سرائیکی لوک ادب وِچ ݙوہڑے دا پندھ

میݙے نزدیک سرائیکی لوک ݙوہرے کُوں اَساں ترائے ونکیاں وِچ ونڈ سڳدے ہِسے:

1. ہئیت (شکل Form) دے لحاظ نال ݙوہڑا
2. موضوع دے لحاظ نال ݙوہڑا
3. مزاج دے لحاظ نال ݙوہڑا

اَساکُوں سرائیکی لوک ادب وِچ پہلا ݙوہڑا، سئیں حضرت بہاء الدین زکریا ملتانی ؒ دا مِلدے، جیڑھا اُنّھاں حضرت حمید الدین حاکمؒ کُوں لکھیا ہِے۔ آپؒ تُوں بعد اساکُوں سرائیکی ݙوہڑے پاکپتن اِچ مِلدِن، حضرت بابا فرید الدین گنج شکرؒ دوہے لِکّھن۔ اُنّھاں تُوں ٻہوں بعد لوک قصّہ ہِیر ران٘جھا دے پہلے خالق "دمودر داس" جیڑھے اکبرِ اعظم دے عہد دے (موجودہ ضلع لیّہ، تے جھنگ دے درمیان دے علاقہ اِچ) شاعر ہَن۔ اُنّھاں اِیں لوک قِصّے کُوں ݙوہڑیاں دی صورت اِچ بیان کِیتے۔ اِیں عہد تُوں بعد اساکُوں سید علی حیدر ملتانی، لطف علی، حمل خان لغاری ٻہوں اہم ناں مِلدن۔

علی حیدر ملتانی ہوراں ݙوہڑے اِچ سماجی تے سیاسی موضوعات کوں متعارف کرائے۔ اُنّھاں تصوف دے موضوعات اِچ وسیبی لوّظ تے وسیبی لوک علامتاں ورتین۔ "بلن، سُکّی، سِنّی، سِجھ، متّھے دا بھاڳ، سوہݨی، مدھاݨی، رِڑکݨ" وغیرہ جئیں لوظاں نیں اُنّھاں دی شاعری کُوں دھرتی نال جوڑئے۔

حضرت بہاء الدین زکریا تے بابا فریدؒ تُوں گِھن کے لُطف علی تے نو روز دے عہد تئیں پُڄدے پُڄدے تئیں سرائیکی ݙوہڑے کُوں ہِک اہم شاعر نصیب تھیا۔ اِنّھاں دا ناں حضرت سلطان باہوؒ ہِے۔ اِنّھاں دا عہد (١٦٢٩ء تُوں لاء تے ١٧٨٥ء تئیں) دا ہِے۔ اُنّھاں ݙوہڑے کُوں "ہُو" دی جاڳ لئی۔ اُنّھاں دا ݙوہڑا، "ہُو" دے سحر اِچ آ ڳئے۔ جو اے سامع تے، قاری تے وی "ہُو" دا اثر طاری کر ݙین٘دے۔ نمونہ ݙیکھو:

ایمان سلامت ہر کوئی منگّے، عشق سلامت کوئی ہُو

منگن، ایمان، شرماوِن عشقوں، دِل نُوں غیرت ہوئی ہُو

جس منزل نُوں عشق پُچاوے، ایمان نُوں خبر نہ کوئی ہُو

میرا عشق سلامت رکّھیں باہو، ایمان دیاں دھروئی ہُو

اِنّھاں تُوں گِھن کے "احمد خان طارق تئیں، ہر مہان٘درا شاعر سرائیکی ݙوہڑے کُوں اپݨی دھرتی، اُون٘دے مظاہر، اُون٘دی، اسطور تے اُون٘دی لوک ثقافت / لوک رِیت نال جوڑ کے رکّھیے۔ عشق دا مزاج تے عاشق دا حوصلہ ݙیکھو:

دودھ تے دہی ہر کُئی رِڑکے، عاشق بھاہ رِڑکین٘دے ہُو

تن چٹورا، من مندھاݨی، آہِیں نال ٻلین٘دے ہُو  

دُکّھاں دا نِترا کڈّھے لسکاوے، غمّاں دا پاݨی پِین٘دے ہُو

نام فقیر تنہاں دا باہوؔ، جیڑھے ہݙّاں تُوں مکھݨ کڈھین٘دے ہُو

میر حمل لغاری دے ݙوہڑے دِیاں ݙو لائناں ݙیکھوں تاں اساکُوں اندازہ تھی ویسی جو اُنّھاں دی شاعری وِچ کِتنا آہنگ، شعریت تے موسیقی ہِے۔

میݙا دِلدار مٹّھا منٹھار آوے غم خوار سٹّاں کَم کار ݙیکھاں رُخ یار دا

اَکّھیں پُر نور سدا مخمور گھندیاں گھور کرن ݙُکھ دُور بہرہ بِمار دا

ٻیا ݙیکھو

• ݙوہڑے وِچ زنان پُݨاں مزاج۔

• سرائیکی لوک ادب وِچ ݙوہڑا۔

• اڄوکے دور دا ݙوہڑا تے لوک ادب۔

ٻاہرے رابطے

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دی لائبریری ݙیکھو۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