سرائیکی صوبہ تے سویرے ڄماترے دا سچ

سرائیکی صوبہ تے سوہرے جماترے دا ’’سچ’’

’’سرائیکی لوک سانجھ‘‘ دے پردھان دانشور مشتاق گاڈی دے آرٹیکل دیاں ہیٹھلیاں سطراں پڑھ کے ودھیک حریانی تھئی اے، گاڈی صیب فرمیندن۔۔۔۔ ’’اڄ جڈاں پارلیمانی وفاقی سیاسی قوتیں دا کُجھ اتفاق رائے بنڑدا ڈسدے جو انگریزی سمراج دے بنڑائے گریٹر پنجاب کوں ونڈیا ونڄے، آدی واسی سرائیکیں دی اکثریت کوں آپڑاں انڄ لسانی صوبہ ملے، اُنہیں دا اپڑاں راج ۔۔۔ اختیار ہووے تاں مہا قوم پرست سرائیکیں کوں سرائیکیں دے اپڑیں ہتھیا ر نال قتل کرنڑکیتے میدان وچ آ ڳئین‘‘ گاڈی صیب دی لکھت پڑھ کے حریانی بنڑدی اے، کیوں جوسکھڑاں سرائیکی وسیب نی بھل جو سجے پاکستا وچ ایانڑیں بال کنوں وی پچھسو تاں جھٹ ڈسیسی جنوبی پنجاب صوبہ محاذ (الیکشن توں پہلوں) کیں بنڑایا ول اونکوں پی ٹی آئی وچ کیں رلایا، ہُنڑ تاں (سابقہ) جنوبی پنجاب صوبہ محاذ دے لیڈر وی منیندن جو پاکستان دی مایہ نازسٹیبلشنٹ اے محاذ بنڑایا ہائی، سٹیبلشمنٹ ولوں بنڑائے گئے ایں محاذ دا نعرہ ہائی ’’اپنا صوبہ،اپنا اختیار‘‘ ، اج جیکر جنوبی پنجاب صوبہ محاذ دا نعرہ سرائیکی لوک سانجھ دا نعرہ بنڑ گئے تاں ودھیک حریانی نئیں تھیونی چہیدی، بہرحال سوال پچھنڑ ہر دھرتی واس دا حق اے، گاڈی صیب فرمائے ’’آدی واسی سرائیکیں دی اکثریت کوں آپڑاں انڄ لسانی صوبہ ملدا پئے‘‘ ، کجھ ساکوں وی سمجھائوہا جو لسانی صوبہ توں تہاڈی کیامراد اے، جیکر لسانی صوبہ توں جنوبی پنجابی مراد اے تاں ول تساں سچے او، تخت لہور 1818کن گھن کے ہنڑ تئیں سرائیکی دھرتی تے جیہڑے پنجابی آبادکار وسائے اِن، ہنڑ انہاں کوں لسانی شناخت ملدی پئی اے تاں کئی شک مُتوں ساکوں خوش تھیونڑاں چہیدا اے، جھمر بھل جو بھنگڑا پاونڑا چہیدا اے، ساڈے بھرانویں کوں لسانی شناخت جو ملدی ہئی اے!! ڈوجھی گالھ، ’’اُنہیں دا اپڑاں راج ۔۔۔ اختیار ہوونڑ‘‘ توں گاڈی صیب دی مراد وی اوہے جنوبی پنجابی ای ہوسن جیہڑے ڈوسو ورھئیں کن شمال توں گِھن آکے جنوب وچ وسائے گئین!! اساں سرائیکیں کوں آپڑیں سرائیکی (جنوبی پنجابی)بھراویں کوں ’’قوم پرستی‘‘ دے ہتھیار نالقتل نئیں کرنڑاں چہیدا کیوں جو اساں تاں منیندوں جیہڑا اِتھ کہیں حیلے آکے وس گئے او سرائیکی اے!!

