صفت نسبتی
صفت نسبتی او اسم صفت ئِ جئیں کنوںکہیں ہک شے دا ݙوجھی شے نال کُئی نسبت، تعلق یا لڳاپا ظاہر تھیوے ، ݙوجھے لوظیں ئِ چ ’’اوہو لوظ جہڑا جو کہیں ہک اسم دا کہیں ݙوجھے اسم نال نسبت تعلق یا لڳاپا ظاہر کریندے صفت نسبتی اکھیندے جیویں جو: جنگلی جانور، قندھاری انار، کشمیری شال ، ولائتی شراب، مشرقی حسن ، مغربی تہذیب، ملتانی سوہن حلوہ، عربی گھوڑا، داغ دہلوی، ارشد ملتانی، بربط تونسوی، اقبال سوکڑی، مظفر وارثی، ساغر صدیقی وغیرہ تراکیب ئِ چ جنگلی ، قندھاری، کشمیری، ولائتی مشرقی ، مغربی، ملتانی، عربی، دہلوی، ملتانی ، تونسوی، سوکڑی، وارثی تے صدیقی وغیرہ صفات نسبتی شمار تھیندئین ۔ اتھاں صفات نسبتی بݨاوݨ دے کجھ قاعدے بیان کیتے ویندن۔
1۔ اسم دے اڳوں یائے معروف ’’ی‘‘ ودھاوݨ نال۔لاہوری ، شیرازی ، ایرانی ، افغانی، ترکی ، عربی ، دکنی ، سلیمانی، پاکستانی، عجمی ، عراقی ، مصری ، پوٹھوہاری ، قانونی، آئینی ، وارثی، ادبی ، مجلسی، فنی ، آتشی، برقی، انسانی وغیرہ۔
2۔ اسم دے اخیر ئِ چ جے کر الف، ہ یا ی ہووے تاں انھیں کوں حذف کر کے باقی دے اڳوں ’’وی‘‘ دا ودھاراکرݙیوݨ نال:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
سماء
سماوی
مصطفی
مصطفوی
مرتضیٰ
مرتضوی
عیسیٰ
عیسوی
علی
علوی
ٹٻی
ٹٻوی
موسیٰ
موسوی
تونسہ
تونسوی
3۔ بعض اسم جنھیں دے اخیر ئِ چ الف آندے تاں وت انھیں دے اگوں ’’ئی‘‘ ودھاوݨ نال:۔
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
آشناء
آشنائی
آقا
آقائی
ابتدا
ابتدائی
آباء
آبائی
پارسا
پارسائی
خدا
خدائی
مولا
مولائی
کربلا
کربلائی
4۔ بعض اسم جنھیں دے اخیر ـ"ہ"آندی ئِ تاں وت "ہ "کوں "ے "نال بدل کرائیں اوندے اڳوں "وال"ودھاوݨ نال:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
دیرہ
دیرے وال
تونسہ
تونسے وال
لیہ
لیے وال
ترنڈہ
ترنڈے وال
مکہ
مکے وال
درہ
درے وال
5۔ سرائیکی اسماء کنوں بݨݨ آلے صفات نسبتی:
الف: رشتے:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
ابا
ابانُاں
ٻاٻ
ٻٻاݨاں
پیو
پیکا
ݙاݙا
ݙݙاݨاں/ݙاݙکا
نانا
نناݨاں/نانکا
سوہرا
سریجا
پتر
پتریتا
دھی
دھیتا
ب: سمتاں تے جاہیں:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
ابھا
ابھییجڑ
لماں
لموچڑ
پوادھ
پوادھی/پوادھڑ
پچادھ
پچھادھی/پچادھڑ
چُنڈ
چنڈیتا
کنڈ
کنڈیتا
ٻہر
ٻہرلا
اندر
اندلا
پار
پارلا
اروار
اروارلا
ہیٹھوں
ہیٹھلا
اُتوں
اتلا
موہر
