جنوبی پنجاب صوبے دا رستہ، سݨپ یا سازش
جنوبی پنجاب صوبے دارستہ؛ سِنڑپ یا سازش؟؟
رانڑاابرارخالداُتیرا
سرائیکی تحریک جڈانہہ دا مُنڈھ بدھیے، مُنڈھ لاتوں ایندا آڈٹ تھیندا پئے۔۔۔۔۔۔۔۔۔ایندے مُتوں سندھی، بلوچ تے پشتون قوم پرست تحریکاں کوں گھٹ آڈٹ بھُگتاونڑاپئے۔ پاکستان دے اتہاس وچ پہلااگوانڑمیرغوث بخش بزنجوہائی جَیں سرائیکی قوم کوں منیاتے تے ‘پی این پی’ وچ سرائیکی وسیب دا پنجواں صوبائی یونٹ وی قائم کیتا، اوندے بعد سندھی قوم پرست اگوانڑممتازبھٹودی سربراہی وچ ‘یونائٹڈ نیشنل الائنس’ ٹھہایاگیا(جیندے وچ سئیں تاج محمدلنگاہ دا وی اہم کردارہائی) تاں اُتھاں وی سرائیکی کوں پاکستان دی پنجویں قوم منیاگیا، ول ‘پاکستان وچ مظلوم قومیں دی تحریک’ (PONM)بنڑی تاں سرائیکی قوم کوں پہلی واری بِنہائیں قوماں دے سانویں حیثیت ملی، عوامی نیشنل پارٹی، پختونخواملی عوامی پارٹی، پختونخوا ملی پارٹی، بی این پی(مینگل گروپ) تے پونم وچ شامل بِنہائیں جماتاں سرائیکی کوں قومی تسلیم کرن دے نال نال صوبہ سرائیکستان کوں پنجاب دی پنجویں وفاقی اکائی منیاگیا۔ ایہاگالھ شک مُتوں اے جو پونم بنڑن دا سب توں ودھیک فیدہ سرائیکی قوم چاتا، شئیت ایں پاروں خفیہ طاقتاں پونم کوں نہ چلن ، نتاں اے پاکستان دے اتہاس وچ مظلوم قوماں دا سب توں وڈااتحاد ہائی جیں پاکستان دی سیاست کوں ہلاوا ڈے ڈتا ہائی۔ جڈانہہ تئیں پونم رہ گئی وسیب وچ تے وسیب توں باہروں صرف ‘صوبہ سرائیکستان’ دا نعرہ گجدا ہا، ایں پاروں بہوں سارے اگوانڑاں کوں سرائیکی صوبے دے قیام دا رستہ سوکھا پیا ڈسدا ہا، بھل جو وفاق پاکستان دیاں ترائے(3)قوماں سرائیکستان سانگے راضی برضا ہَن۔۔۔۔۔۔۔۔ تے صرف ہِکا (پنجابی) قوم دا مسئلہ ہا، جیں کن اساں آزادی گِھنڑی ہائی۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔پونم دے خاتمے پاروں سرائیکستان دا مقدمہ جتھاں ادھورا رہ گیااُتھاں خفیہ طاقتاں سرائیکی قوم دے بیانیے اُتے وی حملہ کیتا، اچن چیتی ہِک بیا نانواں سامڑیں آیا تے ودھیک لوکاں کوں سُدھ نہ لگی جو ‘جنوبی پنجاب’ تے سرائیکستان وچ کے تلا ودھیک فرق اے، ول 2010وِچ پیپلزپارٹی دے فیصلے سانویں تاج حیدرکمیٹی دی رپورٹ آئی تاں سبھے خُش تھی گئے جواوندے وچ وی ‘سرائیکی صوبہ’ دا شبد ورتیا گئے، اوں