سرائیکی لوک ادب وِچ ݙوہڑا

ݙوہڑے دی سب توں سوہݨی ڳالھ تے نویکلا پَن اے ہِے جو سرائیکی لوک شاعری دی اے ونکی صرف تے صرف سرائیکی لوک شاعری دا حِصّہ ہِے۔ سرائیکی شاعری اِچ اے ونکی اتنی عام ہِے جو اکثر شُعراء اپݨی سرائیکی لوک شاعری دا اَغاز، ݙوہڑہ لِکھ تے کرین٘دِن، پر اے ونکی اتنی مشکل ہِے جو کئی نامور شعراء ایندے اِچ طبع آزمائی وی نئیں کرین٘دے، حالانکہ اُوہ شاعری دیاں ٻیاں صنفاں اِچ نامور شاعر ڳݨیے وین٘دِن۔

ݙوہڑا کیا ہِے؟

ݙوہڑے دیاں ݙو مختلف تعریفاں سامݨے آندین۔

پہلی تعریف اے ہِے جو بیت (یعنی ہِک شعر) کُوں ݙوہڑا (یعنی ݙبل، دُہرا) کرݨ دا عمل ہِے۔ پر ضروری ہِے جو اِیں ݙوہڑے اِچ بیان کِیتے ڳئے بیت دا مضمون ہِک مُٹھ (یکجا۔ Compact) ہووے۔

ݙوجھی تعریف اے ہِے جو اے "ݙو،۔۔ہڑا" ہِے۔ "ہڑ" سرائیکی اِچ طغیانی کُوں آہ٘دِن۔ یعنی شاعر دا اپݨی جذباتی طغیانی کُوں بیان کرݨ ہِے۔ اِیں تعریف دے مطابق ݙوہڑے دے پہلے ݙو مصرعیاں اِچ جذبات دی لہر، اُچّی، بلند تے فراز ہووے، تریجھا مصرعہ وَل دھیماں تے چوتھے مصرعے اِچ جذبات دی لہر وَل اُچّی ہووے یعنی "طغیانی" "ہڑ" ݙو، واری آوے۔ اِیں سانگھے اِیکُوں "ݙو، ہڑا" آکھیا وین٘دے۔

ݙوہڑا تے رُباعی

ݙوہڑا کہِیں حد تئیں لوک رُباعی نال مِلدا جُلدا ہِے۔ رُباعی تے ݙوہڑا ہِک ہِکّے وزن، ہکّی بحر، اِچ لکّھے ونڄ سڳدِن۔ پر ݙوہاں دی شکّل اِچ فرق ہون٘دے۔ ݙوہڑے دے چارے مصرعے ہم قافیہ ہون٘دِن، پر رُباعی دا تریجھا مصرعہ ہم قافیہ نئیں ہون٘دا۔

میݙے نزدیک سرائیکی لوک ݙوہرے کُوں اَساں ترائے ونکیاں وِچ ونڈ سڳدے ہِسے:

1۔ ہعیت (شکل Form) دے لحاظ نال ݙوہڑا

2۔ موضوع دے لحاظ نال ݙوہڑا

3۔ مزاج دے لحاظ نال ݙوہڑا

ہئیت دے لحاظ نال ݙوہڑا

ݙوہڑا اپݨی ہئیت (شکل Form) دے لحاظ نال گو کہ، رُباعی دے نال مِلدے جُلدے، پر رُباعی دا پہلا، ݙوجھا تے چوتھا مصرعہ ہم قافیہ ہون٘دِن۔ جݙاں جو ݙوہڑے دے سارے مصرعے ہم قافیہ ہون٘دِن۔ اِبتداء اِچ ݙوہڑا چار تُوں وَدھ یعنی چھی چھی تے سَت سَت مصرعیاں دا، وی لکھا وین٘دا ہئی۔

موضوع دے لحاظ نال ݙوہڑا

موضوع دے لحاظ نال ڳالھ کروں تاں ہجر، فراق، سوز تے گداز دے موضوعات اِچ گُندھا ہویا ݙوہڑا تصوّف، حمد، نعت، واقعاتِ کربلا، داستانوی کردار (سسّی، پُنّل، ہِیر ران٘جھا) فطرت دے مناظر تے موسماں دے موضوع تے ڳالھ کرین٘دا ہویا، جدید موضوعات کُوں اپݨی ٻُکّل اِچ پا اَتے ٹُردا وین٘دے۔ اڄوکا ݙوہڑا وسیب دے مونڈھے نال مونڈھا مِلا تے کھڑے تے وسیب دے ہر مسئلے کُوں اپݨا موضوع بݨین٘دا پئے۔

مزاج دے لحاظ نال ݙوہڑا

ہجر، وصال، عشق، عشق دے رنگ تے عشق دیاں ڳالھیں، جتنیاں تِرِیمت / زنانیاں کُوں ٹھان٘دین، اُتنیاں شئیت مرد کُوں نئیں ٹھان٘دیاں۔ اِیں سانگھے ݙوہڑا مزاجًا، تِریمت مزاج / زنان پُݨاں مزاج ہِے۔ ݙوہڑے اِچ عشق تے عشق دے جذبات دا اظہار زیادہ تر اساکوں تِریمت دی طرفُوں نظردے۔ ^[١]