شہادت نواب مظفر خان تے سقوط ملتان
2 جون کالا ݙینہہ ــ قیدی تخت لہور دے
شہادت نواب مظفر خان تے سقوط ملتان
لکھت: ادی نِیناں (نسرین گل )
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سرائیکی عوامی تریمت تحریک
سرائیکی قومی تاریخ حملہ آوریں نال بھڑاند دی ہک سوجھل تاریخ رکھیندی اے، مگر مکار، عیار،. لٹیرے تے لوبھی حملہ آور حاکماں آپݨیں درٻاری مؤرخین کنوں کوڑی تاریخ لکھا تے دھرتی ڄئیں دی بہادری دی سوجھل تاریخ کوں مسخ کرݨ دے سارے تݨ مارِن. ہڑند، درگڑی، ݙراور تے سرائیکی وسوں اچ جاہ جاہ اُسریے قلیں حملہ آوراں تے لُٹیراں نال بھڑاند تے اُنہاں دا مقابلہ کرݨ سانگے ہَن، مگر وظیفہ خور مؤرخین غاصباں تے حملہ آوراں کوں خُش کرݨ کیتے سرائیکی مہاندریں دیاں قوم تے دھرتی سانگے لازوال قربانیاں کوں تروڑ مروڑ کراہیں، کوڑ دے لیپے ݙے انعام گھندے رہ ڳئین. اڄ توں 202 ورہیاں پیلہے 2 جون 1818 سرائیکی قوم تے دھرتی کیتے کالا ݙینہہ ہئی، جݙاں سکھ لُٹیرے، غاصب تے لوبھی رنجیت سنگھ دے حملے وچ دھرتی ڄایا سڄاک تے بہادر پُتر نواب مظفر خان سدوزئی ٻالاں سودھے شہادت قبول کیتی ہئی، مگر غاصباں دے اڳوں ہتھیار سٹ تے ہار نہ مَنی ہئی. 2 جون سرائیکی دھرتی ڄئیں دی شہادت دے نال نال سقوط ملتان دا وی کالا ݙینہہ اے، جیندے زخم اڄݨ تئیں وی اساݙیں بُتاں اچ چچلا مَچیندن. اساں ماء دھرتی کیتے رَت ݙیوݨ آلیں شہیداں دی بہادری دی سوجھل تاریخ رکھیندوں، روہی، تھل، چولستان دمان دا ہک ہک لائی لانڑاں اساݙے شہیداں دی بہادری دا گواہ اے. ماء دھرتی کوں غاصباں کنوں بچاوݨ آلیں تے خون دے دریا تَرݨ آلیں شہیداں دیاں قربانیاں اساݙے اُتے قرض ہِن. بقول عاشق بزدار سئیں
ساݙی دَھرتی
تَھل تے روہی
چولستان دَمان
جِتٌھاں ہِک ہِک لَئی لانّڑیں دے مُنڈھ ءچ
ساݙے ݙاݙیں بابیں دیاں قبراں ہن
جیرھے اَپݨی دَھرتی ماء راݨی دے سینے صحن تے
نَویًں آوݨ والے
اوپرے پیر ݙَکَݨ دی جَنگ اِچ
مَردے رہ ڳئے
خون دے دریا تَردے رَہ ڳئے
اَساں اَپݨی دَھرتی ماء دے کینجھے پُترؤں
تخت لَہور تُوں آوݨ والے نَوٌیں کَمٌی
اِیندے سینے صَحن تے چڑھ کے بَھنگڑے پَیندن
اَسٌاں روز تماشے ݙِہدوں..!
