عنایت اللہ مشرقی
سرائیکی ادبی تے سیاسی تحریک دے سانجھے پندھیڑو سئیں عنایت اللہ مشرقی کہیں تعارف دے محتاج نئیں۔ جام پور نال تعلق رکھݨ والے اساݙے ایہ دوست کُجھ سالیں توں ملتان شریف اچ جھوکاں لئی پِن۔ 1983-84ء توں سرائیکی قومی تحریک دے نال جُڑئیے۔ اپݨے کالج دَور توں سرائیکی شاگرد سانجھ تے سرائیکی سٹوڈنٹ فیڈریشن دے پلیٹ فارم توں اپݨا ادبی سیاسی پندھ شروع کیتونے۔ اوں دَور وچ سرائیکی مخالفین دے تشدد دا کئی واری نشانہ وی بݨیے۔ سرائیکی قومی پندھ دے عروج تے زوال کوں اِنھاں ٻہوں قریب توں ݙٹھے۔ احٖ کل سرائیکی وسیب دی ہک متحرک تنظیم ’’سرائیکستان ڈیموکریٹک پارٹی‘‘ دے مرکزی جنرل سیکرٹری ہِن۔ اساں اِنھاں توں سرائیکی قومی پندھ بارے ڳالھ مُہاڑ کیتی ، جیندا متن تہاݙی خدمت اچ حاضر ھے۔
اساں سئیں عنایت اللہ مشرقی ہوریں توں پُچھیا جو تہاکوں سرائیکی قومی تحریک دے حوالے نال کم کرݨ دا کیویں خیال آیا تاں اُنھاں آکھیا میں 1984ء وچ جام پور توں ایف اے کرݨ دے بعد ہک سنگتی نال گورنمنٹ ایمرسن کالج ملتان دے ہاسٹل آیم۔ میݙے سنگتی کوں ہاسٹل اچ موجود ہک دوست آکھیا سئیں علیحدگی اچ میݙی ڳالھ سُݨسو۔ او دوست جیلے اوں سنگتی دی ڳالھ سُݨ کے واپس آیا تاں میں پُچھیا یار کیا ڳالھ ہئی تاں اوں آکھیا احٖ سرائیکی سٹوڈنٹ فیڈریشن دا خفیہ اجلاس ہئی (ایہ او دَور ھے جݙاں اساں سرائیکی قومی تحریک دی ڳالھ سانگے کٹھ لُک چھپ تے کریندے ہاسے)جیندے وچ شرکت سانگے میکوں سݙݨ آیا ہا،اوں سنگتی توں میکوں سرائیکی قومی تحریک دا حال سُݨ تے ݙاڈھی خوشی تھئی اتے میں اپݨی ماء ٻولی تے ماء دھرتی دی محبت پاروں ایں قومی تحریک بارے سوچݨ شروع کیتا۔ اوندے بعد 1985ء وچ میں اپݨی سسڑ دے داخلے سانگے گوجرانوالا گُٖیم۔ میݙی بھیݨ کوں نفسیات اچ ماسٹر کرݨ دا شوق ہئی ۔ اوں ویلے ملتان دی کہیں یونیورسٹی یا کالج وچ نفسیات دے حوالے نال کوئی شعبہ موجود نہ ہا۔ اساں گوجرانوالا ڳیوسے، انٹرویو تھیا، واپسی تے بی بی توں میں انٹرویو دا حال گھِداتاں اُنھاں ݙسایا جو انٹرویو نئیں تھیا بلکہ اساکوں اساݙی زبان پاروں تحقیر دا نشانہ بݨایا ڳئے تاں میکوں احساس تھیا جو واقعی ایہ لوک اساݙی قوم کوں اپݨے کولہوں وکھرا ڄاݨدن۔ شاید او لوک خود کوں برہمن تے اساکوں شودر سمجھدے ہَن۔ ایہ وجوہات ہَن جنھاں میکوں ماء دھرتی دیاں محرومیاں دے خاتمے سانگے سرائیکی کاز نال جُڑݨ تے مجبور کیتا۔
