نوکھ

لکھت

سعدیہ شکیل

سرائیکی وچ نثری نظم دا پہلا مجموعہ ۔۔۔۔نوکھ

شاعری ہمیشہ سچ آنگڑ انسان دے وجود تے لہندی ہے۔ لیکن اہم ڳالھ اے ہے جو شاعری دراصل ہے کیا؟ ۔

کجھ دانشوریں دا خیال اے ہے جو شاعری انسان دے اندر دی خواہشات دا اظہار ہے یاوت اوندا اݨ ݙٹھا کوئی خواب و خیال ۔۔۔۔

شاعری دا وجود ازل توں ہے پیا اتے ایندے اٗتے کافی تحقیقاں تے تنقیداں تھیندیاں رہ ڳین ہر کہیں دا آپݨاں نظریہ ہے

شاعری دیاں آپݨڑیاں رمزاں ہن جئیں وچ صوفیانہ شاعری ۔عشقیہ شاعری ۔اتے وقت نال قدیم شاعری تے۔جدید شاعری ۔لیکن ہر شاعری دا اپنا اسلوب اے۔جیویں علامتی شاعری ۔مزاحمتی شاعری ۔

بہرحال شاعری کہیں وی رنگ روپ وچ ہووے انسانی احساسات دی ترجمانی کریندی ہے ۔جے کراہیں اساں ایں شاعری دیاں پرتاں کھولوں تاں ول ہک نویں بحث دا حصہ تھی ویندوں۔

شاعری دیاں کئی اصناف ہن ۔جئیں وچ ۔نوحہ ۔مرثیہ ،رباعی ۔وائی، کافی، مسدس،غزل ۔تے نظم ،

۱۔نظم۔شاعری دیں تمام روائتی اصناف کنوں مختلف ہے نظم وچ موضوع یا ہیئت دی کوئی قید نی ہوندی ۔پر ول وی نظماں دیاں وی کئی قسماں ہوندین ۔ جیویں جو پابند نظم ، آزاد نظم تے نثری نظم

نثری نظم دا منڈھ عام طور تے اے سمجھیا ویندے جو اے فرانس توں شروع تھیا سب توں پہلے نثری نظم وکٹر ہوگیو نے 1836صدی عیسوی وچ لکھی ایندے بعد اوندا نثری نظمیں دا مجموعہ وی چھپیا اتے ول

ران بو ranbow تے سینٹ جان پرس کافی مقبول تھیے ایندے بعد دنیا بھر وچ اے سلسلہ چل نکھتا

ترکی دے مشہور شاعر ناظم حکمت نے وی نثری نظماں لکھیاں

نویں دور دے چلی دے مشہور انقلابی شاعر پابلو نرودا دے مجموعے وچ وی نثری نظماں شامل ہن اردو وچ نثری نظماں دا منڈھ تقریبا چھینویں صدی عیسوی کنوں وی پہلے شروع تھی گیا ہا

ایں سلسلے وچ عبد الرشید احمد ہمیش ،مبارک احمد ،افتخار جالب ۔نصیر احمد ناصر۔ ساحر شفیق روش ندیم حفیظ تبسم تے کئی بے کافی مشہور ہن

تریمتیں وچ نثری نظم لکھݨ وچ سارا شگفتہ ،فہمیدہ ریاض ،عزرا عباس ،یاسمین حمید ثمینہ راجہ اتےسدرہ سحر عمران وغیرہ شامل ہن

سرائیکی وچ نثری نظمیں دا جزوی حصہ ساکوں رفعت عباس دی بھوندی بھوئیں تے وچ ملدے

ایندے بعد باقاعدہ طور تے سرائیکی وچ کوئی نثری نظمیں دا مجموعہ نی چھپیا ۔البتہ کجھ عرصہ پہلے

سرائیکی زبان دا سب توں پہلے نثری نظمیں دا مجموعہ سیعد اختر سیال دا ہے جیندا ناں" نوکھ" ہے ۔

نوکھ سرائیکی زبان وچ ایجھی زمین کوں آہدین جہڑھی پہلے کݙاہیں وی نہ رادھی ڳئی ہووے اونکوں نویں نوکھ یا وت ان رادھی زمین سݙیا ویندے ۔ کیونکہ سرائیکی وچ پہلا نثری نظمیں دامجموعہ ہے ات واسطے سیعد اختر ایندا ناں نوکھ رکھیے

