ظفر لنڈ دی صحافت

ما دھرتی د ا پُتر ظفر لُنڈ۔ ایں دنیا اچ ڈو قسم دے طبقہ فکر دے لوک عام طور تیں اکثریت اچ رہ گئین۔ ھیک او جیرھے معروضی حالات کوں من و عن قبول کر کے جیندن، بئے معروضی حالات دا تجزیہ کر کے کُجھ نہ کُجھ کرنڑ دا سوچیندے رہ ویندن تے تریجھی قسم دے لوک او ھوندن جیرھے معروضی حالات دے جبر تے استحصال کوں ختم کرنڑ سانگے عملی جدو جہد تیں یقین رکھیندن تے اپنڑے وقت دے جبر دے خلاف سینہ تانڑ کے کھڑے تھی ویندن تے وت او تک اپنڑے مقصد کولوں پچھاں نئیں ہٹدے جہے تک اوں استحصالی نظام دیاں پاڑاں نئیں پٹ ڈیندے۔ ظفر وی انھاں تریجھے طبقے دے لوکاں وچو ہا جیرھے اپنڑی جدو جہد نال دنیا کوں ھیک نویں سوچ تے حکمت عملی نال سونہاں کریندن۔ ایں کوشد اچ ہر کہیں دا نظریہ تے سوچ مختلف تھی سگدی حے پر وقت دے نال نال انسان اپنڑے ارد گرد دے حالات تے تجربیں کولو سکھدارہ ویندے۔تے ہر مسئلے کوں استدلال دی اٹکل پاروں دلیل نال لوکاں کوں ایں عمل دا حصہ بنڑایندے۔ ظفر نال میڈی پہلی مُلاقات 97 اچ تھائی ہائی جڈاں میں میٹرک دا امتحان ڈے کے فارغ ودا ہامیں تے زندگی کولو مایوس تھیا ودا ہامیں۔ اوں بندے میکوں حوصلہ ڈتا تے آکھس اوکھیں ساوکھیں ایف اے دا امتحان ڈے تے اپنڑی پڑھائی کوں جاری رکھ ۔میں اوندی گالھ کوں ایویں ھیک خالی نصیحت دے طور تیں گدھاپر او بندا صرف نصیحت تک محدود نہ رہیا بلکہ میکوں آونڑ آلے وقت تے زندگی دے تناظر بارے وی خوب سمجھایا تے میکوں قائل کر کے امتحان ڈیونڑ تیں مجبور کیتا ول آہستہ آہستہ اوندے نال مُلاقات دا سلسلہ جاری رھیا تے میکوں میڈے ھوونڑ دا احساس تھیا۔ ول اوندے حوالے نال میکوں مختلف فکر دے لوکاں نال ملنڑ دا موقع ملا جیرھے مختلف سیاسی، سماجی یا ثقافتی طور تیں کجھ نہ کجھ عملی کم کار پاروں مشہور ہن۔ مختلف لوکاں نال ملنڑ تے کمپنی کرنڑ دے بعد میں ھیک چیز نوٹ کیتی جو ظفر لُنڈ انھاں ساریں وچوں ھیک بئی قطار دا بندہ حے۔ اوکوں اپنڑی ذاتی تعریف دی کڈاھیں لوڑھ نہ پائی ہائی جتھاں جو بئے وڈے وڈے لوک ایں عزاب اچ مبتلا ھن۔ او کڈاھیں کہیں دی ذاتی زندگی اچ دخل نہ ڈیندا ہائی بلکہ ہر انسان کوں اوندیں شخصی آزادیں دا پورا پورا موقع دان کریندا ہائی۔ او بندہ ہیک اینجھا فقیر ہائی جیرھا اپنڑے وطن دی محبت پاروں کڈاھیں کہیں سودے بازی دا سوچ وی نہ سگدا ہائی۔