں۔۔