انٹرنیشنل سرائیکی کانفرنس 1997ء دا احوال

اڳلے روز (یعنی ۱۷ اگست ۱۹۹۷ء ) کوں علی الصبح ساݙے پروگرامر محمد علی ہادی نے ݙسا کہ ناشتہ کرکے جلدی نکلو ’’انٹر نیشنل سرائیکی کانفرنس‘‘ ݙاہ وڄے ݙینہ پرگتی میدان دے نہرو ہال وچ ہوسی۔

سب تیار تھی کے پرگتی میدان نیو دہلی پہنچ ڳئے۔ کانفرنس ہال دا ماحول بڑا خوشگوار تے بڑا دلنشین ہئی۔ آرام دہ کرسیاں حاضرین کیتے تے خوبصورت سٹیج مقررین کیتے سجا ہویا ہئی۔ پروگرام دے چیف آرگنائزر بیرسٹر جگدیش چندر بترا سب شرکاء دا اپݨے مخصوص انداز وچ مسکرا کے استقبال کریندے رہیے۔ اسٹیج تے وی بڑی معتبر شخصیات جلوہ افروز ہن۔ بترا صاحب نے ہی کاروائی دا آغاز کیتا تے ݙسا کہ میں جس شخصیت دا تعارف کرویساں اوہ اسٹیج تے آکے خطاب کریسن۔

سب توں پہلے پروفیسر جگدیش مکھی جیہڑے کہ دہلی سرکار دے منتری ہن انہاں کوں سݙا ڳیا، انہاں نے سابق وزیر اعظم ہند اٹل بہاری واجپائی دا پیغام پڑھ کے سݨایا جبکہ سٹیج سیکرٹری نے وزیر اعظم ہنداندر کمار گجرال دا پیغام پڑھ کے سݨایا۔ ملتان توں نامور صحافی و ادیب جناب ظہور دھریجہ چیف ایڈیٹر روزنامہ جھوک ملتان کوں سݙا ڳیا۔ سٹیج تے آندے ہی انہاں کوں شال پہوائی ڳئی تے ول دعوت خطاب ݙتی ڳئی۔ اوں موقعے تے ہک واقعہ ایہ تھیا کہ جناب ظہور دھریجہ نے بھارتی لوک سبھا دے ممبر ٻدھ راج جی دے ایہ الفاظ کہ اساں کہیں ’’سرحد‘‘ کوں تسلیم نی کریندے، دا سخت جواب ݙتا تے آکھا کہ اگر تساں ساݙی سرحد کوں تسلیم نی کریندے تاں تہاݙی سرحد وی مقدس ڳاں نی، ایندے تے اسٹیج تے تاڑیاں دی آواز گونجی تے اسٹیج تے ٻیٹھے ہوئے بھارتی وزیرِ خارجہ کے ایل بھاٹیہ اٹھی کھڑے تھئے، ہتھ جوڑ کے معافی منگی تے آکھا ’’دھریجہ جی دا آکھݨا درست تے ٻدھ راج جی دا آکھݨا غلط ہے‘‘۔

 اینہی طرح مجاہد جتوئی ( معروف کالم نگار و صحافی) کوں دعوت ݙتی ڳئی۔ شری جگدیش مکھی نے انہاں کوں شال پہوائی۔ بعد وچ انہوں نے خطاب کیتا۔

ایندے بعد سئیں عبدالمجید کانجو دا سواگت کریندے ہوئے انہاں کوں اسٹیج تے سڈیا گیا ‘ شال پوائی گئی اتے انہاں کوں خطاب دی دعوت ڈتی گئی‘ کانجو سئیں نے وی سرائیکی قوم کوں ہک مِک تھی تے اپنے حقوق حاصل کرن دا شعور ڈتا۔ انہاں دے بعد پروفیسر جگدیش مکھی جیہڑے دلی سرکار دے وزیر خزانہ ہن اتے انہاں دا جم پل بہاولپور دا ہے نے خطاب کریندے ہوئے آکھیا جو اساں کانجو صاحب دی ایں گالھ دی تائید کریندے ہیں جو واقعی سرائیکی واسی ڈوہاں ملکاں وچ امن تے بھائی چارے دے پُل دا کم کرسگدن۔ انہاں جے سی بترا سئیں دی محنت دی تعریف کیتی اتے آکھیا جو اساڈی حکومت وی غیر ملکی قرضیاں وچ جکڑی پئی ہے ہر بال جہڑا پید اتھیندے پنجی ہزار25000/- روپے دا مقروض پیدا تھیندے۔ انہاں آکھا جو ڈوہیں ملک ایں پریشانی دا شکار ہن ول وی اسلحے دی بجائے تعلیم اتے غربت دور کرن کیتے خاص توجہ نہیں ڈیندے ۔ پالیسیاں بدلنیاں چاہیدیاں ہن۔ غریب عوام دی بھلائی دی سوچ اتے فکر کرنی ضروری ہے۔

