غزل

سرائیکی زبان وچ غزل نما کافیاں تاں منڈھ قدیم توں ملدیاں ہن۔ پر باقاعدہ سرائیکی غزل مولانا نصیرالدین خرم بہاول پوری آکھی۔ سارے لوکاں دا خیال ہائی جو غزل اردو دے رستے سرائیکی وچ آئی ہے تے سرائیکی غزل محض سرائیکی نظمیں دا چولا پاتی ہوئہ اردو غزل ہے۔ ایں نظریے کوں سرائیکی شاعر رفعت عباس غلط ثابت کر ݙتا۔ سرائیکی غزل لاتعداد اشعار تے مشتمل ہوندی ہے۔ سرائیکی شاعری وچ غزل فیض بلوچ دی تحقیق دا نچوڑ ہے۔سرائیکی غزل دا آغاز چوتھے دور یعنی پاکستانی دور وچ تھیا۔ ایں دور وچ سرائیکی غزل کوں اردو غزل وان٘گوں فنی تے فکری بلندی نصیب تھئی۔

اقبال سوکڑی

اقبال سوکڑی نے آپݨی شاعری دا منڈھ ݙوہڑے توں ٻدھا، تے غزل انہاں دا خاص مقام ہے۔ او غزلکوں اوں ویلے آپݨے ورتاوے وچ گھن آئے ہن، ڄݙاں اردو وچ وی این٘دا چلن گھٹ تھی ڳیا ہائی۔ کُجھ ݙہاکے پہلےحالی، محمد حسین آزاد، شبلی جئیں بندےنوآبادیات دا آلہ کار بݨ تے انگریزی طرز دی نظم تے زور لیندے پئے ہن تے نال کلاسیکل غزل پورا مندا وی آہدے کھڑے ہن۔ اوں ویلے تاں این٘ویں لڳدا ہا جو سرائیکی شاعری دی جھولی غزل توں اوترک راہسی۔ کجھ لوکاں ایں توڑیں وی آکھیا ہئی جو سرائیکی زبان غزل جیہیں نازک صنف دی بھارو نیئں تھی سڳدی۔ اوں ویلے اقبال سوکڑی سئیں نہ صرف غزل دے اڳواݨ بݨے بلکہ ایں صنف کوں رواج تے ودھارا وی ݙتا۔ انہاں دی غزل دی خوبی نویں نویں موضوعات ہن۔ اقبال سوکڑی دی جڑت عام بندے نال ہے۔ عام بندے دی محرومیاں دا ذکر تے غاصب قوتاں نال مزاحمت دا رنگ انہاں دی شاعری وچ چھوکھا ہے۔

قیس فریدی

قیس فریدی نے وی غزل دی صورت وچ سرائیکی شاعری کوں ٻہوں وݙا سرمایہ دان کیتے۔ انہاں سرائیکی غزل وچ ٻہوں سارے نویں مضامین متعارف کروائے۔ قیس فریدی نے غزل وچ اشاراتی زبان ورت تے سرائیکی شاعری کوں فنی خوبیاں نال سہݨپ عطا کیتے۔ انہاں دیاں غزلاں انہاں کوں آپݨے دور دا ممتاز شاعر بݨیندیاں ہن۔ قیس دی غزل آوݨ آلے ٻہوں سارے شاعراں کوں غزل لکھݨ دی راہ ݙکھائی ہے۔ پر ٻہوں سارے شاعر لکھ کوشش دے باوجود قیس فریدی دے مقام تائیں نئیں پڄ سڳے۔ کیوں جو اوں مقام تائیں پُڄݨاں ہر کہیں دے وس وچ کائنی۔

ایں توں علاوہ ممتاز حیدر ݙاہر دا شعری مجموعہ "کشکول وچ سمندر" غزلاں دی صنف وچ ہے۔

اردو شاعر احمد ندیم قاسمی آکھیا ہائی " سرائیکی جیہی مِٹھی زبان وچ غزل دی کمی کوں پورا کرݨ ثواب ہے۔

ملتان دے معروف شاعر فدا ملتانی دی کتان "اکرس" وی غزلاں دی ہے۔ ریڈیو پاکستان توں پہلے غزل نسم گیلانی دی نشر تھئی۔

سرائیکی وچ نویں غزل دی ابتداء " پڑچھیاں اتے پھُل" دے مجموعے توں تھیندی ہے۔

ہئیت

غزل دے پہلے ہم ردیف ہم قافیہ شعر کوں مطلع آہدن۔

فکری جائزہ

غزل لطیف احساست، جذبات تے محسوسات دا ناں ہوندے، ایہ احساسات اوں ولیے ابھردن جہڑے ویلے مرد یا عورت ہک ٻئے دے عشق دے ہجر و فراق، وصال دا شکار ہوندے ہن۔ غزل صرف ہک جذبے دی ترجمانی کریندی ہے۔

خرم بہاولپوری دی غزل نازک خیالی، مضمون آفرینی تے زبان دی چس رس دے لحاظ نال ہک ممتاز مقام رکھیندی ہے۔

نور محمد سائل نے وی غزل لکھی ہے۔ انہاں دی غزل آپݨے عہد دے مسائل دا احاطہ کریندی ہے۔

دیوان فرید وچ وی ٻہوں ساریاں کافیاں غزل دی ہئیت وچ ہن۔

امتیاز ظفر دی ہک غزل

بھولے بھاء دیاں گالھیں یاد ءن

نکڑے. لا دیاں گالھیں یاد ءن

باطل دی میں بیعت نی کرنی

میکوں ماء دیاں گالھیں یاد ءن

بھینڑ بھرا کوں تاں نہم بھلیا

بھینڑ بھرا دیاں گالھیں یاد ءن

وینڑ کریندی. تے. کر لاندی

رول ہوا دیاں گالھیں یاد ءن

آسیں تاں سنڑویساں. تیکوں

تیڈے. ڈا دیاں گالھیں یاد ءن

سر اچ ھے پئ دھوڑ سفر دی

سارے راہ دیاں گالھیں یاد ءن

آندی. جاء. دا. منظر یاد. اے

ویندی جاءدیاں گالھیں یاد ءن

بک پانی دے. بھر بھر. کھیڈن

منڑ دریا دیاں گالھیں. یاد. ءن

تہوں نیں آندی نندر ظفر کوں

بے پرواہ دیاں گالھیں یاد ءن

جیڑھا ونڈے پیار وفا دروازے تے ایجھا حاکم بھیڄ خدا دروازے "تے ݙینھ کوں کھل تے ملدن میݙے رل وسدے سنویں سنڄ کوں لجھدن آ دروازے تے ماڑ ہندیریں وسدے لوک سفر کر ڳن سکھݨاں رہ ڳئے ناں لکھیا دروازے تے لوک اکرس توں حجریں وچ بے شم رہ ڳئے در کھٹرکیندی تھک ڳئی وا دروازے تے بھنیاں ٻاہیں ڳل ݙو آندن ڳل لاویں ٹر آون جے چار بھرا دروازے تے پیتاں پالݨ ٹپ ڳی ویہڑا دھی راݨی پہرے ݙیندی رہ ڳئی ماں دروازے تے پشتے گھر دے سانبھ سنبھال سیاݨا تھی پڄ ڳئی عاصم دل دریا دروازے تے [[ونکی:سرائیکی زبان تے ادب]]