وصالِ نبوی صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم
آپ صلی اللہ تعالیٰ علیہ وآلہٖ و سلم دا وصال تریسٹھ (63) سال دی عمر مبارک اچ 632ء اچ مدینہ وچ تھیا، مکہ تے مدینہ ݙوہاں شہر اڄ دے سعودی عرب وچ حجاز دا حصہ ہن۔ حجۃ الوداع دے فوراً بعد آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دی طبیعت مبارک کجھ ناساز تھئی تے ول ٹھیک تھی ڳئی مگر کجھ عرصہ بعد حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دی صحت ول ناساز تھئی تے کئی روز تک انہاں دے سر مبارک وچ درد تھیندا رہیا۔ بالآخر روایات دے مطابق مئی یا جون 632ء وچ حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم ایں فانی دنیا توں عالم بالا وچ انتقال فرما ڳئے۔ انتقال دے وقت آپ ﷺ دی عمر مبارک 63 سال ہئی۔ حضرت علی نے غسل و کفن ݙتا تے اصحاب دے مختلف جماعتاں نے یکے بعد دیگرے نمازِ جنازہ ادا کیتی تے حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم کوں مسجد نبوی دے نال ملحق انہاں دے حجرہ مبارک وچ اونہی جگہ دفن کیتا ڳیا جتھاں آپ ﷺ دی وفات تھئی ہئی۔ اے مبارک جگہ تے ایندے اردگرد دی تمام جگہ ہݨ مسجدِ نبوی اچ شامل ہے۔
آپﷺ کوں منگل دے روز لباس مبارک سمیت غسل ݙتا ڳیا۔ رسول اللہ ﷺ کوں غسل ݙیوݨ والے افراد وچ سیدنا عباس، حضرت اسامہ، اوس بن خولیٰ، حضرت عباس دے ݙو پتر قثم تے فضل تے رسول اللہﷺ دے آزاد کردہ غلام شقران شامل ہن۔ حضرت عباس تے انہاں دے ݙوہیں صاحب زادے رسول اللہﷺ دی کروٹ بدلدے ہن، حضرت اسامہ تے شقران پاݨی وہیندے ہن۔ حضرت علی غسل ݙیندے ہن تے حضرت اوس نے آپﷺ کوں اپݨے سینے تے ٹیک رکھا ہئی۔ رسول اللہ ﷺ کوں پاݨی تے ٻیری دے پتراں نال ترئے وار غسل ݙتا ڳیا۔ پاݨی عرس نامی قباء وچ واقع حضرت سعد بن خثیمہ دے کھوہ دا ہئی۔ آپﷺ اپݨی حیات مبارکہ وچ وی پیوݨ کیتے ایں کھوہ دا پاݨی استعمال فرمیندے ہن۔ ول آپ ﷺ کوں ترئے سفید سوتی یمنی چادراں وچ کفنایا ڳیا۔ انہاں وچ چولا تے پڳڑی نہ ہئی، بس آپ ﷺ کوں صرف چادراں وچ ولہیٹا ڳیا۔ حضرت ابوطلحہ نے آپ ﷺ دی قبر مبارک اونہی جگہ بݨائی جتھاں آپ ﷺ نے انتقال فرمایا ۔ قبر لحد والی بݨائی ول آپ دی کھٹ مبارک قبر دے کنارے رکھ ݙتی ڳئی تے ݙاہ ݙاہ صحابہ اندر داخل تھیندے ویندے تے فرداً فرداً نماز ادا کریندے، کوئی امام نہ ہئی۔ سب توں پہلے آپ ﷺ دے خانوادے نے نماز پڑھی، ول مہاجرین نے، ول انصار نے تے ول ٻالاں نے، ول عورتاں نے یا پہلے عورتاں نے ول ٻالاں نے۔ نماز جنازہ پڑھݨ وچ منگل دا پورا ہی ݙینہہ تے منگل دی بیشتر رات گزر ڳئی جس دے بعد رات دے اواخر وچ رسول اقدس ﷺ دے جسمِ اطہر کوں سپرد خاک کر ݙتا ڳیا۔ جنازے وچ شریک افراد دی تعداد دے بارے وچ چند مورخین دا اختلاف ہے۔