انہاں دے بعد شری بھاٹیہ جی کوں دعوت خطاب ڈتی گئی۔ انہاں آکھیا جو انگریزاں نے آپنیاں پالیساں دے مطابق ایں ملک دے ٹوٹے کیتے۔ ہن اے ڈو آزاد ملک ہن جیوے پاکستان‘ تے جیوے ہندوستان‘ انہاں آکھیا جینویں سجھ تے چندر دی روشنی سب کوں برابر فیدہ ڈیندی ہے اینویں سرائیکی تہذیب جہڑی جو وڈی تے پیار آلی ہے، ایندے کلچر اَتے تہذیب دے ودھن پھلن تے کوئی بن نہیں بدھیا ونج سگیندا۔ اساں سرائیکی دھرتی کوں نیں بھل سگدے کیوں جو اساڈی مادھرتی ہے جینویں ماء توں پرے بال ماء دی محبت وچ مونجھدا تے تڑپدا ہے اساں وی اینویں اپنی ماء دھرتی کیتے تڑپدے ہَیں آپݨی جنم بھومی دی زیارت دے بکھے ہَیں۔

سرائیکی نظم دی  پذیرائی

 انہاں دے بعد شری کے ایل شرما نے خطاب کیتا۔ انہاں آکھیا جو ڈوھاں ملکاں دے لوکاں کوں آون ونجن تے پابندی اُتے سختی نہیں ہوونی چاہیدی۔ سرحداں تے نرمی اختیار کیتی ونجے۔ ہال وچ بیٹھے لوکاں نے تاڑیاں وجاکے ایں گالھ دی تائید کیتی۔ انہاں دے بعد سئیں حمید اصغر شاہین نے سٹیج تے بیٹھے معزز مہماناں کوں فریدی رومال آکے دان کیتے۔سبھڑاں نے انہاں رومالاں کوں چم تے اکھیں نال لاتا۔ انہاں دے پرجوش خطاب دے بعد سئیں ابن کلیم ( راقم) کوں سٹیج تے سرائیکی کلام سناون دی دعوت کیتی گئی۔ انہاں آپݨی نظم  ’’ساکوں آپنیاں گھانیاں وات ڈتے اساں قیدی تخت لہور دے نئیں‘‘ پڑھی ۔ سئیں تاج محمد خان لنگاہ دی خصوصی فرمائش تے راقم (ابن کلیم احسن نظامی) نے اے آپݨی سرائیکی نظم سݨائی ۔

گنگ دا می داویلا لنگھ ڳے

حق منگسوں ہݨ شیہاں وٖانگ

نندروں ڄاگ پئی ہِے ہݨ

وسیب سرائیکی دی ہر تانڳ

دھرتی ماء دا غاصب ہِے ڄو۔!

اَزلِی سِرتے لگسِس ݙانگ

آپݨی موت ہݨ آپ اِی  مرسی

ظلم جبر دا بُشیّر نانگ

قہر غضب تے مظلومی دا۔ !

اڄو چھٹ ویسی ہݨ سانگ

اُچے اُچے ایواناں تے

ہݨ سُݨیسی ساݙی ٻانگ

محکومی تے مجبوری دی

ہݨ تاں مک ویسی ہر تانگھ

’’تھل مارُو دا پَینݙا سارا

تھیسم ہک ٻِلانگھ ‘‘

  راقم دے بعد سئیں فقیرا بھگت کوں سٹیج تے سڈیا گیا۔ انہاں خواجہ غلام فرید سئیں کوٹ مٹھن آلی سرکار دا عارفانہ کلام ایڈے سوز نال سنڑایا جو ہال وچ بیٹھے ہر بندے دی اکھ وچ ہنجوں آگیاں۔ اتے ول انہاں او ۔ لولی جہڑھی کرشن جی مہاراج کوں انہاں دی اماں سئیں نے ڈتی ہئی۔ آپنی پرسوز آواز نال سنائی تے الاپ آلایا تاں ہک اینجھیاں سماں پیدا تھی گیا جیہڑھا بیان نئیں کیتا ونج سگیندا۔

وت سئیں فقیرا بھگت کوں سٹیج تے سڈیا گیااَتے کئی فرمائشی کافیاں انہاں پیش کیتیاں۔ آخر وچ سئیں نرندر کمار چیئرمین سرائیکی انٹرنیشنل نے سارے شرکا دا ہتھ بدھ تے شکریہ ادا کیتا اتے نال آلے ہال وچ کھاناں کھانون دی دعوت ڈتی۔ سارے شرکاء کھانڑیں دے بعد ولدے کانفرنس ہال وچ آگئے۔ اتے ڈوجھی نشست شروع تھی گئی۔