پِچھوئیں تاریخ تے نظر بَھنواؤں تاں سُدھ ملدی اے جو ملتان ہزاراں ورہیاں توں ہک ٻہوں وݙا خود مختار تے مالدار صوبہ ہا، جتھاں سِکھ لُٹیرے لُٹ مار کرݨ سانگے حملے کریندے رہ ویندے ہَن. دھرتی ڄئیں سڄاک مہاندرے نواب مظفر خان ریاست دا نظام سنبھالا تاں لُٹیریں تے حملہ آوراں توں بچݨ تے دفاع کیتے خانڳڑھ اچ قلعہ اُسروایاں. نواب مظفر خان دے ابا سئیں نواب شجاع خان دی فوتگی دے بعد سکھ لُٹیرے ہک واری ول ملتان تے حملہ آور تھی تے قتل وغارت دے نال لُٹ مار کیتی. صوبہ ملتان دے شاہی خزانے ءچوں سونا، چاندی، نوادرات، نقدی، اسلحہ تے ڈھیر سارا مال متاع لُٹ تے چاڳئے تے مسجدیں، مدرسیں، علم گاہیں، باغات تے ڈھیر ساریں قیمتی عمارتاں کوں تباہ وبرباد کرݙتا. ایں حملے دے بعد نواب مظفر خان ہک نوٌیں حوصلے، ہمت تے محنت نال تعمیر وترقی کرتے ہک واری ول ملتان کوں مضبوط تے خوشحال صوبہ بݨا ݙتا. لوبھی، زرپرست، بُکھے تے ظالم سکھاں کوں ملتان ریاست دی خوشحالی برداشت نہ تھئی، لُٹیریں کئی حملے کیتے تے دھرتی ڄئیں بہادراں اُنہاں کوں عبرتناک شکست ݙتی. کئی ناکام حملیں دے بعد لوبھی رنجیت سنگھ مکاری تے سازش نال ملتان دے ہک غدار عبدالصمد بادوزئی دے ڳٹھ جوڑ نال ملتان تے حملہ کر ݙتا. ترائے مہینیں تئیں نواب مظفر خان آپݨیں فوجاں نال سکھاں دا مقابلہ کریندے رہ ڳئے، ایں جنگ اچ نواب مظفر خان دے پُتراں دے نال نال اُنہاں دی دھی راݨی صفیہ خانم وی دشمناں دا مقابلہ کریندی رہ ڳئی. نواب مظفر خان، اُنہاں دیں پُتراں تے دھی راݨی صفیہ خانم دی شہادت اتے سقوط ملتان دے بعد پیلہی واری سرائیکیاں کوں تخت لہور نال ڳنڈھ ݙتا ڳیا تے 30، 32 ورہیاں تئیں ملتان سکھا شاہی دے قبضے ہیٹھ رہیا. لوبھی رنجیت سنگھ دے مرݨ دے بعد سکھاں تے انگریزاں دا کئی جنگوں تھیا، 22 جنوری 1849 اچ انگریزاں دے ہتھوں سکھاں کوں شکست نال ای ملتان تے ہک ٻئے ظالم دا قبضہ تھی ڳیا. انگریز سرائیکیاں دی اکثریت تے طاقت کوں پرکھ تے انہاں کوں کھینڈو کھینڈ کرݨ تے معاشی زک پڄاوݨ کیتے ملتان دی صوبائی حثیت ختم کرتے پنجاب ءچ رَلا ݙتا. 1947 اچ تقسیم ہند دے وخت وی خطے دیں ٻنہاں قوماں آلی کار ریاست بہاولپور سرائیکیاں دی اکائی دے طور تے ہئی پئی. وطن عزیز پاکستان بݨیا تاں ریاست بہاولپور کوں صوبے دا درجہ ݙتا ڳیا، ون یونٹ اچ صوبیں دی حثیت ختم کر ݙتی ڳئی مگر جݙݨ ون یونٹ دا خاتمہ تھیا تاں سرائیکیاں دی چھیکڑی اکائی وی تخت لہور دے قبضے اچ ݙے ݙتی ڳئی تے اساں قیدی تخت لہور دے اڄ تئیں آپݨیں بݨیادی حق حقوق کنوں محروم ہیسے. 2 جون 1818 کنوں گھن تے اڄ 202 سال تھیوݨ آلن اساݙے وسائل دی لُٹ مار تے اساݙے نال ول وانجھ دا سلسلہ جاری اے. آپݨی شناخت، حقوق تے نسلاں دی بقاء سانگے سرائیکی قوم دی تحریک اہم موڑ تے پڄ ڳئی اے، ڈھیر ساریاں سرائیکی تنظیماں آپݨیں نسلاں دے حق سانگے ٻاݨ مریندا پئین، اساݙے بݨیادی حقوق دا واحد حل صوبہ سرائیکستان اے. ساݙے ٻݙھڑیں، نینگر یں، نسوم ٻالاں توں گھن تے ماواں، دھیریں تے بھیݨیں دا بس ہکو ای مطالبہ اے جو سرائیکستان اساݙا حق اے تے اساں آپݨاں حق گھن تے راہسوں. سرائیکستان سانگے سرائیکی تنظیماں دی جدوجہد کوں سلام، مگر تاریخ گواہ اے جو حق سچ دی ہر جنگ تے جدوجہد اچ تریمت دا کردار ہمیش نشابر رہیئے. جینویں جو نواب مظفر خان دشمناں نال لڑدا کھڑا ہئی تاں اُنہاں دے پُتراں دے نال نال اُنہاں دی دھی راݨی صفیہ خانم وی تلوار چا پئیو تے بھرانواں دی پُٹھ تے ہئی. صوبہ سرائیکستان دی جدوجہد تے آپݨیاں نسلاں دے حق سانگے ٻاݨ مارݨیں تاں ول تریمتیں کوں تحریک دا حصہ بݨاوݨاں پوسے. ماواں، بھیݨیں تے دھیریں آپݨیں بزگاں، بھرانواں تے پُتراں نال ہک مٹھ تھی ٻاݨ مارن تاں انشااللہ اساݙی منزل سوکھی تھیسی تے صوبہ سرائیکستان ویلھے سِر بݨسی..!
ڳالھ ٹر پئی اے تاں اینکوں پندھ کریندا ݙیکھیں
اے نہ سمجھیں جو میݙی منزل کوں زمانے لڳسن