ݙوہڑہ

سرائیکی شاعری دی تریجھی وݙی صنف ݙوہڑہ ہے۔ ایہ صنف سخن سرائیکی وسیب وچ ٻہوں مقبول ہے۔ ݙوہڑہ پہلے بیت دی صورت وچ ݙوں مصرعیاں تائیں محدود ہائی۔ وت ایہ چار مصرعیاں دا تھیا۔ ہولے ہولے ایندے وچ مصرعیاں دا وادھا گھاٹا تھیوݨ لڳ پیا۔ چھی مصرعے، اٹھ مصرعے تے پنج مصرعے دے ݙوہڑے وی ملدے ہن۔

ݙوہڑے دے مضامین

ݙوہڑے وچ زیادہ تر عشقیہ، عارفانہ تے نعتیہ مضامین پیش کیتے ویندن۔ ایں توں علاوہ سرائیکی مرثیے وی ݙوہڑے دے انداز وچ پیش کیتے ڳئے ہن۔ سرائیکی زنان دے اکثر منظوم ڈرامے وی ݙوہڑیاں وچ ملدن۔ ڈرامیاں دے کردار جاہ جاہ تے سوالی جوابی ݙوہڑے آکھ تے ڳالھ کوں اڳوں تے ٹریندن۔

تاریخ

ایہ ہک لوک صنف دے طور تے تاں مُندھ قدیم توں سرائیکی ادب وچ موجود ہے۔ لیکن ایندی باقاعدہ ایندی تحریری شہادت شیخ بہاء الدین زکریا ملتانی ( ٥٦٦ھ ــ ٦٥٨ھ) دے ݙوہڑے دی ملدی ہے۔ جہڑا انہاں مخدوم حمید الدین حاکم ؒ کوں آپݨے مکتوب وچ لکھیا ہائی تے اوندے جواب وچ مخدوم حمید الدین حاکم ؒ وی ہک ݙوہڑہ تحریر فرمایا۔ حضرت بابا فرید الدین گنج شکرؒ دے ݙوں مصرعے دے بیت، اکبر اعظم دے عہد دے شاعر دمودراس دمودر دی ݙوہڑیاں دی طرز تے لکھی ہوئی، ہیر تے غلام سکندر دے حسینی ݙوہڑے توں ایندے ابتدائی عہد دی نشاندہی تھیندی ہے۔ ایندے بعد حضرت سلطان باہوؒ، علی حیدر ملتانی، مولوی لطف علی، حضرت سچل سرمستؒ ݙوہڑے دی روایت کوں اڳوں تے ٹوریا۔ حضرت سچل سرمست دے بعد ایہ صنف سخن ٻہوں ودھی پھلی۔ ݙوہڑہ ہک اینجھی صنف ہے جیندے وچ اکثر شاعراں طبع آزمائی کیتی ہے۔ محمد بخش نوروز ݙوہڑے دی صنف وچ جدت پیدا کیتی تے ݙوہڑے کوں روایتی مضموناں دی قید وچوں کڈھ تے نویں انداز نال تے حسن وعشق دے خارجی حوالیاں نال بیان کیتا۔

اوبرائن اہدن ملتانی شاعری وچ ݙوہڑہ ساریاں شعری صنفاں وچوں سب توں زیادہ مقبول ہے۔ او اہدن جو ݙوہڑہ ݙوں شعراں وچ ہوندے تے کہیں کٹھ یا دیرے تے، یا کہیں خوشی دے موقع تے ہک شخص ݙوہڑہ اکھندے تے مجلس دا کوئی ݙوجھا بندہ اوندے وچ مناسب تے ودھایا ݙوہڑہ سݨیندے ایں طرح ہک چرچا جیہا بݨ ویندے تے مزہ آندے۔

ڳاوݨ دا انداز

پورے سرائیکی وسیب وچ ہزاراں ݙوہڑے ڳائے ویندے ہن۔ ݙوہڑہ ڳاوݨ دی آپݨی ہک مخصوص طرز ہے۔ اُچے سُراں وچ اَلاپ گھن تے اینکوں ڳایا ویندا ہے۔

ݙوہڑہ عام طور تے چار مصرعیاں دا ہوندے۔