ضلع بہاول پور

ضلع بہاولپور (سرائیکی ، اردو: ضلع بہاولپور) پنجاب دے زیر انتظام سرائیکستان، پاکستان دے اضلاع وچوں ہک ہے۔ ایندا صدر مقام بہاولپور شہر ہے۔ پاکستان دی 2017ء دی مردم شماری دے مطابق ایندی مجموعی آبادی 3,669,176 ہئی۔ جنہاں وچوں 27.01٪ شہری ہن۔ بہاولپور ضلع 24،830 مربع کلومیٹر پر محیط ہے۔ ضلعے دا تقریبا two ݙو ترہائی (16،000 مربع کلومیٹر) صحرائے چولستان دا احاطہ کریندے ، جیہڑا ہندوستان دے صوبے راجستھان تے سندھ دے صحرائے تھر تک پھیلا ہویا ہے۔ ایہ ضلع کپاہ دی پیداوار دا ہک وݙا مرکز ہے۔ اتھاں زیادہ تر کپاہ، ڳنا، کݨک، سورج مکھی، سرہوں تے چاول دی کاشت تھیندی ہے۔ صوبہ پنجاب دے جنوب مشرق وچ واقع ضلع بہاولپور دے جنوب تے جنوب مشرق وچ ہندوستان، شمال مشرق وچ بہاولنگر، ایندے شمال وچ وہاڑی، لودھراں، شمال مغرب اچ ملتان تے مظفرڳڑھ تے مغرب وچ رحیم یار خان دے اضلاع واقع ہن۔

بہاولپور

عباسی مسجد دیراوڑ

قلعہ ݙیراوڑ

انتظامی ونڈ

ضلع بہاولپور دے تحصیلاں اے ہن:

• تحصیل بہاولپور سٹی
• تحصیل بہاولپور صدر
• تحصیل احمد پور شرقیہ
• تحصیل منڈی یزمان
• تحصیل خیرپور ٹامیوالی
• تحصیل حاصل پور

جغرافیہ

بہاول پور روہی جولستان تے کجھ میدانی تے دریائی علاقے وی ہن۔

تاریخ

711ء وچ سرائیکستان تے پورے سندھ دے مختلف حصے عرب حکمرانی وچ آئے جݙݨ محمد بن قاسم نے سندھ، ملتان تے شورکوٹ دے آس پاس دے علاقیاں کوں فتح کیتا۔ ایہ خطہ اموی خلافت دے کنٹرول وچ آیا۔ ایں خطے وچ موجود آرائیں قبائل بعض اوقات محمد بن قاسم دے نال آوݨ والے عرب فوجیاں دی نسل دا دعویٰ کریندن۔ سلطان محمود غزنوی نے اپݨے والد سلطان سیبکٹیگین دے ذریعے قائم کردہ غزنوی خاندان دی سلطنت کیتے 997ء وچ ایہ خطہ سنبھالا۔ اوں نے 1005ء وچ شاہیوں کوں کابل وچ زیر کیتا تے اوندے بعد اوں نے پنجاب دے علاقے تے فتح حاصل کیتی۔ دہلی سلطنت تے بعد وچ مغل سلطنت نے ایں خطے تے حکومت کیتی۔ ایہ خطہ صوفیا دی وجہ توں بنیادی طور تے مسلمان تھی ڳیا جنہاں دے درگاہیں اتھاں ثقافتی اہمیت رکھدن۔ برطانوی حکمرانی دے دور وچ ضلع بہاولپور دی آبادی تے اہمیت وچ اضافہ تھیا۔

ضلعی دار الحکومت بہاولپور، جیہڑا دریائے ستلج دے بالکل جنوب وچ واقع ہے، دی بنیاد نواب محمد بہاول خان عباسی نے 1748ء وچ رکھی تے اینکوں 1874ء وچ برطانوی حکومت دی جانب توں میونسپلٹی دا درجہ ݙتا ڳیا۔ مغل سلطنت دے زوال دے بعد، سکھ سلطنت نے پنجاب تے سرائیکستان تے قبضہ کیتا لیکن بہاولپور سٹی انتظامیہ تے ریاست دے عباسی نواباں دا مرکز ہئی تے ایہ شہر انگریزی حکومت دی معاونت تے نوابان بہاولپور دی حکمت عملی دی وجہ توں سکھ یلغار توں محفوظ رہیا۔ 1836ء وچ بہاولپور نے سکھ سلطنت کوں خراج ادا کرݨا وی چھوڑ ݙتا۔ ریاست دی فوج نے وی علاقے دا پورا دفاع کیتا تے آزادی کوں قائم رکھا۔ ریاست بہاولپور دے بانی نواب بہاول خان عباسی اول ہن۔ عباسی خاندان نے 200 سال (1748ء سے 1954ء) تک ریاست تے حکومت کیتی۔ آخری نواب سر صادق محمد خان عباسی پنجم دی حکمرانی کے دوران ریاست بہاولپور کوں پاکستان وچ ضم کر ݙتا ڳیا۔ 1960ء دی دہائی (1954ء) دے دوران نواب صاحب نے بہاولپور کوں جدید پاکستان وچ شامل کرݨ کیتے (معاہدے دی تاریخ 3 اکتوبر 1947ء) تے اتفاق کیتا۔ تاہم ایں کوں خصوصی مراعات ݙتے ڳئے جنہاں وچ ہر سال متعدد کاراں کوں ڈیوٹی فری درآمد کرݨ دا حق وی شامل ہے۔ بہاولپور پہلے ریاست دا دار الحکومت تھا تے ہݨ بہاولپور ڈویژن دا ضلعی تے ڈویژنل ہیڈ کوارٹر ہے۔