رپورٹ وچ سرائیکی صوبے دا شبد تاں ورتیاگیا،پر، سرائیکی صوبے دا بیانیہ ادھورا پیش کیتاگیا، بھل جوصوبے دی لوڑھ کوں سرائیکی وسیب دے محرومیاں تے انڑہوند نال گنڈھ تروپ کیتا گیا۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ایندے مُتوں سرائیکی اگوانڑاں 1970تے1980دے ڈہاکیاں وچ سرائیکستان سانگے جیڑھا بیانیہ ٹھہایا ہائی اوندے وچ تاں سرائیکستان دا مقدمہ اتہاس دا مقدمہ ہا، جیندے سانویں سرائیکی وسیب1818توں پنجاب دا مقبوضہ، مفتوحہ علاقہ (کالونی) اے، جیں پاروں تخت لہورساڈا استحصال پیاکریندے، اساں 1818دا زورظلہل نال کیتا گیا قبضہ ختم کروانڑسانگے جدوجہدپئے کریندوں، 1818وچ رنجیتی فوج ہک وڈے قتلام پچھوں ملتان تے قبضہ(1816وچ ریاست بہاولپور کوں ظلہل نال آپڑاں باجگزاربنڑاکے) نال ای ساڈی سُنجانڑدا مُنڈھ کڈھنڑدی پالیسی شروع کیتی، ایں پاروں جڈانہہ سرائیکی تحریک مُنڈھ بدھیاتاں اے سُنجانڑدی تحریک ہائی، پر، کجھ اگوانڑاں سُجھایا جو سُجانڑصوبے مُتوں نی مل سگدی، ول اے سرائیکستان دی تحریک بن گئی۔ اِتھاں اے گالھ وی ساڈے بیانیے وچ موجود ہے پئی جو سرائیکی وسیب دا پنجاب نال کئی گانڈھا کائنی بھل جواے وادی مہران دا حصہ اے، اتہاس وچ ٹھٹھہ توں مُلتان تئیں ہِکوسندھ ہائی۔۔۔۔۔۔۔سرائیکی بولی دا وی پنجابی نال کئی گانڈھا کائنی، سرائیکی بولی بئے خاندان تے پنجابی دا بئے خاندان نال گانڈھا اے(علی گڑھ یونیورسٹی دے ماہرلسانیات پروفیسرمحی الدین قادری زوردی تصنیف ‘ہندوستانی لسانیات’ نشابرکریندی اے جوسرائیکی، سندھی ہکے خاندان نال تے پنجابی دا گانڈھا بئے خاندان نال اے)۔
گال ایہوتئیں تاں ٹھیک ٹُردی رہ گئی، وفاقِ پاکستان دے ترائے بھانگے دار(سندھ، بلوچستان، پختونخوا)وی سرائیکستان دے بیانے نال صہمت ہائن، پر، جڈانہہ خفیہ طاقتاں دے کجھ نمائندے جنوبی پنجاب دا نواں بیانیہ گھن کے آئن تاں بہوں سارے سنگتی جیہڑے سرائیکی تحریک دے اگوانڑ وی ہَن، گالھ کوں سمجھیں مُتوں انہاں دھوکیتا جو سرائیکستان نی بنڑسگدا، پر، جنوبی پنجاب بنڑ سگدے، صوبے دا ناں ولا رکھ گھنسوں ہک واری صوبہ تاں مِلے۔۔۔۔۔۔۔۔۔ہُنڑ وی اوہے سنگتی زورلائی ودن جو جنوبی پنجاب کھپے بھانویں یارھاں(11)ضلعیں دا ہووے، بچدے ضلعے وی اگوں تے رلاگھنسوں، صوبے دا ناں وی بدل گھنسوں.