آئو ذرامشتاق گاڈی دے ایں آرٹیکل دیاں مُنڈھ آلیاں سطراں پڑھدوں۔۔۔۔۔۔’’جڈاں بھٹو دی پھاہی پچھوں پورے سندھ وچ قوم پرستی دا زور ہئی تے جمہوریت دے ناں نال ایم آرڈی دے پلیٹ فارم اُتے سندھیں دے ٻال، تریمتیں، نینگر، ٻُڈھے، سبھے جنرل ضیاالحق دے خلاف چکیں مُکھیں ڈنڈیں بھڑدے پئےہائین تاں اوں ویلھے جنرل ضیا الحق جی ایم سید کوں شابا رابا کیتی۔ قوم پرستی دا بھوت کھڑا کر کنیں آزاد سندھو دیش دا شوشا چھڑواڈتا۔ سندھیں دی جمہوری قومی جدوجہد کوں غداری دا لیبل لا کنیں ہیلی کاپٹرز نال ڳوٹھ ڳوٹھ بمباری کیتی۔ مقصد چھڑا اے ہئی جو سندھی کلہے تھی ونڄن، انتہا پسندی دا شکار تھی جمہوریت کوں آپڑیں طاقت نہ بنڑا سڳن تے نہ ٻنہیں مظلوم قومیں نال سانجھ تھی سڳے۔ ڈوجھی پاسیوں مہاجر قوم پرستی دا شوشہ چھوڑا ڳٰیا۔‘‘ ایں توں وی پہلوں گاڈی صیب آپڑیں آرٹیکل دا اِتھوں مُنڈھ بدھیندن۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔’’سیاست ہک انوکھا بَھنڄ ہے۔ ایندے وچ کڈاھیں کڈاھیں دشمن کوں اوندے آپڑیں ہتھیار نال مارنڑاں پوندے۔ اے چھڑی دلیل نئیں۔ اڄوکی تاریخ ایندے نال بھری پئی ہے‘‘۔ اصل وچ گاڈی صیب دا ایہوبیانیہ جینکوں سپورٹ ڈیونڑ سانگے او اتہاس نال دروہ پئے کریندن، حقیقت وچ تاں او سرائیکی قوم نال دروہ پئے کریندن تے آپڑیں نال وی دروہ پئے کریندن، تردی نگاہ نال ڈٹھا ونجے تاں انہاں دا بیانیہ ٹھیک ای لگدے، ایندے وچ کئی شئے قابل اعتراض کائنی، پر ایں بیانیے پچھوں گاڈی صیب دا نشانہ کون اے۔۔۔۔۔۔۔۔مُننڈھ آلا سوال ایہو اے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔جیندی خاطر مشتاق گاڈی ہک چٹا کوڑ مارئیے جو جیے سندھ تحریک چلاونڑ سانگے سئیں جی ایم سیدکوں ضیاالحق شابا رابا ڈتی (میں مشتاق گاڈی کوں چیلنج کرکے اہداں جو ایہاگالھ سرائیکی دی بجائے انگریزی یا اردو وچ لکھ کے فیس بک تے پوسٹ کر، ول میں ڈیکھساں جوسندھی دانشور، قوم پرست انہاں کوں کیا جواب ڈیندن، اصل وچ پاکستان دی فوجی سٹیبلشمنٹ دا بیانیہ وی ایہواے، جینکوں اکثریت (کھبے سجے)پنجابی دانشورپیش کریندے آندن جو 1980دے ڈہاکے وچ ضیالحق (مزدورتحریک کوں ونڈنڑ سانگے یا ول آپڑیں اقتدارکوں مضبوط کرنڑ سانگے پاکستان وچ قومیتی ونڈ کوں سپورٹ ڈتی، اوں اپڑیں ایجنڈے دے تحت ہک پاسو سندھ وچ سئیں جی ایم سید کوں سپورٹ ڈتی تے ڈوجھے پاسوں ایم کیوایم بنڑوائی، ول پنجاب وچ ونڈ پیدا کرنڑ سانگے سرائیکی تحریک چلوائی)،(اے بئی گالھ جوسٹیبلشمنٹی دانشور چٹا کوڑمریندن، سرائیکی تحریک تاں اوں کن بہوں پہلے منڈھ بدھ چکی ہائی)، مشتاق گاڈی صیب آپڑیں ضرورت مطابق سٹیبلشمنٹ دے بیانیے دا ہک ٹوٹا چاکے اپڑیں بیانیے کوں ودھارا ڈیونڑ سانگے اِتھ پیش کرڈتے، حقیقت کجھ بئی طرانویں ہے جو ضیاالحق بھٹوصیب دی پھاسی پچھوں سئیں جی ایم سید نال ہک ملاقات سانگے تنڑ مریندا ریہا، اوں ہسپتال وچ سئیں جی ایم سید کوں گلدستہ وی موکلیا، توڑے جو سئیں جی ایم سید، بھٹوصیب دا سیاسی مخالف ہا پر اُوں ضیاالحق نال ملاقات توں بلکل ہٹک ڈتا۔ جڈاں سئیں جی ایم سید، ضیالحق نال ملاقات سانگے ای راضی نہ تھیا، ول ضیاالحق اونکوں جیے سندھ تحریک چلاونڑ سانگے ’شابارابا‘ کیویں ڈتی ہوسی؟؟ گاڈی صیب اگلی گالھ کریندن، ’’اڄ جڈاں پارلیمانی وفاقی سیاسی قوتیں دا کُجھ اتفاق رائے بنڑدا ڈسدے جو انگریزی سمراج دے بنڑائے گریٹر پنجاب کوں ونڈیا ونڄے‘‘۔۔۔۔۔۔۔اِتھ وی ہک سوال پیدا تھیندے جو انگریزی سامراج دا ٹھہایا گیا گریٹر پنجاب تاں سن سنتالی وچ ونڈیج گیا ہائی، انڈیا وچ اگوں اوندے کئی ٹوٹے تھی چُکین، اتھوں ثابت تھیندے جو گاڈی صیب اپڑیں بیانیے کوں تکڑا کرنڑ سانگے ہک بیا کُوڑ مارئیے!!