1985ء وچ میݙا داخلہ بی فارمیسی زکریا یونیورسٹی ملتان اچ تھیا۔ سرائیکی شاگرد سانجھ وی اوں دَور اچ بݨی جیندے وچ میں شامل تھی گُٖیم۔ میں سرائیکی شاگرد سانجھ دے پہلے کٹھ توں سرائیکی لوک سانجھ دا حصہ ہاں۔ سرائیکی شاگرد سانجھ دے جتنے وی کٹھ ہوندے ہَن اوندے وچ سرائیکی لوک سانجھ تے سرائیکی شاگرد سانجھ دی بُنیاد رکھݨ والے عظیم سرائیکی دانشور سئیں اُستاد فدا حُسین گاݙی شریک تھیندے ہَن۔ میں وی سرائیکی شاگرد سانجھ دی سنٹرل کمیٹی دا ممبر ہامی ، ایں پاروں اُستاد فدا حُسین گاݙی نال میݙیاں کئی ملاقاتاں ہن۔ او سرائیکی تحریک کوں ادب دا چولا پوا تے سیاسی ڳالھ کریندے ہَن۔ اساکوں قومی تحریک دے ایں سوجھواݨ دیاں کئی ڳالہیں اوں ویلھے عجیب لڳدیاں ہَن۔ مثال دے طور تے جیویں سرائیکی وسیب اچ حملہ آوریں دی آمددے حوالے نال اُنھاں دے جو نظریات ہن او اساں سُݨ تے حیران تے پریشان تھیندے ہاسے پر وقت گُزرݨ تے تاریخی حقائق سامݨے آوݨ نال احٖ اساکوں اُستاد فدا حُسین گاݙی دیاں ساریاں ڳالہیں احٖ سچیاں لڳدین۔ ایں سانگے ایہ مبالغہ آرائی نہ ہوسی جو سرائیکی نینگراں دی بہترین تربیت اُستاد فدا حُسین گاݙی تے مشتاق گاݙی کیتی ھے۔
مشتاق گاݙی وی سرائیکی تحریک دے ہک پڑھیے لکھیے عظیم پندھیڑو ہِن۔ جیویں میں تہاکوں پہلے ݙس ڳیاں جوسرائیکی لوک سانجھ دے کم دا طریقہ ایہ ہا جو ادب تے ثقافت کوں فروغ ݙے کراہیں اپݨی حقوق دی ڳالھ کیتی ونڄے۔ ایں کم سانگے اوں ویلے ساکوں زیادہ توں زیادہ ادبی تنظیماں دی ضرورت ہئی۔ ایں ضرورت کوں پورا کرݨ سانگے اساں 1987ء وچ ’’سرائیکی ادبی ثقافتی سنگت ، جام پور‘‘دی بُنیاد رکھی اتے 1988ء وچ پہلا کٹھ جمشید کمتر سئیں دی کتاب دی گھنڈ کُھلائی دے حوالے نال تھیا۔ اوں پروگرام وچ محفل موسیقی سانگے اُستاد سخاوت حُسین خان آیا۔ اساں اوں ادبی پروگرام وچ ادب دی ترویج دے نال نال اپݨی سیاسی ڳالھ وی کیتی۔ سرائیکی قومی تحریک دے ابتدائی حالات بارے ڳالھ کوں اڳی تے ٹُریندیں مشرقی سئیں آکھیا جو اساݙی قومی تحریک دے ابتدائی حالات ٻہوں اوکھے ہَن۔ جنھاں کوں یاد کریندے ہئیں تاں اکھیں توں سانوݨ لہہ پوندے۔ بخاری سئیں! اساں او ویلھا ݙٹھے جݙاں صرف لفظ ’’سرائیکی‘‘ زبان تے آوے ہا تاں اساکوں وݙے وݙے القابات توں نوازیا ویندا ہا۔ کݙاہیں اساکوں کُئی مُلک دشمن آکھے ہا تاں کݙاہیں تعصب دی فضا ہموار کرݨ والے سݙیجوں ہا۔کُجھ الفاظ ایجھے وی ہن جیرھے تُساں اساں تحریر نئیں کر سڳدے۔ یونیورسٹی وچ وی سرائیکی حوالے نال خاصہ تنگ نظری دا مظاہرہ کیتا ویندا ہا۔ میکوں لوک ذہنی طور تے اتنا ٹارچرکریندے ہَن میکوں میݙے ناں دی بجائے لفظ’’صوبے‘‘ آکھ تے مخاطب کیتا ویندا ہا۔
