عرب وِچ لوک فنِ خطاطی

محمد بن قاسم دے بعد ہِک ٻئے توں اَڳوں واری واری بنو اُمیہ دے ݙَاہ گورنر سندھ اَتے ملتان تے حکمران تھئے۔ ہِک ویلا آیا ڄݙاں خلیفہ ہشام بن عبدالملک نے محمد بن قاسم دے پُتر عُمرو کُوں وی سندھ اَتے ملتان دا گورنر مقرر کِیتا۔ وَت خلافتِ عباسیہ 750ء تُوں 1258ء اِچ سندھ اَتے ملتان دی دھرتی تے سَروسوٹ (تسلسل نال) عراق دی دھرتی توں خطاط اَتے ٻئے ہنر مند آندے رِیہے۔ اِیں سانگے ݙٹھا ونڄے تاں ملتان دی دھرتی تے براہِ راست عراقی خطاطی دا ڈنکا وڄ ڳیا۔ تھیااِیں ڄو عباسیہ دَور اِچ دنیائے خطاطی دی پردھان شخصیت ابنِ مقلہ دے شاگرد اَتے مُحبتی خطاطاں نے اِیں ملتان دی دھرتی تے آکے اِیں فن کوں ترقی ݙتی۔

عباسی عہد دے ہِک ناں ور فاضل خلیل بن احمد نحوی ڄیڑھے ڄو علمِ عروض دے موجد ہَن اِنہاں خطِ کوفی جدید کوں قدیم کوفی اِچ اصلاح کر کے لِکھیا، اَتے موجودہ اعراب جاری کیتے، اِیں 170ہجری اِچ وفات پاتی۔ ہِیں سال خلیفہ ہارون الرشید عباسی دے تخت تے باہوَݨ تے علی بن حمزہ کسائی نحوی نے خلیل دے مُہذب خط اِچ ٻئی ڄدت اَتے ٻانکپن پیدا کِیتا ڄیڑھا ڄو خطِ کوفی دے ناں نال اَج تک مشہور ہِے پر صحیح معنیاں اِچ خطِ کوفی جدید دا بانی ’’ابو علی محمد بن علی بن حسن بن عبداللہ‘‘ ڄیندا مشہور لقب ’’ابنِ مقلہ‘‘ہِے اے 272ھ اِچ پیدا تھئے ، اَتے خلیفہ القاہر باللہ عباسی دے وزیر ہَن ہِک سازش نال خلیفہ معزول تھِیا تاں اوندا پُتر ابوالعباس راضی باللہ خلیفہ بݨیا تاں اِبنِ مقلہ تے پہلے خلیفے دی حمایت تے سازش دا الزام لا کے اُنہاں دا سڄا ہتھ کپوا ݙتاں اَو اِیں حالت اِچ 56سال دی عمر اِچ 328ھ اِچ فوت تھی گئے۔ ابنِ مقلہ دا وݙا کمال اِے ہا ڄو کپے ہوئے ہتھ آلے بازو تے قلم کُوں بدھ کے لکھائی کریندے ہَن۔ اِنہاں نے خطِ کوفی اَتے خطِ معقلی دے مِلاپ نال خطِ نسخ اَتے چھی ٻئے طرزاں ایجاد کِیتیاں ہِیں سانگے او خطاط ہفت قلم مشہور تھئے ہَن۔

اِبن مقلہ دے ٻعد ہِک ٻئے وݙے نامدار خطاط ابوالحسن علی ابنِ ہلال۔ بواب (دربان ہاَ) اِیندا پُتر ابن البواب ابنِ مقلہ دی فوتگی دے 84سالاں بعد پیدا تھِیا اِیں خطِ نسخ اِچ ٻئی خوبصورتی پیدا کیتی۔ ابنِ مقلہ تاں ہِک تاریخی تخلیق کار ہَن۔ اُنہاں خطِ کوفی، خط نسخ، خط ثلث، خط توقیع، خط رقاع، خط محقق اَتے خط ریحان جئیں معروف خط ایجاد کیتے جنہاں دا حسن اَتے جمال قاعدے ضابطے اینجھیں پکے ہَن ڄو اَڄ تئیں ہر آنوݨ آلے خطاط / قلم کار نے اُنہاں دی نقل (تقلید) کیتی ہِے۔ اَتے او رائج الوقت وی ہَن اَے مقبولِ عام وی ہَن۔ عہدِ اسلام اَتے وت وسطانی صدیاں اِچ وی ابنِ مقلہ دی تقلید اِچ خطاطی کیتی ویندی رہی۔ اِے تاں ہئی عراق دیاں تے ابنِ مقلہ دِیاں خدمتاں دا ذکر ہݨ ذرا فارسی دی سرزمین دا وی ذکر تھی ونجے جتھاںخطِ نستعلیق ایجاد تھِیا۔^[١]