آئو ذرامشتاق گاڈی دے نویں آرٹیکل وچ اُنہاں دا نواں کوڑ سُنڑدوں! " صوبہ سرحد، پختونخواہ، ولی خان تے اے این پی " دے عنوان نال اپڑیں نویں آرٹیکل وچ گاڈی صیب فرمیندن۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔’’اے 1970 دے الیکشن دی ڳالھ ہے جڈاں ولی خان نیشنل عوامی پارٹی (نیپ) تے پختون قوم دا وڈا لیڈر ہئی۔ او باچا خان دا سیاسی جانشین وی ہئی۔ ایں الیکشنن وچ نیپ تے ولی خان دی انتخابی مہم دا ہک وڈا نعرہ صوبہ سرحد دا ناں بدل کنیں پختونخواہ یا پختونستان رکھنڑ دا ہئی‘‘ سب توں پہلوں تاں گاڈی صیب ولوں صوبے دے ناں سانگے ’خیبرپختونخواہ‘ دا شبد ورتنڑ قابل اعتراض اے، اصل شبد پختونخوا اے پختونخواہ نئیں، عوامی نیشنل پارٹی وی ایندی وضاحت کرچکی اے۔۔۔۔۔۔پختونخوا دا مطلب پختونیں دا خیرخوا تھی سگدے، لیکن پختونخواہ دا سدھا سدھا مطلب خومخواہ بنڑدے، ڈوہیں شبد گرامر وچ سانویں ہِن۔ گاڈی صیب اپڑیں آرٹیکل وچ نتاں نیشنل عاومی پارٹی(ولی) دا منشوربیان کیتے نہ ای ولی خان دی کہیں تقریر دا کئی حوالہ ڈتے (کہیں دستاویزی ثبوت یا تاریخی حوالے بنا لکھت اکثر کوڑ ہوندی اے)۔ قائداعظم یونیورسٹی توں نیشنل عوامی پارٹی دی سیاست تے پی ایچ ڈی کرنڑ والے حمایت اللہ یعقوبی (جنہاں دا ریسرچ مقالہ پروفیسرڈاکٹروقارعلی شاہ approveکیتا)اپڑیں مقالے دے صفحہ250تے صفحہ251 وچ نیپ(ولی) دے1970دے انتخابی منشوربارے لکھدن۔۔۔۔۔۔

’’ نیشنل عاومی پارٹی(ولی) الیکشن1970 وچ جیڑامنشور جاری کیتا اوندے وچ انہاں 20 سالہ سوشلسٹ پروگرام ڈتا، جیندے وچ سب سانگے مفت تعلی(سائنسی تے ٹیکنیکل تعلیم سمیت)،سوفیصدبالغ خواندگی ہوسی، ریاست وفاقی تے پروگریسیو ہوسی، چارے صوبیں کوں اٹانومی (خودمختیاری)ملسی، 50ایکڑتوں زیادہ زمین کہیں دا ملخ نہ ہوسی، خالی زمین حقداریں کوں ڈے کے رہندڑ بنڑائی ویسی، نجی شعبے دے ذریعے صنعتکاری کیتی ویسی، ہرضلعے وچ ہائوس بلڈنگ فنانس کارپوریشن دی برانچ ٹھہاکے ہرکہیں کوں گھرڈتاویسی، بے زمین مزیریں وچ وادھو زمین ونڈی ویسی، غیرجانبدار خارججہ پالیسی ہوسی، سبھے لوکیں کوں (مزیریں، پورھیت سمیت) بنیادی انسانی حقوق ملسن، بولنڑ، لکھنڑ، چھاپنڑ، تنظیم بنڑاونڑ، ٹرپھردی آزادی ہوسی‘‘ ۔۔۔۔۔اتھاں نیپ(ولی)دے منشوروچ کتھائیں شمال مغربی سرحدی صوبے دا ناں بدل کے پختونستان یا پختونخوا رکھنڑ دا کئی وچن کائنی کھڑا!!۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ حمایت اللہ یعقوبی صیب اگوں تے(اپڑیں مقالے دے صفحہ251 وچ) لکھیندن۔۔۔۔۔۔۔۔ بدل’’ولی خاں ایں موقع تے کوئٹہ وچ ’زوان پختون‘ ناں دی تنظیم ری ایکٹو کیتا تے پشاور وچ خدائی خدمتگار تحریک تے پختون زلمے کوں ری ایکتو کیتا، جنہاں الیکشن وچ نیپ(ولی) دی پوری مدد کیتی’’ ۔۔۔۔۔۔ حمایت اللہ صیب اپڑیں مقالے دے صفحہ254تے کیا لکھیندن، ولی خان الیکشن کمپیئن وچ کیا تقریراں کیتیاں۔۔۔۔۔۔۔۔آئو صفحہ254دا ہیٹھلا پیرا پڑھدوں۔۔۔۔۔ ’’ این ڈبلیوایف پی وچ ولی خاں (کمپیئن وچ) پختون کلچر،زبان دے اُتم ہوونڑ مُتوں ایندے نال پنجابی سٹیبلشمنٹ ولوں وانج دا ودھیک پرچارکیتی رکھیا’’ ۔۔۔۔۔۔۔۔اِتھ وی صوبے دا ناں پختونخوا رکھنڑ دے ’’مطالبے‘‘دا کئی ذکر کائنی۔۔۔۔۔ول حمایت اللہ صیب صفحہ254تے ای لکھدن۔۔۔۔۔۔۔ ’’ تقریباً ہرجلسے وچ لوکاں ولوں ولی خاں کوں پختونستان دا سوال ضور سنڑنا پوندا ہا تے اوندا اونکوں جواب وی ڈیونراں پوندا ہا’’ حمایت اللہ صیب اپڑیں مقالے دے صفحہ263تے صفحہ264تے لکھیندن (الیکشن1970دا نتیجہ آونڑ،عوامی لیگ تے سٹیبلشمنٹ دے گڑدھال دے نتیجے وچ بنگلہ دیش بنڑن دے بعد) چھیکڑی پچدے پاکستان وچ حکومتاں ٹھہاونڑ سانگے 4جون1972کوں نیپ ولی، جمیعت علمائے اسلام تے پاکستان پیپلزپارٹی وچ ہک معاہدہ تھیا۔۔۔۔۔۔ اوں معاہدے وچ وی کتھائیں صوبے دا ناں بدل کے پختوانخوا یا پختتونستان رکھنڑ دا کئی وعدہ کائنی شامل کیتا گیا، نہ ای حمایت اللہ صیب ایں معاہدے سانگے راولپنڈی تے بئے شہراں وچ تھیونڑ والے مذاکرات وچ ولی خاں ولوں صوبے دا ناں بدل کے پختونخوا یا پختونستان رکھنڑ دے کہیں مطالبے دی شاند ڈیندن۔

اِتھوں نتارا تھیندے جو1970دے الیکشن وچ ولی خاں صوبے دا ناں بدل کے پختونخوا یا پختونستان رکھنڑ دا کئی مطالبہ نہ کیتا، بھل جو اوں ویلھے پختونخوا دا شبد ای موجود کائنا ہا۔۔۔۔۔۔۔ اصل حقیقت ایہا اے جو ولی خاں 1970دا الیکشن ڈیورنڈ لائن دے خاتمے دے مطالبے تے بھڑیا، الیکشن توں پہلوں ولی خان پختون ظلمے کوں ایں سانگے ری ایکٹیویٹ کیتا(اے تنظیم سن سنتالی دے بعد اوندے وڈے بھرا غنی خان بنڑائی ہئی)تے او الیکشن دے بعد پختون زلمے دے ہتھوں آزاد پختونستان دی تحریک چلاونڑ چنہدا ہا، ایں پاروں ولی خاں سانگے صوبے دا ناں بدل کے کئی بیا ناں رکھنڑ دا مطالبہ بے معنی ہا، ول 1971وچ پاکستان دی ونڈ دے بعد پختون ظلمے پورے صوبے وچ آزادپختونستان دی مہم چلائی، افغانستان وچ ٹریننگ کیمپ ٹھہائے گئے، اجمل خٹک سئیں وی کابل لگے گئے۔۔۔۔۔۔!! اتھوں ثابت تھیندے جو مشتاق گاڈی صیب اپڑیں آرٹیکل وچ چٹا کوڑ ہنڑئیے جو ولی خان سن ستر دا الیکشن اپڑیں صوبے دا ناں بدل کے پختونخوا یاپختونستان رکھنڑ دے مطالبے تے بھڑیا ہائی، ولا اوں 1973 دے آئین تے دستخط چاکیتے، ایں پاروں پختوناں ولی خان کوں غدار قرارڈتا۔۔۔۔۔حمایت اللہ صیب اپڑیں350 صفحیاں دے مقالے وچ کتھائیں شاند نئیں ڈیندے جو پختونیں صوبے دا ناں بدلنڑ دا مطالبہ چھوڑن تے ولی خان کوں غدار آکھیا ہووے، جڈانہہ او مطالبہ ہائی کائنا تاں ولی خان مطالبہ چھوڑیا کتھوں ہوسے؟؟ ہک گالھ جیہڑی وجود ای کائنی رکھدی، اونکوں مشتاق گاڈی صیب بنیاد بنڑا کے آرٹیکل لکھ مارئیے تے اوں خیالی مطالبے کوں آپڑیں جنوبی پنجاب صوبے نال گنڈھ ڈتے!! مشتاق گاڈی صیب اپڑیں پچھلے آرٹیکل وچ " قوم پرستی دے ناں اُتے سرائیکی صوبہ دشمنی " دا تبرہ پڑھیے، تے سئیں عاشق بزدار نال آپت گلھ کریندی ہوئیں سیاسی سچ دا پرچاروی کیتے، او اہدن سیاسی سچ ایہو اے جوپارلیمنٹ اج جوکجھ سرائیکیں کوں ڈے ڈیوے گھن گھنو نتاں رہ ویسو!!