بہاولپور دے نواب اصل وچ سندھ توں آئے ہن تے بغداد دے عباسی خلفاء نال تعلق رکھݨ دا دعویٰ کریندے ہن تے انہاں نے ہی ایہ ریاست قائم کیتی۔ ایں طرح زیادہ تر مسلم آبادی نے مسلم لیگ تے پاکستان دی تحریک دی حمایت کیتی۔ 1947ء وچ پاکستان دی آزادی دے بعد، اقلیتی ہندو تے سکھاں نے ہندوستان ہجرت کیتی جب کہ ہندوستان توں آئے ہوئے مسلمان مہاجرین کافی تعداد وچ ضلع بہاولپور وچ آباد تھئے جیہڑے بھارتی ریاستاں ہریاݨہ، پنجاب، بہار وغیرہ نال تعلق رکھدے ہن۔

زراعت تے صنعت

کپاہ، ڳنا، کݨک، سورج مکھی، سرہیوں تے چاول اوہ فصلیں ہن جنہاں کیتے بہاولپور ضلعے کوں پہچاݨا ویندے۔ ضلع بہاولپور اچوں امب، کھجی تے امرود اوہ پھل ہن جیہڑے بیرون ملک وی بھیڄے ویندن۔ سبزیاں وچ وسل، ٹماٹر، گھوٻی، آلو تے گاجر شامل ہن۔ حکومت نے ضلعے بھر وچ مارکیٹ وچ کاسٹک سوڈا، نیل، سوتی جننگ، اٹا ملز، پھلاں دے رس دی پروسیسنگ برائے فوڈ انڈسٹری، جنرل انجینئرنگ، آئرن ورکس تے اسٹیل دی دوبارہ رولنگ دی ملاں کوں اجازت ݙتی ہے۔

تعلیم

ضلعے دے اہم تعلیمی ادارے اے ہن:

• دی اسلامیہ یونیورسٹی آف بہاولپور
• صادق گرلز کالج یونیورسٹی بہاولپور
• ورچؤل یونیورسٹی
• یونیورسٹی آف سنٹرل پنجاب، بہاولپور کیمپس
• چولستان یونیورسٹی آف ویٹرنری اینڈ اینیمل سائنسز بہاولپور
• گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی بہاولپور
• گورنمنٹ ایس ای کالج بہاولپور
• گورنمنٹ پوسٹ گریجویٹ کالج بہاولپور
• گورنمنٹ کالج آف کامرس
• گورنمنٹ صادق عباس کالج احمد پور
• صادق پبلک سکول بہاولپور
• گورنمنٹ صادق ڈین ماڈل ہائیر سیکنڈری سکول بہاولپور
• گورنمنٹ ٹیکنیکل ہائی اسکول بہاولپور

ڈیموگرافی

2017ء دی مردم شماری دے مطابق ضلعے وچ سب توں زیادہ ٻولی ونڄݨ والی پہلی زبان سرائیکی ہے، جیندا اتھاں معیاری لہجہ (ملتانی) ٻولا ویندے، جینکوں بہاولپوری ریاستی وی آکھا ویندے تے ضلعے وچ ایندا آبادی دا تناسب 67.1 فیصد، پنجابی 25.1 فیصد تے اردو 5.7 فیصد ہے۔

شخصیات

• غیور بخاری
• سفیر لشاری
• عصمت اللہ شاہ
• جہانگیر مخلص
• الطاف ݙاہڑ
• اطہر لاشاری
• اظہر جلال
• عزیز بخاری
• ملک محمد اقبال چنڑ
• ماسٹر اسلم خان بلوچ
• قاضی عظیم الدین بہاولپوری
• مولانا عبیداللہ بہاولپوری
• عابد نواز خان سدوزئی
• عابد شریف
• قاری مونس بلوچ
• اصغر بہاولپوری
• امجد کلیار
• ایم ڈی گل
• صاحبزادہ گزین عباسی
• مخدوم علی حسن گیلانی
• مخدوم افتخار حسن گیلانی
• مخدوم سمیع الحسن گیلانی
• ملک عامر یار وارݨ
• ملک خالد محمود وارݨ
• مخدوم زمرد حسین بخاری
• حسین جہانیاں گردیزی
• سید تسنیم نواز گردیزی
• میاں ریاض حسین پیرزادہ
• میاں کاظم علی پیرازادہ
• سید تابش الوری
• سید وسیم اختر
• سید عبدالمعید شاہ بخاری
• سمیع اللہ چوہدری
• سید تطہیر الحسن پپو
• محمد فاروق اعظم ملک
• مولوی غلام رسول چنڑ
• چوہدری طارق بشیر چیمہ
• میاں سعود مجید
• اسماعیل بھٹہ
• استاد سخاوت حسین ڈھاڈھی
• کومل خان
• محمد اجمل ملک
• ڈاکٹر محمد اجمل ملک
• ڈاکٹر ذوالفقار علی رحماݨی
• شہزاد عرفان
• عبداللہ ساقی سیال
• ملک محمد امتیاز چنڑ
• سید کاشف بخاری
• عمران گشکوری

شہداسرآئیکی پکھی واس فقیر نورنورپوری