مجلس ترقی ادب، لہور

مجلس ترقی ادب، شہر لہور وچ قائم پاکستان دا ہک علمی و ادبی ادارہ ہے جیہڑا حکومت پنجابدکے ماتحت کم کریندے، جیندا مقصد اردو دے کلاسیکی ادب تے علوم انسانی تے تالیفات و تراجم شائع کرݨا ہے۔ ایہ ادارہ جولائی 1954ء وچ قائم تھیا۔ ایں ادارے دے موجودہ ناظم اردو تے سرائیکی دے ممتاز شاعر، ادیب، نقاد، ڈراما نگار ،کالم نگار تے محقق منصور آفاق ہن۔ ایں ادارے دا علمی جریدہ صحیفہ دے ناں نال شائع تھیندے جیہڑا 1957ء توں تسلسل دے نال شائع تھیندے۔

قیام

مئی 1950ء وچ اوں وقت دی حکومت مغربی پاکستان نے اردو زبان دی ترقی کیتے ہک لکھ روپے دی امداد نال محکمہ تعلیم دی نگرانی وچ ہک ادارہ قائم کیتا جیندا ناں مجلس ترجمہ رکھا۔ تݙانہہ ایں ادارے دا کم صرف اتنا ہئی کہ مشرق و مغرب دے بلند پایہ علمی کتاباں منتخب کر کے انہاں دے اردو ترجمے کراوے تے انہاں کوں شائع کرے۔ جولائی 1954ء وچ ادارے کوں ہک نویں شکل ݙتی ڳئی تے ایندا ناں مجلس ترقی ادب رکھا ڳیا، بعد ازاں حکومتِ مغربی پاکستان نے اپݨے 10 فروری 1958ء دے اعلامیے دے ذریعے مجلس ترقی ادب دی تشکیلِ نو کیتی۔ اغراض و مقاصد تے آئین کوں نویں سرے نال ترتیب ݙتا ڳیا، نویں ارکان نامزد کر کے ایندا بورڈ بݨایا ڳیا تے وزیرِ تعلیم کوں ایندا صدر مقرر کیتا ڳیا۔ ول 1975ء وچ ایہ ادارہ حکومتِ پنجاب دے محکمہ اطلاعات دی نگرانی وچ ݙے ݙتا ڳیا۔ ہݨ ایہ ادارہ محکمہ اطلاعات و ثقافت دے زیر نگرانی کم کریندے۔

اغراض تے مقاصد

• اردو دے کلاسیکی ادب دی ترویج
• ادبِ عالیہ دی اشاعت
• علمی و ادبی کتاباں دے تراجم تے (حسب ضرورت) متون دی اشاعت
• ادبی مقالات و مسودات دی اشاعت
• کتاباں تے انعامات تے ایوارڈز دی تقسیم
• سال دی خوبصورت ترین نظم تے انعام
• سال دے سب توں اعلیٰ مضمون تے انعام

لائبریری

مجلس ترقی ادب نے بتدریج اپݨی لائبریری فعال ݨنا گھدی ہے جیندے وچ فی الحال ستاویہہ ہزار (27,000) توں زائد علمی و ادبی تے ݙاہ ہزار توں زائد جرائد موجود ہن، انہاں وچ نادر کتب وی سینکڑاں دی تعداد وچ شامل ہن۔

ناظمین

• امتیاز علی تاج (16 جنوری 1960ء – 19 اپریل 1970ء)
• پروفیسر حمید احمد خاں (11 جولائی 1970ء – 22 مارچ 1974ء)
• احمد ندیم قاسمی (4 جولائی 1974ء – 10 جولائی 2006ء)
• شہزاد احمد (23 اگست 2006ء – یکم اگست 2012ء)
• ڈاکٹر تحسین فراقی (18 مارچ 2013ء – 22 فروری 2021ء)
• منصور آفاق (22 فروری 2021ء توں تاحال)

اردو مطبوعات

• مقالات سر سید (16 جلداں)
• مکتوبات سر سید (2 جلداں)
• خطوط بنام سرسید
• خطبات سر سید
• مسافران لندن
• سر سید کی سائنٹفک سوسائٹی
• کلیاتِ نثر حالی (2 جلداں)
• مقالات محمد حسین آزاد (3 جلداں)
• باقیات شلی
• نثر اکبر الہٰ آبادی
• دیوان غالب (نسخہ عرشی)
• کلیات غالب فارسی (3 جلداں)
• مرقع غالب
• یادگار غالب
• غالبیاتِ مہر
• رسوم ہند
• مغرب کے اردو لغت نگار
• مغربی زبانوں کے ماہر علما
• آغا حشر کے ڈرامے (5 جلداں)
• جامع الحکایاتِ ہندی
• کلیات سودا (4 جلداں)
• کلیات میر (6 جلداں)
• کلیات مصحفی (9 جلداں)
• کلیات میر سوز (2 جلداں)
• کلیات شاہ نصیر (4 جلداں)
• کلیات ناسخ (2 جلداں)
• منتخب میراثی انیس
• جدید فارسی شاعری
• اردو املا
• سخن دان فارس
• پاکستان میں فارسی ادب
• تاریخ ادبِ اردو (4 جلداں)
• مقالات حافظ محمود خان شیرانی (10 جلداں)
• مقالات مولوی محمد شفیع (2 جلداں)
• مقالات عبد الستار صدیقی
• تزک جہاں گیری
• سیاحت نامہ کشمیر و پنجاب
• سر سید کا سفرنامہ پنجاب
• جنگ آزادی میں اردو کا حصہ
• قائد اعظم اور آزادی کی تحریک
• 1857ء اخبار اور دستاوزیں
• اردو صحافت انیسویں صدی میں
• تاریخ پنجاب

صحیفہ

مجلس ترقی ادب ہک علمی جریدہ صحیفہ دے ناں نال شائع کریندے۔ اہں جریدے دا اجرا جون 1957ء وچ سید عابد علی عابد دی تحریک و تجویز تے تھیا۔ ایہ ہک سہ ماہی جریدہ ہے۔ ایں جریدے دے مدیران وچ سید عابد علی عابد (بانی مدیر)، ڈاکٹر وحید قریشی، احمد ندیم قاسمی، ڈاکٹر یونس جاوید تے شہزاد احمد ہن۔ موجودہ مدیر فضل حق قرشی ہن۔