جگدیش بترا کوں خراجِ تحسین

سٹیج سیکرٹری نے سب دے مَن وِچ سرائیکی جوت جگاون اتے سبھے سرائیکیاں نال رابطے کرن اَتے سڈا ون تے سئیں جگدیش چند بترا کوں خراجِ تحسین پیش کیتا۔ ایندے بعد سئیں تاج لنگاہ اتے سئیں عبدالمجید کانجو کوں سواگت کریندے ہوئے پھلاں دی مالا پوائی گئی۔ سئیں بودلہ جی۔ نریندر کمار آتے آر ایل بھاٹیہ کوں خطاب دی دعوت ڈتی گئی۔ ایندے بعد سرائیکی سماج دی طرفوں کامریڈر گونند جی دی شریمتی کوں ساڑھی ڈتی گئی۔ کامریڈ جھنگ دے ہن۔ انہاں نے آزادی کیتے کوششاں کیتیاں ہن کئی واری جیل گئے تے آزادی دی جنگ کیتے قربانیاں ڈتن۔ انہاں کانفرنس دے لوکاں نے کامریڈ کوں یاد رکھیا تے اُوندے قربانیاں دا نِروار کیتا۔

 ایندے بعد سئیں جگدیش بترا نے جے سرائیکی دا نعرہ لاکے سارے شرکاء کانفرنس دا شکریہ ادا کیتا آتے آکھیا ’’ سرائیکی میں نئیں پیدا کیتی بلکہ سرائیکی نے ساکوں پیدا کیتے ‘‘ اَتے نال ہی انہاں نے ملتان دے معروف صحافی اتے پاکستان وچوں شائع تھیون آلے واحد سرائیکی اخبار روزنامہ جھوک دے چیف ایڈیٹر سئیں ظہور دھریجہ کوں خطاب دی دعوت ڈتی۔ انہاں وی سرائیکی دھرتی اتے اوندے واسیاں دے ذکر نال اپنی گالھ مہاڑدا آغاز کیتا۔ انہاں آکھیا جو ڈوہاں ملکاں وچ سرائیکیاں دا حق ماریا ویندا پئے انہاں دے ثقافتی ورثے کوں تباہ کیتا گئے۔ کہیں طرحاں دا کوئی تحفظ نیں۔ انہاں آکھیا پاکستان ہک آزاد تے خود مختار ملک ہے جینویں جو بھارت‘ ہیں سانگے سفارتی ادب آداب دا پورا خیال کیتا ونجے اتے ہک بئے دے احترام کوں اوّلیت ڈتی ونجے۔ انہاں سرائیکی انٹرنیشنل کانفرنس دے میزبان دا شکریہ ادا کیتا جنہاں دیاں کوششاں نال کانفرنس منعقد تھئی۔ دھریجہ سئیں دے بعد ملتان دے (جَمّے جئے ) سئیں کشن لال شرما ( ممبر پارلیمنٹ) کوں سٹیج تے سیڈ کے انہاں دا سواگت کیتا گیا۔ وت بھوٹانی جی دا سواگت کریندے ہوئے آکھیا گیا جو انگریزاں توں آزادی دی خاطر ہندوستانی ہوون بھانویں پاکستانی یا بنگلہ دیشی ہوون سبھناں نے قربانیاں ڈتیاں ہَن۔ اساں بھرا ونڈے ضرور گئے ہیں پر ہک بئے توں جدا کے نسے اساں سرائیکی دی خاطر وڈا کم کریندے پئے ہیں ۔

بعد وچ بودلہ جی سٹیج تے آئے تے انہاں نے سرائیکی دے وڈے پردھاناں دا ذکر کیتا انہاں کوں ودھائی ڈتی۔ انہاں آکھیا 1857ء ایسٹ انڈیا دے انگریزاں نے ساکوں خوار کرکے ساڈے اُتے حکومتی کیتی تے تڈاں دیاں محنتاں تے قربانیاں ہَن، حکومتاں بدلیاں ہَن پر آباد یاں نئیں بدلدیاں۔ لوک وکھو وکھ تھی گئے کئی لوکاں نے جیلاں بھگتیاں، پھانسیاں پاتیاں، اتے انگریزاں کوں کٹھے تھی تے اتھوں کڈھیا۔ اساں آپ لٹ پٹ کے اتھاں آئے تے محنتاں نال آپناں مقام بنایا اساں ہک بئے دی قدر کریندے ہیں۔

 آخر وچ سئیں جگدیش بترا نے پاکستان وچوں آئے ہوئے مہماناں دا بہوں شکریہ ادا کیتا۔

(اقتباس از کتاب:" دِلّی یاترا-2 " مصنف: ابنِ کلیم احسن نظامی (مرحوم)۔ ترتیب: مبشر کلیم بن ابن کلیم احسن نظامی۔ اشاعت:  جولائی ٢٠١١ء۔ پبلشر: جھوک پبلشرز، دولت گیٹ۔  ملتان، تعاون: دبستان فروغِ خطاطی رجسٹرڈ ملتان۔)۔