لوک فنِ خطاطی وِچ خطِ سومری اَتے یونانی خط
خطِ ’’سومری‘‘ تُوں خطِ مسماری وجود اِچ آیا ڄیکوں ’’کلدانیاں‘‘ (عراقی، بابلی اَتے آشوریاں نے فنیقی قوم توں سکھیا ہا) ڄیندی ابتداء حضرت ابراہیم علیہ السلام تُوں تھئی اے طرزِ تحریر وی مصوّرانہ طرز دی ہئی۔ وَت حمورابی خاندان ڄیڑھا (2460 قبل مسیح) اِچ بابل تے حکمران ہَا اُوں تحریر کُوں پیکانی یا خطِ میخی اِچ تبدیل کر ݙیا ڳیا۔ اِیندے حرفاں دی شکل لوہے دے میخاں یا تیراں توں مشابہ ہئی۔ وَت مقدس ہیرو غلیفی تحریر دا دَور آیا ڄیڑھا مصریاں دا سب تُوں پہلا مذہبی خط ہا۔ اِیندے حرف وی مصورّانہ انداز دے ہَن ڄیندے کاتب مندراں دے پڄاری ہَن ڄیڑھے پتھراں اَتے لکڑٖ دے تختیاں تے لِکھدے ہَن۔ بعد اِچ آسانی دے خیال تُوں اِنہاں نے ایندیاں ݙو قِسماں بݨا ݙتیاں۔
’’ہیراطیقی‘‘ اِیں پہلی قِسم دا تعلق سرکاری احکامات نال ہا ڄیڑھا جو درختاں دی چھال یا کھل تے لکھیا ویندا ہا۔ ہِک روایت اِچ ہِے ڄو حضرت ابراہیم ؑ تُوں 500سال پہلاں تحریراں ہِیں خط اِچ موجود ہَن۔
ݙوجھا خط ’’ویموطیقی‘‘ ہئی اِیندے اِچ پہلے تُوں زیادہ روانی تے نکھار ہئی۔ مصر اِچ ڄڈاں سولہواں خاندان حکمران ہَا اُوں ویلے اے خط پورے شباب تے ہا کیوں ڄو اِیں خط دی وَجہ نال مصوری تُوں چھٹکارا مِل ڳیا ہا۔
اِیندے بعد فنیقیہ خط دا ویلا آندے ’’فنیقیہ‘‘ ہِک قوم دا ناں وی ہئی ڄیڑھی ابتداء اِچ بحرین دے ساحل اَتے خلیج فارس تے اَباد ہئی اِیں قوم نے کلدانیاں تے یونانیاں اَتے عبرانیاں کُوں کتابت تے تجارت دی تعلیم ݙتی۔ ’’فنیقیہ‘‘ خود مصریاں دے شاگرد ہَن اِنہاں نے ’’ہیرو غلیفی‘‘ تُوں اَپݨاں ہِک جداگانہ خط بݨایا جیندیاں شاخاں پوری دنیاں اِچ پھیل ڳیاں۔
وَت یونانیاں قبطی خط بݨایا ڄیکوں قدیم یونانی آکھیا ڳیا۔ اِے خط آغازِ اسلام تک جاری ریہا۔ وَت خلیفہ ولید بن عبدالملک اموی دے گورنر عبداللہ نے 87ہجری مطابق 706ء اِچ اے خط عربی تحریر اِچ تبدیل کر ݙتا۔
سلطنتِ اشوریہ (بابل) دے زوالی دَور اِچ آرامی یا سامی خط دی ابجد‘ جیندا تعلق فنیقیہ نال ہاَ دنیا اِچ پھیل گئی ایں تُوں کئی قلم یعنی طرزاں ایجاد تِھیاں اِنہاں اِچوں ہِک خط ’’آرامی‘‘ ہَا۔ آرام حضرت آسام دے پُتر اَتے نوح علیہ السلام دے پوترے ہَن۔ اے قبیلے بحرین دے ساحل تے ٻَئے عرباں نال اباد ہَن جنہاں دی زبان عربی ہئی۔ آرامی خط اِچوں تدمری تے وَت نبطی خط رائج تھِیا۔ نبطی اصل اِچ حضرت اسماعیل علیہ السلام دے ہِک پُتر ’’نابت‘‘ تُوں بݨیا۔[١]
۔
ٻِیا ݙیکھو
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]حوالہ جات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- ↑ از: "ابن کلیم" "ملتان دے لوک فنون وِچ روائتی خطاطی دا ارتقاء" (١٩٧٠ء تُوں پہلاں)، باہتمام: دبستان فروغ خطاطی (رجسٹرڈ)۔ (غیر مطبوعہ سرائیکی مقالہ)۔