نذیر لغاری تے کارل مارکس

مھان لکھاری نذیرلغاری سئیں اپنڑی پندھ وہانڑی اچ کارل مارکس دی قبر تے ویندیں ہوئیں جیویں سوہنڑے تے نویکلے انداز اچ مارکس بارے جانڑکاری ڈتی اے آو اپنڑی ماءبولی اچ پڑھوں تے ہک وڈے سوجھوان بارے جانڑوند تھیووں. . . . . "جہانزیب ہک بندے کنوں ہائی گیٹ گستان دا راہ پچھیا، انگریز بزرگ ساکوں راہ ڈسیندئیں پچھیا مارکا مارکس دے مزاور او؟ ہا سوہنڑاں. .! آکھ تے اگوں تے ٹر پیوں ، . . . . . . "کارل مارکس 1818 ءچ جرمنی دے شہر ٹرائیر ءچ جایا، جوان تھیا تے یونیورسٹی ءچ ونج پجیا ، اتھاں فلسفہ نال ووہاند لایس ، چھڑا دل وندلاون سانگے ناں اتے ناں پھٹ کھرونڈنڑ سانگے، مارکس دنیا کوں بدلنڑ سانگے فلسفے نال جانڑ سنجانڑ کیتی ، اوں منڈھ ءچ ہیگل تے لیوڈنگ فیور باخ نال نینھ نبھایا، ول آپ نینھ تھی گیا. اوں جدلیاتی مادیت Dialectical materialism کوں اگوں تے ودھایا، اینکوں تساں مادہ (کائنات دا ہر او روپ جیکوں تساں ڈیکھنڑ، سنگھنڑ ،چکھنڑ، چاونڑ نال سنجانڑ سگو تے جیڑھا ٹھوس ، مائع ،گیس جیویں جو مٹی ، پانڑی، بھا وغیرہ) تضاد ( شئیں دا ،سوچ دا ، سمجھ دا، خیال دا، فکر دا، اتے نظرئیے دا ٹکرا) اتے تبدیلی ( ہک شۓ دا بی شۓ تھی ونجنڑ ، ہک خیال دا بیا خیال تھی ونجنڑ، ہک نظرئیے دا بیا نظریہ تھی ونجنڑ ، ہک طبقے دا بیا طبقہ تھی ونجنڑ ، ہک حیاتی دا بی حیاتی تھی ونجنڑ ، ہیٹھلی شئے دا اتے آ ونجنڑ اتے اتلی شئے دا ہیٹھ آ ونجنڑ ، ہینڑے دا ڈاڈھا تے ڈاڈھے دا ہینڑاں تھی ونجنڑ) دا علم آکھ سگدو. .. . . . . مارکس کن پہلے لوک اے ڈسیندے ہن جو دنیا ھے کیویں ، مارکس اے آن ڈسائے جو دنیا کوں بدلیجے کیویں؟ جدلیاتی مادیت بہوں وڈا فلسفہ اے اتے اینکوں سمجھاونڑ میں کنوں زیادہ اسلم رسول پوری تے شاہد جتوئی دا کم اے. . جے ارشاد تونسوی ، احسن واگھا تے محمود نظامی عقلی ریاضت دی چس توں واندے تھیون تاں او وی. . . استاد فدا حسین خان جیندے ہوون ہا تاں تہاکوں تونسے دا پتہ سمجھاوں ہا. . . مارکس صاحب برلن اچ پڑھدا رہ گیا اتے 1841 اچ جینا یونیورسٹی وچوں گریجویشن کیتس، پڑھ لکھ تے ہک لبرل جہیں اخبار دا ایڈیٹر بنڑ گیا، 1843 اچ سرکار ایں اخبار کوں بند کر ڈتا تاں مارکس جرمنی کنوں لڈ تے پیرس آ گیا ، اتھاں ہک میگزین دی ایڈیٹری سنبھال گھدس، اے میگزین مارکس دے آنونڑ دی ہک سٹ نہ جھل سگیا، چھڑا ہکو پرچہ چھپۓ تے ول بند.. فرانس آ تے مارکس اتھوں دے کیمونسٹیں،سوشلسٹیں تے پورھیتیں نال یاری گنڈھ گھدی. اتھاں ایندی فریڈرک اینگلز نال سنگت تھئی تے اے سنگت ساری حیاتی ٹری اتے اینگلز مارکس کوں آپنڑے ہتھیں نال قبر ءچ لہایا. . . 