سعید اختر دیرہ اسماعیل خان دے ہک محلے بموں ںشاہ ۶چ 12ستمبر 1942 کوں پیدا تھین سعید اختر دا شمار سرائیکی وسیب دے انہاں شعرا۶ کرام اچ تھیندے جئیں اپݨی مادری زبان سرائیکی وچ ادبی باغ دی آبیاری کیتی ہے

شاعری دے علاوہ سعید اختر ہک ڈرامہ نگار دی حیثیت نال وی سنڄاݨے ویندین انہاں دے کجھ ڈرامے ڈیرہ اسماعیل خان ریڈیو توں وی نشر تھین نال و نال او ترجمے دی کتاب" رنگولی" دے وی لکھاری ہن

سعید اختر دی پہلی تصنیف دیرہ سندھ کنارے ہے جہڑھی جو پابند تے آزاد نظمیں دا مجموعہ ہے،

پابند نظم دے وچ ردیف، قافیہ ،تے وزن دا خیال رکھیا ویندے

اتے آزاد نظم وچ ردیف قافیہ دا مسلہ سامنڑے نی رکھیا ویندا لیکن اوندےوچ وزن دا خیال کیتا ویندے پر

نثری نظم انھیں ݙوہیں توں مختلف چیز ہے ایں وچ ردیف قافیہ وی کینی ہوندا بلکہ کہیں وی بحر دا خیال نی رکھیا ویندا پر ول وی ایندے وچ ہک ردھم ہک روانی ہک برجستگی ہوندی ہے بلکہ ایندا ہک خاص اسلوب ہے

نثری نظم وچ خصوصی طور تے ہک ایجھا پوائنٹ ہوندے جیندے اتے ساری نظم انحصار کریندی ہے

سعید اختر سیال نثری نظم دے انہیں ساریں خوبیں کنے واقف ہے انھیں دیاں کجھ نظمیں دا مطالعہ کرݨ نال اے ظاہر تھیندے کہ انہیں دی نظم وچ کوئی نہ کوئی آئیڈیا یا وت کوئی خاص خیال ہوندے جہڑھا قاری کوں آپݨی طرف متوجہ کریندے یا وت ایں آکھوں جو آپڑوں چھکیندے

سعید اختر دی نثری نظمیں وچ ہک بےتکلفی وی ہوندی ہے

عام طور تے انھیں دیاں نثری نظماں مختصر ہوندین

اے ساریاں خوبیاں اگرچہ اردو وچ لکھی ہوئی نثری نظم دے مقابلہ وچ شاید اتلا اہم نہ ہووے لیکن سرائیکی وچ اے مجموعہ پہلی مثال ہے جہڑھی آوݨ والے نثری نظمیں لکھن والے شاعریں واسطے ہک شاندار نمونہ بݨ سگدی ہے

تلے ݙتیاں ہویاں انھیں دیاں کجھ نثری نظماں ݙیکھو

انھیں وچ کوئی نہ کوئی ہک خاص مطلب ہک مقصد یا خیال ہے جیندے اتے ساری نظم دا انحصار ہے

اے نظماں مختصر پر رواں ہن ۔اساݙے واسطے اے خوشی دی گالھ ہے کہ سرائیکی وچ نثری نظمیں دی ہک اہم کتاب آڳئی ہے جیکوں سامݨڑے رکھ تے اساݙی نویں نسل دے ٻئے شاعر وی نثری نظماں لکھسن

کیوں جو نثری نظم اڄ دے دور دے تقاضیں دے مطابق ہے۔جیرھی سرمایہ دارانہ کلچر دی کھلی ڈھلی آزادی دی نمائندہ ہے

میں ہݨ سعید اختر دیاں کجھ نظمیں کوں پیش کریندی ہاں اتے تجزیہ وی کریندے ہیں

انھیں دی نظم (اوپرپ)