میکوں مارچ2013 وچ سینیٹ وچ میرحاصل بزنجودی گالھ نی بُھلدی (جڈانہہ پیپلزپارٹی سینیٹ وچ ‘بہاولپورجنوبی پنجاب’ صوبے دا ترمیمی بل پیش کیتا) تاں بزنجوسئیں آکھیاجو اساں سرائیکی صوبے کوں منیندوں، سرائیکی صوبے کوں ووٹ ڈیونڑسانگے وی تیاراوں، پر، اتھاں(سینیٹ وچ) بہاولپورجنوبی پنجاب صوبے دا بل پیش کیتاگئے، اے کیویں تھی سگدے جو سینیٹ آف پاکستان وچ شمالی پنجاب دیاں وی26 سیٹاں ہووِن تے جنوبی پنجاب دیاں وی26 سیٹاں، سینیٹ تاںؓ ہائوس آف فیڈریشن اے، اتھاں ہک قوم دیاں بئی قوم کن ودھیک سیٹاں نی تھی سگدیاں، ایں پاروں اساں جنوبی پنجاب دے حق وچ کائنسے.
میں اے گالھ وی منینداں جو میرحاصل بزنجواوں ویلھے وی ن لیگ دا اتحادی ہائی تے اُنہاں دے رلے اپوزیشن وچ بیٹھا ہا، تخت لہور دا اتحادی ہوونڑپاروں او شئیت ‘صوبہ سرائیکستان’ کوں وی ووٹ نانہہ ڈیندا۔۔۔۔۔پر، اساں اونکوں کُوڑا وی نی کرسگدے، بہرحال اوندی گالھ وچ وزن ہا۔ آئو ایں گالھ دا اُپٹھ موجود صورتحال وچ کریندوں۔۔۔۔۔۔۔۔اگست2018 وچ پی ٹی آئی دی حکومت آونڑ بعد جتھان جنوبی پنجوبی صوبے دی بحث ودھیک تھی گئی اے، اُتھاں وفاق پاکستان دے بھانگے دار قوماں دا بھئو وی ودھ گئے، گزریل ڈہاڑیاں کجھ سنگتی نراض ہَن جو ہِک سندھی قوم پرست جنوبی صوبے دےخلاف بیان ڈتے، اساں تاں سندھیں کوں آپڑاں اتحادی جانڑڑدے ہاسے! ایں بحث وچ نتارا ایہوتھیاجو وفاق دیاں بھانگے دارقوماں ایں بھئو وِچ اِن جو جنوبی پنجاب نال فیڈریشن وچ پنجاب دا بھانگا ڈوڑا تھی ویسی، ول پنجاب دا ظلہل وی بِنہائیں قوماں سانگے ودھ ویسی. مونڈھی گالھ ایہااے جوپاکستان ہک فیڈریشن اے، کہیں فیڈریشن وچ صوبہ محض انتظامی یونٹ نی ہوندا بھل جوایندا وڈا کردار وفاقی اکائی دا اے، فیڈریشن وچ ہِک وفاقی اکائی دا ودھارا بنہائیں وفاقی اکائیاں دی مرضی بِنا بھلا کیویں تھی سگدے؟
اُتلے نروار توں ثابت تھیندے جو جنوبی پنجاب دا شوشہ کُجھ سوچ کے ای چھوڑیا گیاہائی، تخت لہورتے اوندیاں اتحادی خفیہ طاقتاں دی طرفوں ہِک گنڑی مُنجھی سازش دے تحت جنوبی پنجاب دی گالھ ٹوری گئی، تانہہ جوسرائیکی تحریک دے اتحادی قوماں کوں مخالف بنڑا کے ایں تحریک دے پاڑاں وچ تیزاب سٹ کے ساڑچھوڑیا ونجیجے۔ ڈوجھے پاسوں کجھ ایانڑے لوک حالی وی جنوبی پنجاب سانگے زور لائی پئین، زور ای نی لائی پئے بھل جوپارلیمنٹ وچ جنوبی پنجاب صوبے دے بل دی منظوری سانگے آئین تے قانون دیاں شِقاں دی گنڑ مُجھ وچ وی لگے پئے ہِن۔۔۔۔۔۔انہاں کوں کون سمجھاوے جو اے رستہ ڈینڑ دا رستہ اے، تُساں سِدھ نی پئے کریندے بھل جو سرائیکی قوم کوں ڈینڑ دے وات اِچ سٹنڑ پئے ویندو. [١]