گنان

گنان دے لغوی معانی "گنگناوݨ" ہن۔ کجھ لوک آہدے ہن۔ گنان لفظ سنسکرت زبان دے لفظ "جنان" توں نکلیا ہے، جیندا مطلب ڄاݨݨ، علم یا حکمت ہے۔ کجھ ماہرین دےخیال وچ لفظ "گنان" گیان توں نکھتے جیندا معنی اینجھا کلام(شاعری) ہے جیڑے اسماعیل داعی یا اسماعیلی پیر آپݨے نومسلم پیروکاراں کوں اسلام دے اصول سکھاوݨ تے سمجھاوݨ کیتے منظوم صورت وچ شاعری دی ہک صنف دے طور تے ییش کریندن۔گنان لفظ کوں عربی زبان دے لفظ "غنہ" دی ٻولی ہوئی صورت بیان کریندن۔ غنہ لفظ دا مطلب "سُر نال ڳاوݨ" ہے۔ یعنی او کلام جہڑا سُر نال ڳایا ون٘ڄ سڳے۔ گنان علم تے ادب دی او صنف ہے جیکوں موسیقی دے سُراں وچ ڳایا ویندے۔ اسماعیلی پیراں تے اسماعیلی داعیاں نے اسماعیلی عقیدے تے فکر کوں موسیقی دے سُراں نال پیش کیتے۔

خوجہ جماعت دے عقیدے دے مطابق ایہ گنان انھاں دے پیراں دے آکھے ہوئے پوتر (پاکیزہ) ملفوظات ہن۔ جنھاں دے اندر ہدایت تے نصیحت سمائی ہوئی ہے۔

گناناں دی تاریخ

تاریخی لحاظ نال گناناں دی ابتداء ٻہوں پراݨی تے قدیم ہے۔ سبھ توں پہلے ١٠٧٩ء وچ اسماعیلی داعی پیر ست گر نور دے گنان ملدن۔ اسماعیلی پیراں ہک منظم تحریک دے تحت سندھ، گجرات تے سرائیکی علاقے وچ تبلیغی سرگرمیاں شروع کیتیاں۔ ایہ بزرگ اللہ تے رسول دے ارشادات دی روشنی وچ چنگائی نیکی تے تصوف دی تعلیم آپݨے مخصوص انداز وچ ݙیندے ہن۔ انھاں اسماعیلی بزرگاں دی تعلیمات دے نتیجے وچ سینکڑت ہزاراں ہندو مسلمان تھی ڳئے۔ اگرچہ انھاں اسماعیلی بزرگاں وچوں زیادہ تر بزرگ ٻاہروں تشریف گھن آئے۔ لیکن انھاں اتھاں آکے مقامی زباناں کوں اپنا گھدے۔ تے لوکاں دی مقامی زبان وچ درس وتدریس دا فرض انجام ݙیندے ہن، انھاں دے عارفانہ، صوفیانہ تے ناصحانہ کلام کوں گنان آکھیا ویندے۔ ایہ گنان زیادہ تر سندھی، ہندی، گجراتی تے سرائیکی وچ ہن۔ سندھ تے گجرات دے علاوہ انھاں بزرگاں دے ݙو وݙے مرکز ملتان تے اوچ ہن۔ لہذا انھاں کوں اتھاں تبلیغ کریندے ویلے انھاں کوں مقامی سرائیکی زنان کوں ذریعہ بݨاوݨا پیا۔ ایں طرحاں اسماعیلی پیراں دے ایہ گنان پہلے سرائیکی دور دے شعری تے دینی ادب وݙی اہمیت رکھدن۔

گنان دے موضوع

گنان دا موضوع انسان دی بہتری کرݨ ہے۔ اسماعیلی پیراں نے ایندے وچ بھائی چارہ، مساوات دا تصور، رواداری، آخرت دی فکر، قرآن دی تعلیمات، خیر سڳالی، چنگے اعمال دی تبلیغ، خدا پرستی، تے صلح جوئی کوں موضوع سخن بݨائے۔ مقامی ہندو آبادیاں وچ ایہ تعلیمات اتݨیاں پھیلیاں جو بے شمار ہندو مسلمان تھیوݨ لڳ پئے۔ [[ونکی:سرائیکی زبان تے ادب]]