1847 ءچ اینگلز کیمونسٹ مینوفسٹو تے کم کیتا ، برسلزدے ڈو جنڑے ایندے اتے کم کریندے پئے ہن ، ول ایندے اتے اینگلز کم کیتا اتے مارکس ایکوں نویں سروں جوڑ بنڑا تے تیار کیتا . . ایں مینی فیسٹو دی پہلی سطر نال یورپ ءچ کنبڑی چھٹ پئی " یورپ دے اتوں ہک دیہہ پیا پھردے ، کیمونزم دا دیہہ". مینی فسٹو دے آونڑ نال یورپ ءچ پٹکا پئے گیا، مارکس 1849 ء اچ ٹبر رلا تے لندن آ گیا ، اتھاں مارکس اخباریں سانگے مضمون لکھ تے ٹکر کمدا ہا اتے فریڈرک اینگلز وی استاد دے ٹکر پانڑی دا سنجوک کریندا ہا . . مارکس نیویارک ٹربیون ءچ وی مضمون لکھدا ہا ،فجر نال جو اٹھدا ہا سدھا برٹش میوزیم دی لائبریری ونج پجدا ہا اتے جے واندکائی ہووس ہا تاں سارا ڈینہہ اتھائیں لا ڈیندا ہا . .اتھاں اوں ہک اینجھی کتاب لکھی جیں پوری دنیا اچ تھرتھلی مچا ڈتی ، داس کیپٹل(دھن) دی پہلی جلد 1867 ءچ چھپی اتے باقی ڈو جلداں مارکس دے نوٹس کٹھے کر تے اینگلز پوریاں کیتیاں، جیرھیاں مارکس دی موت دے بعد 1885 تے 1894 ءچ چھپیاں. انویہویں صدی ءچ مارکس نظریہ پیش کیتا ، ویہویں صدی ءچ بھوئیں دی ترہائی توں وی زیادہ جاہ تے اوندا نظریہ راج کریندا رہ گئے. اکویہویں صدی ءچ وی مارکس اگوں تے ٹردا پئے. مارکس ہائی گیٹ دے علاقے اچ رہ گئے اتھاں او چھڑا کتاباں نہ لکھدا ہا ،سیاست وی کریندا ہا. چھڑا چس چاونڑ ،جھمر دی پھیری مارنڑ، اتے نعرے مارنڑ سانگے نہ ، دنیا کوں تبدیل کرنڑ سانگے. ہیٹھلی شئے کوں اتے تے اتلی شۓ کوں تلے ،ہینڑے کوں ڈاڈھا تے ڈاڈھے کوں ہنڑاں کرنڑ اتے ہک حیاتی کوں بی حیاتی ءچ بدل ڈیونڑ سانگے ،اوندی سیاست پتھر پیہنڑ آلی مشین ہئی. . . . پالے ءچ کوٹ ویچیس جو بال دا دارو گھناں ، پیسے آئے تاں پتہ لگا جو ہک حیاتی کوں بچاونڑ اتے کروڑاں حیاتیئں کوں بدلنڑ وچوں ہک راہ چنڑے، پمفلٹ نہ چھپیا تاں کیویں پتہ لگسی جو تبدیلی کیویں آندی اے. اتلیاں شئیں ہیٹھ اتے ہیٹھلیاں شئیں اتے کیویں تھیندین، کوٹ دے پیسے چا تے پمفلٹ چھپواونڑ گیا پیا ، گھر ولیا تاں بال مویا لاتھا ہس، گھر ءچ پیٹھا تے گھر دے سبھ بھاتئیں کوں پتہ ہا ، او اوئیں سمجھی بیٹھے ہن جیویں مارکس سمجھی ودا ہا ، ہک بال بچیجے یا کروڑاں حیاتیاں بدلیجنڑ ، یار ! اوکھے فیصلے سوکھے نہیں تھیندے". . . بے شک سئیں نذیر لغاری سئیں بجا فرماۓ اوکھے فیصلے سوکھے نئیں تھیندے اتلی لکھت دا مقصد جتھاں دوستاں کوں سرائیکی لٹریچر نال واقف کرنڑ ہا اتھاں مارکس جہیں مھان انقلابی بارے جانڑکاری ڈیونڑ وی ھا کیوں جو پاکستان اچ اجکل انقلاب تے تبدیلی دی بھر مار اے انقلاب کیویں امدن ؟ انقلاب ڈی جے بٹ دے طبلے تے نئیں امدے اور نہ ای انقلاب محلات اچ بیٹھی لیڈرشپ آن سگدی اے جنہاں دے ورکر محلات دے باہر ریاستی ہرکاریاں کن کھلے پئے کھاندے ہونون. . انقلاب تاں تن دا کوٹ وچویندے سئیں جی