سانحہ کالونی ٹیکسٹائل مل، ملتان

2 جنوری 1978ءکوں کالونی ٹیکسٹائل ملز، ملتان دے پرُامن ہڑتالی مزدوراں تے پولیس نے اندھادھند گولی چلا ݙتی۔ کتنے مزدور شہید تھئے؟ اڄ تک پتا نی چل سڳا۔ سرکاری موقف دے مطابق چوݙاں۔ مزدور تنظیماں دے مطابق 133۔ پاکستان اچ ٹریڈ یونین تحریک دا ایہ بد ترین ݙینہ ہئی۔ اے قتل عام بنیاد پرست ضیاء آمریت دا پاکستانی محنت کشاں کیتے ہک پیغام ہئی۔ مزدوراں نے سوشلسٹ نظریات اپنا گھدے ہن۔ کالونی ٹیکسٹائل ملز دا واقعہ اقتدار تے قبضے دے ہک سال بعد ضیاء آمریت دی طرفوں کیتی ونڄݨ والی پہلی خونی وارننگ ہئی۔

جݙݨ 1977ء اچ بھٹو حکومت دا تختہ الٹا ڳیا تاں سرمایہ داراں تے جاگیر داراں کوں درست طور تے توقع ہئی کہ ضیاء الحق دی آمریت بھٹو دور دی (بری بھلی جینجھی وی) زرعی اصلاحات تے نیشنلائزیشن دا خاتمہ کر ݙیسی۔ انہاں لوگاں نے بھٹو دے خلاف پی این اے دی تحریک دی حمایت کیتی ہئی۔ ضیاء آمریت وی اِیں احسان دا بدلہ چکاوݨا چاہندی ہئی۔ دریں اثنا کالونی ٹیکسٹائل ملز دے 1300 مزدور ہڑتال تے چلے ڳئے۔ جݙݨ توں بھٹو حکومت ختم تھئی ہئی انہاں کوں نہ تاں بونس ملا، نہ ہی دیگر مراعات جیہڑے انہاں دا حق ہن۔ حالانکہ مل دے منافعے اچ مسلسل اضافہ تھیندا رہا ہئی۔ مزدور ایہ وی ݙیکھدے پئے ہن کہ سیاسی تبدیلی دے بعد مالکان دے حوصلے بہت ودھ ڳئے ہن۔

کالونی ٹیکسٹائل ملز دے مالک شیخ مغیث دے جنرل ضیاء نال اچھے مراسم ہن۔ ݙوہاں دے درمیان ایہ مراسم اوں وقت بݨے ہن جݙݨ جنرل ضیاء ملتان اچ کور کمانڈر ہئی۔ شاید اوں ہی دوستی دے زعم اچ مل مالک دا رویہ مزدوراں ول انتہائی متکبرانہ ہئی۔ 29 دسمبر 1977ء کوں مزدور ہڑتال تے چلے ڳئے۔ انتظامیہ نے مزدور نمائندیاں کوں مذاکرات کیتے سݙا۔ مزدوراں دی نمائندگی پیپلز لیبر یونین کریندی پئی ہئی جیندے کول سی بی اے سٹیٹس ہئی۔ یعنی او یونین دا انتخاب جیت کے آئی ہئی تے انتظامیہ نال قانونی طور تے مذاکرات کر سڳدی ہئی۔ 2 جنوری کوں تھیوݨ والے مذاکرات اچ مل دی انتظامیہ، مارشل لا انتظامیہ، لیبر ڈیپارٹمنٹ تے یونین دے رہنماواں نے حصہ گھدا۔ مذاکرات اچ مزدوراں دی سب ڳالہیاں من گھدے ڳئے ۔ صرف ہک ڳالھ تے اختلاف ہئی۔ مالکاں دا آکھݨا ہئی کہ ہڑتال غیر قانونی ہے لہٰذا ہڑتال دے دوران جیہڑے ݙینہ ضائع تھئے انہاں دی تنخواہ نہ ݙتی ویسی۔ یونین نے درست طور تے ایہ ڳالھ منݨ توں انکار کر ݙتا۔ کیونکہ اگر یونین، ہڑتال دا غیر قانونی ہووݨا من گھندی تاں اپݨے پیراں تے کہاڑا مریندی۔

حالی مذاکرات چلدے پئے ہن کہ مزدور مل اچ جمع تھیوݨا شروع تھی ڳئے۔ مل اچ پہلے توں پولیس موجود ہئی۔ پولیس نے مزدوراں کوں تتر بتر کرݨ کیتے لاٹھی چارج کر ݙتا۔ مزدور خوفزدہ تھی کے بھڄݨ دی بجائے ڈٹ ڳئے۔ اکثر مزدور مل دے اندر رہائشی کالونی اچ رہندے ہن۔ جݙݨ انہاں دے گھر والیاں کوں پتا چلا تاں او وی میدان اچ آ ڳئے۔ جݙݨ مجمع وݙا تھی ڳیا تاں پولیس نے گولی چلا ݙتی۔

سرکاری اعلان دے مطابق چوݙہاں مزدور مارے ڳئے۔ پیپلز پارٹی دے نمائندے، اخبار مساوات دے مطابق ٻاویہہ مزدور جان توں ڳئے۔ ایں واقعے دے بعد بݨݨ والی ورکرز ایکشن کمیٹی دے مطابق 133 مزدور شہید تھئے۔ ایں بد ترین ظلم دے خلاف ملک بھر اچ ٹریڈ یونینز نے نو تے ݙاہ جنوری کوں احتجاج کیتا۔ حکومت نے ہک ایس ایچ او خضر حیات تے ہک کانسٹیبل حاکم علی کوں معطل کر ݙتا۔حالانکہ اتنا وݙا اقدام ایہ نچلے اہلکار اپݨی مرضی نال نہ کر سڳدے ہن۔ ہک برگیڈئیر صاحب دی قیادت اچ تفتیشی کمیٹی بݨائی ڳئی پر اے واقعہ عوام دے ذہناں اچوں محو کر ݙتا ڳیا۔