شاعر آہدے جو

وݙے شہر دیاں کھلیاں سڑکاں اتے

رنگلے کپڑیاں وچ

کو پریاں ٹردیاں ودئن

ڄنہاں دے نک نیݨ تے موٹھ کوئنی

اتھاں ہک ݙوجھے دے نیڑے نیڑے

ونکو ونک دے ستماڑ ہن

پر اتھوں دے واسیاں دی

ہک ٻئے نال سونہہ کوئنی

اوپرا ڄاپدا ہے ہر ملخ ،ہراو شہر

جتھاں سبھو کجھ ہے

ہک تو کوئنی

اے ہک ایجھی نظم ہے جیندے وچ شاعر کوں شہر دی ہر ہک شے سہݨی نظر آندی ہے پر اتھاں اوندا محبوب کائینی جیندی اونکوں َمونجھ ہے اتے او اوندی ہوں مونجھ وچ اے لکھیندے جو اتھاں ساریاں رونقاں ہن پر تو کینویئ اے ہک اداس نظم اے

(الی ٹینڈاݨا )

اندھارے دے متام اچ

الی ٹینڈاݨے دی ہک لسک نال

رات دیاں اکھیں بشر ویندیاں ہن

رات تَݙا وِچھیندی پئی اے

ہک لسک دی ارداس اے شالا لسکدے راھوو

اے نظم بل ٹینڈݨ دے بارے وچ ہے جیکوں جگنو وی آہدین جہڑھا رات دے اندھارے وچ تھوڑا تھوڑا سوجھلا کریندے جیرھاانسان آستے کافی ہوندے انسانی خواہش ہوندی ہے جو اے الی ٹینڈاݨا ایوں ہی ٹمکدا رہوے کیوں جو ایندی روشنی ہک امید ہے الی ٹینڈاݨے دی روشنی کوں امیددی کرن آنگڑ پیش کیتاگئے

سعید اختر دی ہک نظم پورھ ہے

دھرتی کوں ریوڑݨ دا

تل واسیں دا زمین نال سانگا ترڑون دا

دھرتی دی ورھݨا ورھیں دی کمتی لوڑھݨ دا

کوئی پورھ چاوےبھاویں نہ چاوے

دھرتی آپ پورھ چاگھندی ہے

اے مقامیت دی حامل نظم ہے شاعر آہدے جو ٻاہر دے حملہ آوریں کنے جے کر کوئی دھرتی واس غریب حساب گھنے نہ گھنے دھرتی آپݨا حساب آپ گھن گھندی ہے تساں ݙیکھو جتے وی حملہ آور آین آریا ۔یونانی یا عرب پر سب اتھوں روانے تھی گین ایندا مطلب اے ہےجو دھرتی آپݨا پورھ آپ گھن گھندی ہے۔

تساں نظم، ٹمکݨے ،ݙیکھو

رات دا کالا تنمبو تاݨ گھدا اے

جیندے اتے

ونکو ونک دے ٹمکݨے ٹنگے ہوئے ہن

آکھݨ کوں تاں

انھاں ٹمکݨیاں کوں

چن ،تارے ،کھیر واہیں تے ٻیا وی ٻہوں کجھ آھدین

میں انھاں ٹمکݨاں وچوں

چھڑے خواب چݨ کے

اکھیں دی سیجھ اچ ٻلھا چھوڑیم

کیڑھے خواب کیڑھا کیڑھا سنگھار کیتا ہویا ہے

ݙیکھاں اکھیں نوٹ کےݙھدے ہیں

ایں نظم وچ رات دے ویلھے آسمان تے ٹمکدے تارے جیندی روشنی بے شک جو دھرتی تےنی پڄدی پر ایں دی آپݨئ ہک چس ہک رنگ ہوندے شاعر آہدے تساں سمݨے تاں سمو میں انہیں ٹمکݨے کوں ݙہداں کہ انھیں ٹمکݨے وچ ہک خوبصورتی ہک روشنی ہے اے ہک تاثراتی نظم ہے کہ ستاریاں دا جہڑا تاثر زمین تے انسان تےتھیندے اوندےبارے ہے

سعید اختر دی نثری شاعری دی اےپہلی کتاب نویں شاعریں آستے رہنما ہے اتے اساݙی نویں شاعریں کوں اے ارداس ہے کہ او وی سرائیکی وچ نثری نظم کوں رواج ڈیون کیونکہ ایں طریقے نال ہی زبان ترقی کریندی ہے

سعید اختر سیال دی نویں شاعری ݙیکھ تے اساں آکھ سگدوں جو او ہک رواں عام فہم تے دلکش شاعری ہے جیندے وچ ساریاں شاعرانہ خوبیاں موجود ہن