اے تاں ہائی جماترے سئیں دی لاجک،آئو ذرا ہنڑ سوہرے سئیںدا تھیسز وی ڈیکھ گھنوں، او کیافرمیندن؟ ’’سرائیکی لوک سانجھ‘‘ دے مہا دانشور احسن واگھا صیب (عاشق بزدار سئیں ولوں چھی لائناں دی ہک پوسٹ تے کمنٹ وچ) فرمیندن۔۔۔۔۔۔۔ ’’تاریخ دے نازک موڑ تیں لوک ڈو طرانح دے ڈسدن: ہک پاسو: ۔ گاندھی ہوندے جیرھا کانگریس کوں آہدے ازادی گھنو، ۔ بیشک پیلھا وزیر اعظم جناح کوں بنڑائو چا، ۔ بیشک سارے ہندوستان دا ناں پاکستان چا رکھو، بیشک مسلمان آپنڑے اسلام کوں قانون بنڑا گھنن، ۔ جناح سائیں ہوندے جیرھا تھک کیں آہدے میکوں علیحدہ ملک ڈیوو، توڑیں اوندا ناں کہیں چودھری رحمت علی دا رکھیا ہویا ہووے، توڑے ہک گٹھ دا ہووے‘‘ ۔۔۔۔۔۔اِتھ ہک واری ول حقائق دی تصدیق تے گالھ ان مُکدی اے، مہادانشور صیب اپڑیں لکھت وچ کئی حوالہ نئیں ڈتا جو گاندھی سئیں کڈاں تے کتھاں ایہے گالھیں کیتاں ہَن، بھل جو گاندھی (جواہرلال نہرودے بعد)ڈوجھا کانگریسی لیڈر ہا جیں سب توں پہلے پاکستان دی حمایت کیتی، ایں پاروں ہک انتہاپسند ہندو(نتھوران گوڈسے)دے ہتھوں ماریا وی گیا، مہادانشور اہدے گاندھی ملک کوں تقسیم تھیونڑ توں روکنڑ سانگے ہندوستان دا ناں پاکستان رکھنڑ، جناح کوں وزیراعظم بنڑاون تے قرآن شریف کوں ہندوستان دا آئین بنڑاون سانگے تیار ہا۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔اتہاس دیاں ڈتیاں گنڈھیں اے تلا سوکھیاں نئیں کھلدیاں جیویں ساڈا مہادانشور بیان چا کریندے، مونڈھی سوال ایہواے جو آل انڈیا مسلم لیگ کڈانہہ پاکستان دا مطالبہ کیتا،1940دی لہوردی قراردادوچ ملک کوں ونڈنڑ دی گالھ پہلی واری تھئی، 1939توں1944تئیں تاں ساری کانگریسی قیادت راجھستان دی ہک تتی جیل وچ ڈھکی پئی ہائی۔۔۔۔۔۔ول گاندھی سئیں کتھ تے کڈا آکھیا ہوسی ’’بیشک پیلھا وزیر اعظم جناح کوں بنڑائو چا، بیشک سارے ہندوستان دا ناں پاکستان چا رکھو، بیشک مسلمان آپنڑے اسلام کوں قانون بنڑا گھنن‘‘؟؟

1945توں1946دے چھیکڑتئیں کانگریس تے مسلم لیگ دے کرپس مشن، کابینہ مشن دے نال مذاکرات تھیندے رہ گئے، جیندے نتیجے وچ کابینہ مشن پلان بنڑیا، ایں سارے ویلھے وچ کانگریس دا صدرمولانا ابولاکلام آزاد ہائی، گالھ تاں اوں ویلھے وگڑی جڈاں مولانا آزاد کانگریس دی صدارت چھوڑی، ول جواہرلال نہرو صدر بنڑیا تاں اوں دہلی وچ ہک پریس کانفرنس وچ ایہو بیان ڈتا جو ’’ہندوستان دی پارلیمنٹ کوں زونل سکیم وچ ترمیم دا حق ہوسی‘‘ حلانکہ کابینہ مشن پلان دے معاہدے وچ لکھیا ہویا ہائی جو ہندوستان دی پارلیمنٹ کوں زونل سکیم وچ ترمیم دا کئی حق یا اختیارکائنا ہوسی۔۔۔۔۔جناح سئیں ،نہرو دے ایں بیان کوں چاگھدا تے کابینہ مشن پلان دے معاہدے کوں ردکرڈتا(جیندے اُتے او شملے وچ خود دستخط کرآیاہائی)، ول پاکستان دی تحریک چل پئی تے جواہرلال نہرو دے بعد گاندھی سئیں، انہاں دے بعد کانگریس دے سارے لیڈر ہک ہک کرکے تقسیم دے حامی تھیندے گئے، چھیکڑ مولانا آزاد کلہا رہ گیا تے اوں تقسیم دی سپورٹ اصلوں نہ کیتی!! اتھوں کلیئر تھیندے جو مہادانشور چٹا کوڑ مارئیے، شئیت آپڑیں بیانیے کوں سپورٹ ڈیونڑ سانگے!! آئو ذرا مہادانشور دا اگلا تھیسز پڑھدوں، جیندے وچ او اہدن۔۔۔۔۔۔۔۔’’ہک یاسر عرفات ہوندے: جیکوں بھٹو شہید آہدے، جو فلسطین ملدا پئی، گھن گھن، او گھن گھندے، اج فلسطین نہ صرف موجود اے، یو این دا ہولا ڈاڈھا ممبر ہے، ڈوجھی پاسو ۔ ہک جارج حباش ہوندے جیرھا یاسر دے خلاف ہک تیز نعرے آلا گروپ بنڑیندے ، ۔ ایں گروپ دی ہک لیلی خالد ہوندی اے جیرھے تاریخ دا پیلھا طیارہ اغوا کریندی اے، تارڑیاں ، واہ وا، نتیجے وچ تحریک فلسطین دہشت گرد ڈیکلیئر تھی ویندی اے، فلسطینی گروپ جلا وطن تھی بیروت اتیں اردن وچ ونج رلدن۔‘‘