یونی ورسٹی اچ لوک اَہدے ہَن’’اوئے صوبے اوئے صوبے کہاں جا رہے ہو؟‘‘میں توں میݙے ناں دی شناخت کھسیج ڳئی۔ کُجھ ݙینھ پہلے میں توں پارٹی دے ہک دوست سوال کیتے جو تُساں SDPدے مرکزی سیکرٹری جنرل ہو لیکن اساں تہاݙے چہرے تے مسکراہٹ ٻہوں گھٹ ݙٹھی ھے،تاں میں اونکوں آکھیے میاں اساں او وقت ݙٹھے جتھاں اساݙی کھِل کھسیج ڳئی ھے۔ اساکوں اساݙے خوابیں سودھا قتل کیتا ڳئے۔ یونی ورسٹی دَور وچ سرائیکی قومی ڳالھ مُہاڑ کرݨ دی وجہ توں کئی واری میں تشدد دا نشانہ بݨیاں ۔ ہکواری تاں سٹوڈنٹس نے اتنا ماریا میں کئی ݙینھ بستر تے سِدھا نہ سم سڳیم۔ اینویں میں سرائیکی شاگرد سانجھ دا رسالہ چھپیندا ہامی، ہک ݙینھ چھاپ تے یونی ورسٹی آیم تاں اسلامی جمعیت آلیں دے ہتھیں آ ڳیم ۔ جنھاں میں توں سارے رسالے گھِن ساڑ ݙتے تے مذاکرات دے بہانے تے سݙ تے میکوں بے پناہ ماریونے۔ اسلامی جمعیت دے سارے لوک اوپرے نہ ہن بلکہ اُنھاں لوکاں وچ سرائیکی ٻولݨ والے آپݨے لوک وی موجود ہن۔میکوں اسلم رسول پوری سئیں دی ہک ڳالھ یاد آندی پئی ھے جو او اَہدن اساں ہک سرائیکی رسالہ چھاپیا جیندے وچ سوال وی خود لکھیوسے تے جواب وی خود ݙتوسے ۔
اوں ویلے دھرتی ڄئے وی اساکوں ایہو اَہدے ہَن جو یار ایہ کیا ھے؟ تُساں ایہ تعصب دی فضا کیوں ہموار پئے کریندے ہو،اساکوں اپݨے لوک وی قبول نہ کریندے ہن۔ احٖ تحریک جیرھے مقام تے ھے میں ایہ سمجھداں ساری محنت سرائیکی ادبی تے سیاسی کارکناں دی ھے جو اساں خود کوں احٖ فخر نال سرائیکی سݙا سڳدے ہئیں۔ مشرقی سئیں توں اساں پُچھیا جو تُساں کیرھی کیرھی سرائیکی پارٹی دا حصہ رہ ڳیو تاں اُنھاں آکھیا اونویں تاں سرائیکی حقوق دی ڳالھ کرݨ والی ہر پارٹی کوں اساں جام پور دے دوستاں سمیت ویلکم آکھیے۔ اساں جام پور سرائیکی ادبی ثقافتی سنگت دے فورم تے تمام سرائیکی لیڈران کوں سݙیندے رہ ڳیوں۔ لیکن سرائیکی نیشنل پارٹی دے راہنماء سئیں عبدالمجید کانجو دی خواہش تے میں SNPوچ شامل تھیُم۔ جیندا مرکزی سیکرٹری اطلاعات رہ ڳیاں۔ او پارٹی تھوڑی اِن ایکٹیو تھئی تاں پاکستان سرائیکی پارٹی دے عظیم راہنماء سئیں بیرسٹر تاج محمدخان لنگاہ میکوں اپݨی پارٹی وچ شمولیت سانگے آکھیا۔ اُنھاں دی خواہش دا احترام کریندیں ہوئیں میں PSPاچ شامل تھیُم۔ جیندا ’’سرائیکستان یونٹ‘‘ دا مرکزی صدر ہم۔ بیرسٹر تاج محمد خان لنگاہ سرائیکی کاز دے حوالے نال ہک مکمل یونی ورسٹی ہَن اُنھاں دے زیرِ سایہ وی اساں ٻہوں کُجھ سکھیے۔ لنگاہ صاحب دی وفات دے بعد PSPانتشار دا شکار تھئی تاں ایں دوران سرائیکی وسیب دے ہک نویں نینگر وچ قومی خدمت دا جذبہ ݙیکھ حوصلہ ودھ ڳیا۔ اُنھاں دا ناں سئیں رانا فراز نون ہا، اُنھاں دی خدمت تے کم دے جذبے کوں ݙیکھ تے میں اُنھاں دی محبت نال ’’سرائیکستان ڈیمو کریٹک پارٹی‘‘ دا پہلا مرکزی سیکرٹری جنرل منتخب تھیُم۔ جیرھا پندھ حالی توڑیں جاری و ساری ھے۔ ایں توں علاوہ خواجہ غلام فرید کوریجہ سئیں دی وی خواہش ہئی جو میں اُنھاں دی پارٹی اچ شمولیت اختیار کراں۔ اُنھاں میکوں مرکزی سیکرٹری جنرل دے عہدے دی آفر وی کیتی ہئی لیکن میݙا مزاج ہمیشہ توں مشنری ریہے۔ عہدہ میݙے سانگے اعزاز تاں ضرور ھے لیکن میں قومی حوالے نال کم کوں ترجیح ݙینداں۔ اینویں حمید اصغر شاہین سئیں دا رویہ شدت پسندی پاروں میکوں اُنھاں نال نہ جوڑ سڳیا۔ کیوں جو ہک تاں اساݙا صوفیاء دی دھرتی دا ڄم پل ہا اتے ݙوجھا اساں اَمن پسند لوک ہاسے ایں پاروں شدت پسندی دا عنصر اساݙے اُتے غالب نہ آ سڳیا۔
سرائیکی قومی پندھ اچ بُنیادی غلطیاں دی ڳالھ ٹُری تاں مشرقی سئیں آکھیا میݙے خیال اچ ایہ غلطیاں نئیں ہر کہیں دا اپݨا نقطہ نظر ہا ، جئیں اساݙی تحریک دے پاندھیاں کوں ہک مُٹھ نہ تھیوݨ ݙتا۔اساں شاید ݙوجھے دی رائے دا احترام کرݨ دی بجائے اپݨی ڳالھ کوں حرفِ آخر سمجھدے ہئیں۔ ڈھیر سرائیکی پارٹیاں ہووݨ دی وجہ توں سرائیکی قومی تحریک دے مسائل وچ وی ودھارا تھئے۔ ابتدائی دور وچ اساݙے کُجھ دوست پارلیمنٹ دے ذریعے کاز کوں اڳی تے گھِن تے آوݨ چاہندے ہَن۔ کُجھ دا خیال ہا جو سرائیکی قوم کوں سڑکیں تے آنوݨا چاہیدا ھے جیندے نال اساں مطالبے منوا گھِنسوں۔ کُجھ چہندے ہن جو اساں بیوروکریسی دے ذریعے روٹس بݨاؤں تاں کامیاب تھیسوں۔ کجھ لوک اسٹیبلشمنٹ دے ذریعے اپݨا پندھ اڳونہاں کرݨ دا ارادہ رکھدے ہَن۔ ایہ لائن آف ایکشن لوکاں دیاں مختلف ہن۔ اِنھاں کوں غلطیاں نسے آکھ سڳدے بس ہر پارٹی دا اپݨا نقطہ نظر ہا۔ میݙے خیال اچ سرائیکی قائدین نے اپݨے اپݨے طریقے نال بے پناہ جدو جہد کیتی ھے۔ اساں پُچھیا جیکر اساں مخلصانہ طور تے جدو جہد کیتی ھے تاں ’’ساݙی منزل کوں دیر کیوں تھئی ھے؟‘‘ایں سوال تے مشرقی سئیں مُسکرا پئے۔ تھوڑی دیر سنجیدگی نال سوچݨ دے بعد الاݨے، ایندی سب توں وݙی وجہ عوام اچ قومی شعور نہ ہووݨ ھے۔ ڈُٖکھ تاں ایہ ھے جو اساݙی پچھلے کئی سالاں دی محنت دے باوجود سرائیکی دھرتی ڄئے احٖ وی اساں توں ایں سوال کریندن ۔ جو سئیں ’’تساݙا صوبہ کݙاں بݨسے؟‘‘میں سمجھداں شاید اساں اپݨے لوکاں تئیں او قومی شعور دا فلسفہ نئیں پُڄا سڳیے جیندا او حق رکھدے ہن۔ یا لوک ایہ ڳالھ سمجھݨ نئیں چاہندے۔ جو ایں تحریک نال پوری قوم تے آوݨ والی نسل دا مفاد جُڑیل ھے۔ دھرتی ڄئیں دی بے شعوری تے ڈُٖکھ تھیندے کُجھ سال پہلے دی ڳالھ ھے ڈی جی خان توں بلوچستان ہک بس ویندی پئی پئی ہئی جیندے وچ اساݙے وسیب دے کُجھ مزدور سفر کریندے پئے ہن۔ راہ وچ بلوچ آرمی نے بس کوں روک کراہیں آکھیے جتنے ’’پنجابی‘‘ بس تے سوار ہن بس توں تلے لہہ آنون۔ او پنجے ’’سرائیکی‘‘ تلے لہہ کھڑن۔ جیرھے لوکاں کوں ایہ سُدھ کوئینی جو اساں پنجاب دا حصہ ضرور ہئیں لیکن اساݙی انج قومی شناخت ھے، اساں انج صوبے دے حامی ہئیں ۔ ݙسوایجھے دھرتی ڄایاں سانگے جیوݨ دی دُعا منگیجے یا ........ ایہو جہیں ٻہوں سارے معاملات ہِن جیرھے اساݙے پندھ کوں کاݨاں پئے کریندن۔ اینویں ایں پندھ اچ شریک پاندھیاں دا اتفاق نہ ہووݨ وی سرائیکی قوم سانگے ٻہوں وݙا سوال ھے۔
ایندے وچ کُئی شک نئیں سرائیکی قوم دے سچے وارث شاعریں ، ادیبیں میلے ٹھیلے، مشاعریں تے کٹھاں وچ قومی شعور دی ڳالھ کیتی ھے ۔ پر اساݙی قوم سکھڑیں واہ واہ توں اڳی تے نہ آ سڳی۔ اوندی وجہ اساݙی ذہنی غلامی، پٹواری تے تھاݨے دی سیاست، جاگیر دار دی چاپ لوسی تے کوڑے مفاد اساݙی قوم کوں ایں سچ دے سفر وچ مخلصانہ طور تے شریک تھی کراہیں کم نئیں کرݨ ݙتا۔ سرائیکی قومی تحریک دے مستقبل دے حوالے نال مشرقی سئیں آکھیا اساݙا پندھ سچ دے سفریں دا پندھ ھے۔ اتے سچ دے سفریں تے نکلیے پاندھی کوں ہمیشاں منزل ملدی ھے۔ میݙے خیال موجب اساں ہک پُر امید تے روشن مستقبل دی تحریک دا حصہ ہئیں ۔ جیندے ثمرات ساݙے حصے نہ سہی پر اساݙیاں نسلاں دے پُکھے وچ ضرور آسن۔ جے ایں روشن مستقبل دے وَݨ دی چھاں تلے سرائیکی قوم ٻہوݨ چاہندی ھے تاں اونکوں ایں سچ دے سفر وچ مخلص تھی کراہیں شامل تھیوݨا پوسی۔مزید اڄوکی سرائیکی صورتحال بارے ڳالھ مُہاڑ کریندیں ہوئیں اُنھاں آکھیا میݙی نظر وچ سرائیکی تحریک دا اڄوکا حال ٻہوں بہتر ھے۔ اتے ایں ساری بہتری دا کریڈیٹ سرائیکی ادیب ، دانشور ، شاعر تے سیاسی کارکن دے پُکھے وچ آندے۔ اِنھاں عظیم لوکاں دی محنت ھے جو احٖ سرائیکی قومی شعور دی ڳالھ ہر وستی ، ڳوٹھ، قصبے اتے شہر اچ ہر زبان تے موجود ھے۔ بھانویں جو اڄوکے حالات اچ اساں ایں پوزیشن اچ نئیں جو بے پناہ وسائل خرچ کر تے الیکشن جیت سڳوں لیکن ایہ خوشی دی ڳالھ ھے جو سرائیکی وسیب وچ جیوݨ والا ہر انسان اوندا چاھے کہیں شعبے نال تعلق ھے (اُستاد ، وکیل، کسان ،بزنس مین وغیرہ)او ایہ ضرور سوچیندا پئے جو ہُݨ میݙے مسائل دا حل صرف اور صرف ’’صوبہ سرائیکستان ‘‘ ھے۔ سرائیکی مزاحمتی شاعری دے حوالے نال ڳالھ ٹُری تاں اُنھاں آکھیا سرائیکی مزاحتمی شاعری سرائیکی قومی تحریک دی گواہی ھے۔ اونویں تاں سرائیکی قومی حوالے نال مزاحمتی شاعری کرݨ والے شعراء دی تندیر لمبی ھے۔ لیکن سئیں عاشق بزدار،سئیں خورشید بخاری،
