سرائیکی شاعری، بے زوری تے بدھ مت (ارشاد تونسوی)
سرائیکی شاعری ، بے زُوری تے بدھ مت
پچھلے سو سالیں کنوں سرائیکی ادب کہیں ٻہوں وڈے سیاسی تے سماجی حوالے کنوں محروم ہے ، اِنویں جو اِتھوں دے لوکیں نہ تاں کہیں سماجی تبدیلی کوں محسوس کیتے نہ قبول کیتے ، برصغیر وچ جیڑھی سماجی تبدیلی خود سامراج اپنے سیاسی ضرورتیں واسطے باقی علاقیں وچ گھن آئے اُوندا اثر وی نہیں لگدا۔
اے حیرت دی گالھ ء جو ویہویں صدی وچ جیڑھیاں سیاسی تحریکاں آزادی واسطے لڑدیاں ریہن اُنہیں وچوں وی کہیں ہک تحریک دا اثر نہیں لگدا ، اِیندا جیڑھا ٻیا نقصان تھئے اُو تاں ہک پاسے آساں اپنی سنجان وی ونجا ٻیٹھے ہیں ، کیوں جو آساں یا تاں اُتلے پنجاب دے معاشی جبر ہِیٹھ رہ گئے ہیں یا ول جاگیرداریں دی (کنجک) اچ ، اے خیال اپنی جاہ تے ٹھیک ء جو گوریں دے آون کنوں پہلے سِکھیں وی سرائیکی علاقے بارے کوئی خاص توجہ نہیں ڈتی نہ مغلیں کوئی مضبوط انتظامیہ دی ریت چھوڑی ، اِتھاں اتنی لُٹ مار تھئی جو لوگ سر پَٹن جوگے نہیں رہ گئے ، اتے اُنہیں اَندروں ای اَندروں طے کر گِھدے جو کجھ تھیندا پئے اِیندے خلاف اُو کجھ نہیں کر سگدے
سیاسی شعور دی کمی دا اے حال ء جو لوک اڄ وی اِتھاں بہتر سماجی مستقبل دے خواب ڈیکھن دی بجائے انگریزیں دے انصاف دی تعریف کریندن ، جے ذرا پچھوں تے ڈیکھوں تاں اِتھاں چار سو سال دی فاطمی حکومت دا ہک مسلمان سلطان دے ہتھوں خاتمے لوکیں دے سیاسی جدوجہد تے یقین کوں وی ہلا ڈتے ، مسلسل سیاسی جدوجہد دی ناکامی لوکیں دی نفسیات وچ ہک گُجھا بَھو پیدا کر ڈیندی ء ، لوکیں کوں عزت نفس وی نفس دا فریب سمجھن تے مجبور کر ڈیندی ء ، لوکیں کوں چنگیں ڈیہیں دے خواب ڈراکلے لگن پئے ویندن ، بُھوئیں دے وچ پیداواری صلاحتیں دی کمی جیڑھی قناعت پیدا کریندی ء اُو اگوں تے ونج تے پیریں دی زنجیر بن ویندی ء
سرائیکی شاعری وچ مرثیے دی روایت بے زوری تے بے چارگی دی ایجھیں مثال ء جیڑھی برصغیر دے کہیں ٻئے علاقے اچ اِیں شدت نال نال نہیں مِلدی ، غلام بعض اوقات آزاد تھیون کنوں اِیں واسطے وی ڈردے جو اُوندے اچ آزاد بندے آلا اعتماد نہیں ہُوندا ، یا وت بُدھ مت اِیں علاقے وچ اتنا رچیا ہُویا ہا جو اُوندی سیاسی موت کوں صدیاں گذرن دے بعد وی اِتھوں دے بندے دے اَندر دا بُدھ حالی تائیں جِیندا ء ۔