اِتھ وی اتہاس کجھ بیا ڈسیندے، لیلیٰ خالد (جیہڑی پاپولرفرنٹ فاردی لبریشن آف فلسطین دی ممبر ہائی)، او پہلا جہاز1969وچ ہائی جیک کریندی اے تے چھیکڑی جہاز1970وچ ہائی جیک کریندی اے، ڈوجھے پاسوں اقوام متحدہ ،امریکہ، یورپ آلیں دے کوششاں نال فلسطین دا ’’پیس پراسس‘‘ 1974کوں منڈھ بدھیندے تے ونج کےاوسلومعاہدہ تھیندے1993وچ(جیندے موجب غزہ دی پٹی تے پچادھی کندھی فلسطینیاں کوں ملی)، 1974وچ تاں حالی مذاکرات وی نہ شروع تھئے ہن، جڈاں مذاکرات شروع تھئے تاں اسرائیل دی حکومت کہیں وی فلسطینی گروپ نال ہکا میز تے بہنڑ توں انکار کرڈتا(بھل جو اسرائیل فلسطینی گروپاں کوں دہشت گردڈیکلیئر کیتا ہویا ہائی)، 1974توں 1978تئیں اسرائیل مصر،اردن، عالمی طاقتاں دے مذاکرات چلدے رہ گئے، 1978 وچ اسرائیل تے مصردا ’کیمپ ڈیوڈ‘ معاہدہ تھیا، ول کتھائیں ونج کے اسرائیل فلسطینی گروپاں نال مذاکرات تے راضی ہویا۔۔۔۔۔۔سوال ایہو اے جو بھٹوشہید کیویں آکھ سگدا ہا یاسرعرفات کوں جو فلسطینی ریاست ملدی پئی ،بھج کے گھن گھن۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔بھل جوڈوجھی اسلامی سربراہی کانفرنس وی 24فروری1974کوں لہور وچ شروع تھیندی پئی اے (حالی اسرائیل نال عرب ملکاں دے کئی مذاکرات شروع نہ تھئے ہَن)، اسلامی سربراہی کانفرنس وچ بھٹوسئیں دی تقریر ہنڑ وی نیٹ تے موجود اے، جیندے وچ اُنہاں یاسرعرفات کوں بلکل نہ آکھیا جوفلسطینی ریاست ملدی پئی ،گھن گھن۔۔۔۔۔بھل جو بھٹوصیب اپڑیں تقریر وچ مزاحمت دی گالھ کیتی تے آکھیا، ’’پاکستان دے لوک اسلام دے سپاہی اِن تے پاکستان دی فوج اسلام دی فوج اے ،گزریل جھیڑے وچ اساں نِپھرہاسے تہوں تہاڈے نال نئیں تھی سگیے، اگوں تے ایہوجھاں جھیڑا تھیا تاں اساں تہاڈے مونڈھے نال مونڈھا رلاکے کھڑے ہوسوں تے تہاڈے رلے بیت المقدس وچ پیر رکھیسوں‘‘ (جیکر کہیں کوں شک اے تاں یوٹیوب تے بھٹوصیب دی تقریر سنڑ گھنے۔۔۔۔۔۔۔۔) اچھا، بھٹو صیب خود ضیاالحق تے امریکہ دے اگوں جِھکا نئیں تھیا، بھل جو یاسرعرفات کوں آکھیس توں اسرائیل، امریکہ دے اگوں جِھکا تھی ونج تے فلسطینی ریاست گھِن گھِن۔۔۔۔۔۔!! ایندے وچ کئی شک نئیں جارج حباش 1974 دے فلسطین پیس پراسس دا بائیکاٹ کیتا، لیکن او تاں1967وچ پی ایل او چھوڑگیا ہا تے ’پاپولرفرنٹ فاردی لبریشن آف فلسطین‘ بنڑایا ہاسی، جہازوی 1969تے1970وچ جہاز اغواتھیندے ریہے!! اے گالھ تاں بالکل غلط ثابت تھیندی اے جو لیلی خالد 1974 دے فلسطین پیس پراسس دے خلاف جہاز اغوا کیتا(جارج حباش دے آکھنڑتے)، تے جگ جہان دی واہ واہ جُھنڑی!! جیکر فلسطین دی ٹوسٹیٹ تھیوری کوں ڈٹھا ونجے تاں اے بہوں پرانی اے، 29نومبر1947کوں اقوام متحدہ 2 ترہائی اکثریت نال قرارداد پاس کرکے فلسطین تے اسرائیل دیاں ڈو انج و انج ریاستاں دی منظوری ڈتی، جیندے وچ فلسطینیاں کوں پورے ملک دا 44فیصد رقبہ ملدا پیا ہا، پر سعودی عرب تے ڈوجھے عرب ملخاں اے تقسیم کوں مننڑ توں انکار کیتا، بھل جو 1993دے اوسلو معاہدے وچ تاں یاسرعرفات کوں صرف 21.89فیصد رقبہ ڈھیہا، ول جناح سئیں دے پاکستان 29نومبر1947کوں اقوام متحدہ وچ اوں قرارداد دے خلاف کیوں ووٹ ڈتا؟ جیکرجناح سئیں اپڑیں سانگے ڈو گٹھیں دا ملخ مندا کھڑا ہائی تاں اوں فلسطین دی چار گٹھیں دی ریاست دے خلاف ووٹ کیوں ڈتا؟؟ مہادانشوردا اگلا تھیسز، سچی گالھ اے جو سمجھ توں باہر اے۔۔۔۔۔۔۔۔او فرمیندن۔۔۔۔۔ ’’ہک میر غوث بزنجو ہوندے، او سرائیکی قومیئت کوں پنجویں قومیئت لیک ڈیندے، ڈوجھی پاسو ؟؟ ہندوستان دی تاحریک وچ ہک جنگی سبھاش چندر بوس ہوندے جیرھا تیز نعرے ڈے کیں ہٹلر آلہ کار بنڑدے‘‘

الہ جانڑے میرغوث بخش بزنجوتے سبھاش چندر بوس دا (مہادانشوردے نزیک)کیا گانڈھا اے، اساں میرغوث بخش بزنجودے تھورائت اوں، پوری سرائیکی قوم انہاں دی تھورائت اے جو انہاں پی این پی دی سرگودھا کانگریس وچ(1970دے ڈہاکے دی چھیکڑہائی)سرائیکی کوں قوم منیا تے میرغوث بخش بزنجوسرائیکی کوں بلوچ، سندھی، پشتون، پنجابی دے سانویں قوم مننڑ والا پہلا سیاسی لیڈرہا،(کامریڈمنظوربھوہڑاوں کانگریس وچ آپ موجودہائی)۔ ڈوجھی پاسوں کانگریسی لیڈر سبھاش چندربوس جیہڑا1938وچ انڈین نیشنل کانگریس دا صدر بنڑیا تے1939وچ اوں گاندھی نال اختلاف پاروں کانگریس چھوڑ ڈتی تے آل ناڈیافارورڈبلاک بنڑایا،ول افغانستان، ماسکو، روم تے جرمنی گیا، جتھاں اوندا نازی جرمنی نال گانڈھا بنڑیا تے پٹلردی فوج ولوں سبھاش چندربوس کوں گارڈآف آنر وی پیش کیتاگیا، تے1945وچ سبھاش چندربوس مرگیا، الہ جانڑے اوندا میرغوث بخش بزنجوولوں سرائیکی کوں قوم مننڑ دے فیصلے نال کیا گانڈھا اے؟ (امیند اے جومہادانشور ایہوآرٹیکل چھپنڑدے بعد ایں نکتے دی کئی وضاحت کریسی)

آئو ذرا پڑھ تاں گھنوں جو عاشق بزدار سئیں اپڑیں پوسٹ وچ اینجھی کیا گالھ کیتی، جیں پاروں بھوئیں انب آگئے، سوہرے جماترے کئی آرٹیکل لکھ مارین۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ’’قومی اسمبلی ءچ انج صوبے کیتے جیرھی قرارداد پاس کیتی گئی اے او سرائیکی یا سرائیکستان صوبہ کیتے نہ ہئی بلکہ جنوبی پنجاب صوبہ کیتے ہئی۔جے صوبہ بنڑدے تے او سرائیکی صوبہ نہ ہوسی جنوبی پنجاب صوبہ ہوسی۔ جیرھا ساڈی قومی شناخت دے تقاضے پورے نہ کریسی ہتھوں ساڈی قومی سنجانڑ دے منافی ہوسی۔ دانشوریں، ادیبیں، شاعریں، سیاسی کارکنیں اتے فنکاریں کوں تاریخی، جغرافیائی، سیاسی، قومی اتے ثقافتی حوالے نال صوبہ بنڑاونڑ دی جدوجہد جاری رکھنڑی پوسی جیرھے صوبے دی قومی زبان سرائیکی ہوسی۔ جنوبی پنجاب صوبہ دی قرارداد کوں اساڈے دوست سایہء خدائے ذوالجلال سمجھدے پن حالانکہ ایں نئیں۔ (عاشق بزدار)‘‘۔ اُتلیاں چھی سطراں پڑھ کے تاں کئی سدھ نئیں پوندی جو عاشق بزدارسئیں اینجھی کیا گالھ کیتی اے جینکوں " قوم پرستی دے ناں اُتے سرائیکی صوبہ دشمنی " سمجھا ونجے، مہادانشوراحسن واگھا صیب انہاں چھی سطراں دے تلے اپڑیں درگھے کمنٹ وچ لکھدن۔۔۔۔۔ـ’’عاشق خاں ساڈا محترم ہے۔ پر سرکار اتیں ایجنسیئیں دی کللی کوں معتبر من کیں، بین اقوامی لٹریچر وچ منوت تھئی ہوئی “سرائیکی” شناخت دی ایں بحث کوں ولا کچا کیوں کریندا پئے؟