سرائیکی پن٘دھ وِہاݨی

سرائیکی وسیب وِچ سرائیکی ادیباں، دانشوراں، افسانہ نگاراں اَتے ٻئے اصناف وِچ لکّھݨ آلے مصنف / مصف زنانی جِہڑیلے کوئی پن٘دھ / سفر کرین٘دِن تاں اُوں پن٘دھ دا احوال لکھین٘دِن جیکُوں ادب دی ٻولی وِچ سفرنامہ / پن٘دھ ویہاݨی آکھیا وین٘دے سرائیکی لوک ادب وِچ سرائیکی سفرنامہ / پن٘دھ ویہاݨی کُوں وی ٻہوں اہمیّت حاصل ہے اَتے اِین٘دے لِکّھت کار اپݨے پن٘دھ ویہاݨیاں دے وِچ لوک قصّے، لوک کہاݨیاں اَتے ٻیا مواد وی شامل کرین٘دے پئے ہون٘دِن۔

تعارف                

گذریل پندھ ویہاݨی حالات واقعات کوں ضابطۂ تحریر وچ گھن آوݨ دا ناں سفر نامہ ہے۔ سفر نامہ جیندے راہیں لِکھݨ والا کہیں علاقے، خطے دی سیر کراوے اتھوں دے لوکاں، حالات، موسماں اتے کئی طرحاں دے واقعات بارے خاص معلومات ایں طرحاں بیان کرے جو پڑھݨ والا ایں سیر سفر کوں دلچسپی نال پڑھے تے محسوس کرے۔ معروف تنقید نگار، محقق انور سدّید ایں بابت لکھدن:

’’سفر نامہ، سفر دے تاثرات، حالات اتے کوائف دی کھتونی ہوندے۔ فی طور تے سفر نامہ اینجھا بیانیہ ہے جیندے راہیں سفر نامہ نگار/ پاندھی، پندھ ویہاݨی دے دوران یا چھیکڑ تے آپݨے مشاہدات، کیفیات کوں واردات قلبی نال ترتیب ݙے تے پیش کریندے۔‘‘

سفرنامے دیاں شرطاں

سفر نامے دی بنیادی شرط کہیں علاقے، خطے دا وکھرا پن ہوندے جیندے بارے پاندھی کوں مکمل جغرافیائی معلومات ہووݨیاں ضروری ہن۔ ایندے نال نال اوں علاقے، ملک دی تہذیب ثقافت تمدن بارے ڄاݨ وندی اتے تقابل دی صلاحیت، پاندھی اینجھیاں معلومات مہیا کرے جوپڑھݨ والاپاندھی دے نال نال ٹردا ڄُلے تے چَس چیندا راہوے۔ علاقے دا خطے دی منظر کشی خوبصورت انداز نال بیان کرے۔

’’ہک معیاری سفر نامہ آپݨی مقبولیت دے لحاظ نال ناول یا افسانے توں گھٹ اہم نی ہوندا۔ انگریزی تے اردو ادب وچ سفر نامہ ہک منفرد تے مستند صنف دی حیثیت اختیار کرچکیئے۔‘‘

سرائیکی ادب وِچ سفرنامے دا پن٘دھ

سرائیکی ادب وچ سفر نامہ آپݨے موہری پندھ وچ اگتے ٹردا ݙسدے۔ کوہ غم، فقیر محمد عارف ۱۸۸۱ء تے ۱۸۸۴ء دے وچکار منظوم انداز وچ لکھیئے۔ ایندے بعد غلام حسین زائر کربلائی ۱۹۳۵ء، ’’سفر نامہ ایران و عراق‘‘ تے شاہ پور دُرٹہ (لیّہ) دے سیّد امام علی شاہ شفین دا زیارت بارے لکھیا سفر نامہ شاعری اتے نثر وچ لکھیا ہویا ہے۔ معروف شاعر صوفی فیض محمد دلچسپ دا سفر نامہ حج ۱۹۸۶ء، خان محمد معراج (۱۹۸۹ء) دا سفر نامہ حج ۱۹۸۹ء وچ چھپ چکیئے۔ بہار ملتانی، مولانا نور احمد فریدی وی سفر نامہ لکھݨ والیاں وچ شامل تھیندن۔ حضرت خواجہ فریدؒ دیاں سفر حج دیاں کیفیات اُتے مبنی کافیاں کوں سفر حج کافیاں شمارکیتا ویندے۔

مذہبی سفرنامے

’’مذہبی پندھ ویہاݨیاں وچوں کجھ اینجھیاں تاریخی پندھ وہاݨیاں دی ہن جنہاں چھاپے خانے دیویلݨے دی کٹھالی نی بھوڳی۔ تہوں او موہری مذہبی منظوم پندھ ویہاݨی دے تاج فضیلت دے اعزاز اوّلیت کنوں وانڄیاں رہ ڳیٔن۔ جینویں جو لال سونہارا وستی بونگا رمضان دے فقیر محمد عارف دی اَݨ چھپیل پندھ وہاݨی ’’کوہ غم‘‘ دی مثال ݙتی ونڄ سڳدی ہے کئی پندھ ویہاݨیاں، کتابچیاں، پمفلٹ نظماں، کافیاں دی صورت وچ وی موجود ہن جنہاں کوں کتاب دے زمرے وچ شامل نی کیتا ونڄ سڳدا۔‘‘

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی سفرنامیاں دی تن٘دِیر

• سرائیکی خاکہ نگاری

• سرائیکی آپ بیتی

• سرائیکی سوانح عمری

• سرائیکی سیرت نگاری

• سرائیکی غیر افسانوی نثر

حوالہ جات

۔ ۔ ۔ ۔ ۔