سئیں جہانگیر مخلص، سئیں شفقت بزدار تے سئیں نذیر فیض مڳی نے جیویں قومی حقوق دی ڳالھ کیتی ھے اوندی مثال نئیں مِلدی ۔ اڄوکے عہد وچ تہاݙی کتاب ’’سِر دھرتی دی ویل‘‘ سرائیکی انقلابی لوکاں دا نصاب ھے۔ ایں سانگے بلا شبہ سرائیکی قومی تحریک دے حوالے نال سرائیکی انقلابی شعراء نے اہم کردار ادا کیتے۔ سرائیکی ادبی ثقافتی سنگت جام پور دے حوالے نال مشرقی سئیں آکھیا اساݙی ایں ادبی تنظیم دیاں مختلف علاقیاں وچ وی شاخاں موجود ہن۔ ایندے زیر اہتمام اساں سال اچ ݙوں پروگرام ’’فرید ؒ میلہ‘‘ دے ناں نال تے ماہانہ اجلاس باقاعدگی نال کریندے ہاسے۔ میݙے خیال اچ اوں ویلے سرائیکی وسیب دی ایہ واحد متحرک تنظیم ہئی جیندے کٹھ اچ شریک تھیوݨ سانگے ہر اڳواݨ پورا سال انتظار کریندا ہا۔ اینویں اساں سرائیکی وسیب دے عظیم تے چوݨویں شاعراں نال یادگار شاماں منایاں ہِن۔ ایں تنظیم دے حوالے نال کُجھ کتاباں تے ہک رسالہ’’سوچ‘‘ وی کُجھ عرصہ چھپیندے رہ ڳئے ہئیں۔ سرائیکی زبان دے عظیم شاعر سئیں شفقت بزدار دی پہلی کتاب ’’کُریہہ دا قرض‘‘ دی اشاعت دا اعزاز وی اساکوں حاصل ھے۔ ایں ادبی تنظیم دیاں سرگرمیاں ݙیکھ تے سئیں عاشق بزدار آکھیا ہا’’جام پور سرائیکی ادبی ثقافتی مرکز ھے۔ کہیں وی سرائیکی کتاب دی گھنڈ کُھلائی ترئے علاقیاں وچ ٻہوں ضروری ھے ملتان ، جام پور تے تونسہ شریف۔‘‘ جام پور دا سرائیکی تحریک اچ حصہ دے حوالے نال مشرقی سئیں آکھیا جام پور سرائیکی قومی ہیروز دا شہر ھے۔ اُستاد غلام رسول ڈڈا تے کیفی جام پوری دا سرائیکی ادب دے عظیم سوجھواݨاں وچ شمار تھیندے۔ جنھاں دا تعلق اساں فخر نال آکھ سڳدے ہئیں جو جام پور نال ھے۔ اینویں اڄوکے عہد دے عظیم دانشور سئیں اسلم رسول پوری دے زمانے وچ اساں جیندے پئے ہئیں ایہ وی اساݙے واسطے فخر دی ڳالھ ھے۔ اسلم رسول پوری سئیں دا قومی اتے ادبی کم سرائیکی قومی پندھیڑو لوکاں کوں نویں دڳ ݙکھیندا پئے۔ عبدالمجید ذوقؔ ، فیض جام پوری، خان اعظم فریدی، حبیب اللہ طارق، سلیم انسب، ناصر ڈینہ اتے عبدالکریم محسن ؔ اتے ایہو جہیں ٻئے ٻہوں سارے عظیم ناں ہِن جنھاں دیاں ادبی تخلیقات سرائیکی ادب اچ سوہݨے ودھارے دا سبب بݨین۔ اساکوں ایں ڳالھ دا فخر ھے جو اِنھاں تمام دا تعلق جام پور نال ھے۔ اخیر تے سرائیکی وسیب دے لوکاں کوں سنیہا ݙیندیں ہوئیں مشرقی سئیں آکھیا جو اڄوکے حالات اساݙی حیاتی دی نویں تاریخ مرتب پئے کریندن ۔ اِنھاں حالات دے تناظر اچ سرائیکی قوم کوں سرائیکی قومی تحریک اچ شامل تھیوݨ دی ضرورت ھے۔ اساں اپݨے حقوق دے حصول سانگے جے توڑیں ہک ٻئے نال مخلص تھی کراہیں نہ جُڑسوں اوں ویلے تئیں اساݙی حیاتی دا ہر خواب اُدھورا راہسے۔(غیور بخاری)