تونسہ بیراج دی ری ماڈلنگ دے دوران جڈاں ورلڈ بینک، مقامی جاگیر دار تے بیوروکریسی رل کے مقامی آبادی دے گھر مسمار کر کے انھاں کوں بے گھر کر ڈتا تے ظفر لُند انھاں لوکاں نال جُڑ گیا تے ھیک تحریک دا آگاز کیتُس جیرھی سندھو بچاو ترلا دی ناں نال مشہور حے۔ اوں تحریک پاروں اوکوں پہلے مختلف قسم دیاں تڑیاں ملیاں جو انھاں لوکاں نال نہ کھڑو پر اوں انھاں کولو خوف زدہ نہ تھیا ول اوکوں نوکری دا لالچ ڈتا گیا جو اے کم چھوڑ ڈے بے روزگار ھونڑ دے باوجود او کہیں سودے بازی تیں رازی نہ تھیا۔ اساں جیہاں کُجھ دوستاں اوکوں احتیاط کرنڑ دا مشورہ ڈتا پر او آھدا ہا " میں بے پاڑہ کائینی اے میڈا وطن حے ، ایں مٹی تے ایں وسیب دیاں ریتاں تے دھرتا میڈی ڈھال ھن تے ایہے میڈی حفاظت کریسن۔ اتھاںکہیں دھرتی واس کوں مارنڑ ساوکھا کائینی"۔ عقل تے دلیل تیں یقین رکھنڑ آلا بندہ اے فقرہ آھدیں ھوئیں بہوں جذباتی تھی ویندا ہا تے عام طور تیں اوندا اُتلا تھوڈ کنبڑ لگ ویندا ہا تے آواز اچی تھی ویندی ہائی۔ اوں اپنڑی حیاتی اچ کئی کم کیتے پر اوکوں زیادہ چس غریب تے لاچار لوکاں نال آندی ہائی۔ او دیہات دے بندے نال شہر دے بندے پاروں زیادہ اعتبار کریندا ہا تے اوکوں ایں گالھ دا یقین ہا جو دیہات دے لوک شہر آلیں کولو زیادہ پریکٹیکل تے گھٹ رجعت پسند ھوندن۔ اوکوں اپنڑی وسوں نال عشق ہائی او ایں عشق پاروں لوک قصے تے لوک دانش کٹھیاں کریندا ہائی تے ول اوکوں چھوٹیں چھوٹیں ڈرامیں دی شکل اچ پرفارم کرویندا ہائی۔ ایں کم پاروں اوں تھیٹر دے حوالے نال جگ مشہور اسلم اظہر کولوں ٹریننگ گدھی ہائی تے بعد اچ بادل سرکار کولوں ایں حوالے نال سکھدا رہ گئیا۔ بعد اچ سرائیکی لوک تماشا دے ناں نال اوں ھیک تھیٹر گروپ بنڑایا تے ول اوندے اچ اوں وسیب دے ڈکھ کوں بذریعہ آرٹ نشابر کیتا۔ ۔خان صاحب فطرت نال وی بہوں پیار کریندے ھن۔ تے ایں حوالے نال او بہوں قدامت پسند وی ھن۔او چاھندے ھن جو فطرت تے ماحول دا آدر کیتا ونجے تے ایکوں تباہی کولو بچایا ونجے۔ او چنگی طراویں جانڑ دے ھن جو ایں فطری ماحول تے وسائل کوں تباہ کرنڑ سانگے کییندے مفادات ھن تے انھاں مفادات کوں پورا کرنڑ سانگے ماحول دشمن لوک کیا کیا کر سگدن تے کریندن۔ ایں تناظر اچ انھاں بہوں سارے کم کیتن تے میں انھاں دے کماں کوں جتنا جانڑ دا ھاں تہاڈی خدمت اچ مختصرا پیش کرینداں۔ انھاں بہوں ساریاں لوک قصے تے کہانیاں کٹھاں کیتاں ھن جیندے اچ ایکو کنزرویشن دا سنھیا بہوں نشابر انداز اچ ڈسیا گیا ہائی۔ انھاں کہانیاں کوں انھاں چھوٹے چھوٹے ڈرامیں تے سکٹ دی شکل اچ پیش کیتا تاں جو عام لوکاں اچ ایں حوالے نال شعور اجاگر کیتا ونجے۔ انھاں مختلف اجناس دے مقامی بیج کٹھے کیتے جیرھے سپرے تے کھاد آو بغر رادھے ونج سگدے ہائین تے انھاں دی ول چھوٹے کساناں کولو کجھ علاقیں اچ کاشت وی کروایس۔ بلھن تیں انھاں دا ھیک سکٹ ہائی جیرھا دریا تے اوندی وسوں ونڑ کوں کمال دے انداز اچ ورتیندا ہائی۔ انھاں دریا دے اچ زہر پاشی دے ذریعے مچھی پکڑنڑ دے طریقہ کار دے خلاف باقا عدہ کمپین چلائی ہائی تاں جو ایکا لوجی کوں بچایا ونج سگے۔انھاں نے دیسی کھاد بنڑاونڑ سانگے اتھو دے مقامی لوکاں کوں تربیت ڈیوائی تے گوبر آلی کھاد تیار کروایس تاں جو فطری ایکالوجی دے نظام کوں بحال کیتا ونج سگے۔دریا دے ایکالوجیکل نظام کوں بچاونڑ سانگے انھاں ایں وسوں دے مہان شاعراں تے لکھاریاں دے نال نال دریا دے اصل واسیں کوں کٹھا کیتا تے دریا کوں شندھانجلی پیش کرنڑ کیتے مختلف گلو کاراں گیت آکھے تے دریا دے حقوق سانگے ھیک ڈائیلاگ وی کروایا تے بعد اچ سندھو کوں پھلاں دیاں ٹوکریاں پیش کیتیاں گئیاں۔ انھاں دریا اچ کچھوں دے غیر قانونی شکار دے خلاف لوکل کمیونٹی کون ایکٹو کیتا تے انھان دی اہمیت سانگے ھیک کمپین وی چلائی ھاسی۔ اے موٹے موٹے کم انھان اپنڑی حیاتی اچ مختلف سنگتیاں نال رل کے کیتے تے ایندے علاوہ انھاں قصہ رات دا وی اہتمام کیتا جیندے اچ اتھو دی مقامی تاریخ تے لوکاں دی نیچر نال جڑت دی تاریخ کوں قصے دے انداز اچ پیش کرنڑ اچ اہم کردار ادا کیتا۔ او شروع شروع اچ مارکسی فلسفے کولو متاثر ہائی تے اپنڑی پڑھائی دے دوران اوں ڈی-ایس۔ایف اچ وی کم کیتا ہائی تے ضیائی مارشلا دے اوکھے وقت اچ اوکوں " پاویل" دے متبادل ناں نال یاد کیتا ویندا ہائی جیرھا گورکھی دے ھیک ناول دا اہم کردار ہائی۔ بعد اچ او بلوچ قوم پرستاں نال جُڑیا تے اوں تحریک پاروں اوں مارکسی تے طبقاتی جدو جہد کوں ترک کر کے ھیک نویں رنگ اچ سرائیکی قوم پرستی دا نعرہ لایا تے ول آخری دم تائیں ایں مٹی دی محبت نال جُڑیا رہیا۔ کُجھ رجعت پسند اوکوں احمدی خاندان نال تعلق رکھنڑ پاروں تنقید دا نشانا بنڑایندے ہن تے آھدے ہن تے الزام لایندے ھن جو او غریب لوکاں دے حقوق دی گالھ کر کے انھاں کوں پس پردہ احمدی بنڑاونڑ دے چکر اچ حے تے مذہبی منافرت دا پرچار کریندے پر اے بہوں بھونڈا الزام حے۔ اوں اپنڑے مذہب پاروں کڈاہیں کوئی تزکرہ تک نہ کیتا ہائی او ہر مذہب دے مننڑ آلیں دی عزت کریندا ہائی تے اوندے نال بہوں سارے شدت پسند مولوی وی آرام نال بہہ کے سیاسی ڈسکشن کریندے ہن۔ پر اوں اپنڑی حیاتی اچ کڈاہیں مذہبی حوالے نال کہیں دی دل آزاری نہ کیتی ہائی۔ کیوں جو او مذہب کوں ہر کہیں دا ذاتی معاملہ سمجھیندا ہائی۔ ظفر صحافت وی کیتی پر او اوکوں راس نہ آئی ، اوں جُتیں دی فیکٹری لائی تاں اتھو وی گھاٹا بھر کے جان چُھڑوائی ، ڈسپنسری کرنڑ دے بعد سرکاری ملازمت کیتی تے اتھاں وی جوان دا دل نہ لگیا اوکوں چھوڑ کے گھر ول آیا۔ او جڈاں بہوں پریشان تھیوے ہا تے ول سگریٹ دے وڈے وڈے سوٹے مار کے دھوئیں کوں پھوں کر کے باہر کڈھے ہا۔ پر کہیں تیں اپنڑاں غصہ مندے گالھیں کڈھ کے نہ کڈھے ہا۔ او تریمتیاں دی بے حد عزت کریندا ہائی تے صنفی امتیاز کوں ہیک ودہیک لعنت سمجھیندا ہائی۔ انھاں ساریں وصف پاروں اوندے اچ اے صلاحیت ہائی جو او لوکاں کوں کٹھا کر گھندا ہائی تے ول اوں کٹھ کوں سیاسی شعور ڈے کے معاشرے دے وچ طاقتور تے کُرپٹ لوکاں کوں چیلنج کریندا ہائی جیندی وجہ کولو اوکوں پولیس آلے، رجعتی سیاسی گروپ تے مقامی جاگیر دار پسند نہ کریندے ہن۔ تے طاقت دی اے کڑی کتھائیں پنجابی اسٹیبلشمنٹ نال ونج کے جُڑدی ہائی تے او لوک اینجھے متحرک بندے کوں کڈاں برداشت کر سگدن۔ ایں پاروں شاید اوکوں اپنڑی زندگی کولو وی ہتھ دھوونڑے پائے گئے۔ اے سلسلہ اتھاں رکیا نئیں بلکہ اوندی موت دے بعد تفتیش دے ناں تیں اوندے قریب راھونڑ آلے سنگتیاں تے لوکاں کوں عجیب اذیت اچوں گُزاریا گیا۔ گھنٹے گھنٹے دے انٹر ویو اچ متعلقہ ڈیپارٹمنٹ دے تفتیشی افسراں نے جیرھا رویہ رکھیا او نا قابل بیان حے۔ تفتیش دے ایں سوالنامے اچ جتنا جتنا کردار کُشی تھی سگدی ہائی انھاں کیتی پر اصل قاتلاں دے خلاف انھاں کیا کیتا اوندی اج تک ساکوں سمجھ نی آئی۔ اج تک اوندے ذاتی لیب ٹاپ تفتیشی اداریں کولو ھن تے او انھاں کوں اوندی ذاتی زندگی پاروں معلومات کٹھیاں کرنڑ سانگے استعمال کریندن جیرھی بہوں ڈکھ دی گالھ حے۔ ظفر اپنڑے آپ اچ ھیک عہد ہائی او سُجاک تے دھرتی دا سُچل پتر ہائی جیرھا پُر امن طریقے نال جدو جہد کرنڑ تیں یقین رکھدا ہائی۔ اوندی کھل دا ٹھکارا بہوں جاندار ہائی او کہیں دی مالی امداد کرنڑ تیں بالکل یقین نہ رکھدا ہائی او آھدا ہائی لوکاں کوں مچھی پکڑ کے نہ ڈیوو بلکہ انھاں کوں مچھی پکڑنڑ سکھا ڈیوو تاں جو اوندی روٹی روزی مستقل طور تیں چلدی راھوے۔ اوندے مرنڑ پاروں ایں وسیب کوں ناقابل تلافی نقصان تھائے جیندا ازالہ کرنڑ ناممکن حے۔(شہزاد عرفان)