ٻُدھ مت دے شاہی علاقے
عرض اے ہے جو اے ڳالھ درست ہے جو سرائیکی وسیب ٻدھ مت دا گھر رہ ڳے،ہیونگ سیانگ ہک چینی مؤرخ ہے او آھدے برصغیر ٻدھ مت دا مرکز رہ ڳے مزید تفصیل وچ او موجودہ پاکستان دے کجھ علاقیاں دا ذکر کریندے
ویار تے بہار دا اوریجن ویہاڑ ہے
مثلاً سوئی ویہار، ویہاڑ...(مسافر خانہ، بہاولپور)
ویہار، ویہاڑ، ویہاڑی، وہاڑی (ضلع ویہاڑی، وہاڑی)
ہک ٻیا حوالہ وی ایں ڳالھ دا پک ݙیندے
جو سرائیکی وسیب ٻدھ مت دا گھر رہ ڳے، ایں علاقے دے لوک کݙاہیں وی
ماس خور نی ریہے اتھوں دی قومی ڈش بھت ہئی تے ہے
اسلام دے آوݨ دے بعد لوک ماس کھاوݨ شروع تھئے تاں وچ نُکل پاتے کھاندے ہن تے کھاندے ہن(شاید احساس ندامت پاروں ہک نفسیاتی حربہ)
ہک ٻئی عرض اے ہے جو برصغیر وچ سارا خانقاہی نظام صوفیا نے ٻدھ مت کنوں گھدے ٻدھ مت خانقاہ کوں دھار آھدے ہن فرید سائیں وی کہیں جا دھار دا لوظ ورتے(؏ پنل نہ تھی دھار)
بخارا دے نیڑے ہک وݙے صوفی بزرگ حضرت شیخ شہاب الدین سہروردی خود وہاڑ، وہار وچ دفن ہن
سرائیکی وسیب وچ سارا خانقاہی نظام ٻدھ مت آلا ہے کجھ پراݨیاں مسیتاں وچ تاں ٻدھ مت دے ایٹ کمانڈ دے نشان وی لڳے کھڑن(ݙیراور دی شاہی مسیت وچ اے نشان کٹھے ݙٹھا ھاسے)
مغل بادشاہ داراشکوہ اپݨی کتاب"مجمع البحرین"وچ ٻدھ مت دی شاہی علاقیاں دا ذکر کیتے(اڄکل حکومت ہند نے آرکیالوجی دے ماہرین دیاں ٹیماں تشکیل ݙتن جو دارا شکوہ دی قبر لبھو کیوں جو او پڑھا لکھا تے قابل جݨا ہئی اتے اوندا کوئی نہ کوئی ڈے منایا ونڄے)
بہاولپور آلے سوئی وہاڑ دا ذکر سکندر اعظم دے سفرنامے وچ وی آیا کھڑے کہیں زمانے ایتھ کھدائی تھئی تاں سرائیکا نشان لبھا اے نشان ہندی لغت وچ "ڳاں" دے معنی وچ ہے
سرائیکا نشان سن ستر دے اندروں ٻاہروں بہاولپور دے کجھ سڄاک لوکیں بطور سیاسی سرائیکی نشان دے طور تے ورتا ایں دے چھی ݙنݙے دا مطلب بہاولپور، ملتان، دیرہ غازیخان، مظفر گڑھ وغیرہ(پورے ناں یاد کائنی، جنہاں اے ورتا انہاں وچوں کجھ لوک حیات ہن)
بھٹو صاحب بہاولپور آئے ہن تاں کجھ لوکیں ایہو سرائیکا نشان دیواریں تے اتنا چھاپا جو بھٹو صاحب ایندی وجہ پچھݨ تے مجبور تھی ڳئے...
ول ویہاڑ یاد آ ڳے
جو گوتم اپݨے مذہبی شاگرداں(تارکِ دنیا) واسطے سنگھ ناں دی ہک تنظیم بنڑائی جیندے ممبراں کوں بھکشو آکھیا ویندا ھا تے اے جتھ راہندے ہن اوں جا کوں وہاڑ، وہار آکھیا ویندا ہائی