‘‘ مہادانشوروڈا اوکھا سوال چاتے، ’’سرکار اتیں ایجنسیئیں دی کللی کوں معتبر من کیں‘‘ ، میں کئی لینگوئسٹک تاں نمھی پرمیڈے نزیک سرائیکی وچ ’کُللی‘ دا مطلب اینجھی غلطی اے جیہڑی ناسمجھی وچ تھئی ہووے تے ایندا کئی وڈا نقصان وی نہ پیا تھیندا ہووے، وت ایں کُللی دی جیہڑا مخالفت کریندا پئے او ایں کُللی کوں کیوں معتبری پیا ڈیندے، تے جیہڑا ایں کُللی دی سپورٹ وچ ڈینہہ رات ہک کیتی پئے او کیویں اینکوں غیرمعتبر پیا بنڑیندے؟؟ کیا مہادانشور دی اے گالھ من گھنیجے؟ ول مہا دانشور فرمیندے، (عاشق بزدار) شناخت دی ایں بحث کوں ولا کچا کیوں کریندا پئے۔۔۔۔۔۔۔۔۔اے وی وڈی معرفت دی گالھ اے، جیہڑا سرائیکی وسیب وچ پنجابی آبادکاری تھیونڑدے بعد دھرتی کوں جنوبی پنجاب دی سُنجانڑ ڈیونڑ دی ناپاک سازش دی مخالفت پیا کریندے، او سرائیکی سنجانڑ کوں کچا پیا کریندے، تے، جیہڑے لوک جنوبی پنجاب دی جبری سُنجانڑ کوں ربی فرمان سمجھ کے اونکوں ڈوجھیاں کن منواونڑ سانگے ڈینہہ رات چکیں لتیں پئے بِھڑدن او سرائیکی سنجانڑ کوں پکا پئے کریندن، شئیت؟؟ کیا اے گالھ وی من گھنیجے؟

ڈوجھے پاسوں جماتراصیب کیا فرمیندن،او وی سنڑو، مشتاق گاڈی صیب عاشق بزدارنال آٓپت دی گالھ وچ اہدن ’’اپڑیں آپ کوں پارلیمانی تے سیاسی قوتیں دے خلاف نہ کروں۔ جو اتفاق ہے، اوندے نال اتفاق کر اڳوں دی راہ گھنوں‘‘ ’’سیاسی سچ ای سبھ توں وڈا سچ ہوندے‘‘ ول مشتاق گاڈی صیب سیاسی سچ دی جیہڑی definitionکریندن،او وی پڑھ گھنو۔۔۔۔’’سیاسی سچ کیا ہوندے؟ ، سیاسی سچ دی ہک براہ راست نسبت طاقت نال ہوندی ہے‘‘ تے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔آئو ول، پاکستان دے سب توں طاقتور ادارے دے سب توں طاقتور ترجمان دا سیاسی سچ سُنڑدوں۔۔۔۔ترجمان صیب فرمیندن۔۔۔۔ ’’Identity crises is a diseaseشناختی بحران ایک بیماری ہے‘‘ اے کیا؟ ۔۔۔۔مشتاق گاڈی صیب تے مہادانشوراحسن واگھا صیب! تساں تاں اہدے پئے ہاوے جو پارلیمنٹ وچ سیاسی جماتاں دے اتفاق رائے نال جیہڑا صوبہ بنڑدا پئے او سرائیکی صوبہ اے، بس ایندا ناں بدلنڑاں پوسی، جیہڑا ساڈی صوبائی اسمبلی دی ہک قرارداد دی مار تھیسی!! صوبیدارصیب تاں تہاڈا پھکا نئیں رکھیا، انہاں دی گالھ توں نشابرتھیندے، قومی اسمبلی وچ جنوبی پنجاب صوبے دابل ساڈی تحریک کوں توڑ پچاونڑ سانگے نئیں، بھل جو’سنجانڑ‘ ناں دی بیماری دے علاج سانگے زہر دا ٹیکہ اے!! جیہڑا سیاسی جماتاں دے اتفاق رائے نال نئیں بلکہ صوبیدار دی مرضی نال پیش کیتا گئے!! گاڈی صیب، واگھاصیب! تساں تاں اہدے ہاوے، ’’اپڑیں آپ کوں پارلیمانی تے سیاسی قوتیں دے خلاف نہ کروں‘‘ ، پر، اِتھ تاں ہکا طاقت اے جیہڑی سُنجانڑ کوں بیماری سمجھدی اے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔(ایہو پتہ کرنڑاں پوسی بیماری دا علاج ہے یا ول لاعلاج اے؟) ہُنڑتاں ڈسائو چا (مہربانی کرکے)، تہاکوں 2 ساندھوڑاند ’سرائیکی صوبہ ریلیاں دے بعد 13مئی2018دی شام کوں کیں آٓکھیا ہائی جو سرائیکی صوبے دا کم ٹھپو تے24جون2018 کوں بہاولپور وچ ’’جنوبی پنجاب صوبہ سیمینار‘‘ ونج کرائو۔۔۔۔۔۔(جیندی خاطر تساں اتہاس نال اے تلا دروہ کریندے ہوئیں گاندھی، جناح، جی ایم سید، ولی خان، بھٹوصیب، یاسرعرفات، جارج حباش، لیلیٰ خالد دا ناں گھن گھن کے وڈے وڈے کوڑ مارین)ہنڑتاں ڈسائوچا، جیکر اُچا نئیں الاونڑاں تاں میڈے کن وچ ڈسائو چا!! لکھت: رانڑا ابرار خالد اُتیرا