موہری
منڈھ
منڈھلا
پریں
پروبھرا
اوہروں
اوہرلا
پاند
پاندلا
ادھ
اَدھلا
پروں
پرلا
بھر
بھرلا
تھل
تھلوچی/تھلوچڑ
ماڑ
مڑیچا
جھک
جھکوچی/ جھکوچڑ
چنانہہ
چناہوڑ
ج: مال مویشی:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اٹھ
اوٹھا
ٻکری
ٻاکرا
ٻاکر
ٻاکروال
ڳاں
ڳاوا
منجھ
مانجھا
بھیݙ
بھیݙا
اجڑ
آجڑی
واڳ
واڳا
جنگل
جانگلی
جھر
جھری
بر
بری
گھر
گھروڳی
پاں
پانول
کھیر
کھرالی
مکھݨ
مکھݨالی
مہاڳ
مہاڳیا
د: وقت:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اڄ
اڄوکا
کلھ
کلھوکا
رات
رتوکا
فجر
فجروکا
صبح
صبحوکا
ہݨ
ہُݨوکا
پہر
پہری
ݙوپہر
ݙوپہری
کفتاں
کفتٔی
عشا
عشائی
سال
سالی
ہفتہ
ہفتئی
مہینہ
مانہی
پل
پلی
ازل
ازلوں
گھڑی
گھڑیوں
ر: ایجھیں اسم جنھیں دے اخیر ئِ چ حروف علت (ا،و،ی) وچوں کُئی ہک حرف علت آون٘ڄے تاں وت اوکوں حذف کر کے باقی دے اڳوں "ل"دا ودھارا کر ݙویندے۔ جے کر کُئی حرف علت نہ ہووے تاں وت وی اوندے اڳو ں"ل"دا ودھارا کیتا ویندے تے "ل"کنوں پہلوں آوݨ آلے حرف دے تلوں زیر وی لا ݙتی ویندی ئِ۔
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
آٹ
آٹِل
اکھ
اکھِل
ٻٹ
ٻٹیل
پاں
پانول
پوش
پوشِل
پھوت
پھوتِل
توݙ
تھوݙل
پڑٻاٹی
پڑٻاٹِل
جھت
جھتِل
جھنڈ
جھنڈ ِل
تانگھ
تانگھِل
پھٹ
پھٹِل
س: متفرق:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
ادب
ادبی
امت
امتی
اولگ
اولگی
بزار
بزاری
آدم
آدمی
بدن
بدنی، بدنوں
بلوچ
بلوچکا،بلوچی
اجڑ
آجڑی
بلور
بلوری،بلوریا
اڑتل
اڑتلی
بدام
بدامی
بہار
بہاریا،بہاری
6۔ کجھ سرائیکی اسمیں دے اخیرئِ چ "کا"دا لاحقہ ڳنڈھݨ نال صفت نسبتی بݨائی ون٘ڄ سڳدی ئِ:
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
بلوچ
بلوچکا
ڄٹ
ڄٹکا
کراڑ
کراڑکا،کرڑکا
ٻال
ٻالکا، ٻلکا
لوݨ
لوݨکا
جت
جتّکا
7۔ بعض اسماء دے اخیرئِ چ شدّآلا''کا"دا لاحقہ ڳنڈھ کرئیں صفت نسبتی بݨائی ویندی ئِ۔ جے کر کہیں اسم دے اخیر یا وچکار کُئی حرف علت آون٘ڄے تاں اوکوں حذف کر ݙتا ویندے۔
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اوݙ
اوݙکاّ
اجڑ
اجڑکاّ
اُٹھ
اٹھکاّ
بَھنک
بَھنّکا
ترونڈ
ترنڈّکا
ڄٹ
ڄٹّکا
قصائی
قصکّا
موچی
مُچکّا
8۔ اسمائے ضمیر صفاتی یا تمثیلی:(جیتلا، جیݙا، جہڑا، جنھاں، جوڳا، سنواں، جتلا) کنوں پہلوں کوئی ضمیر شخصی(اونہہ، انھیں ، تئیں، تساں ، میں ، اساں) یا کوئی اسم گنݙھ ݙیوݨ نال صفت نسبتی بݨ ویندی ئِ جیویں جو:
الف: جیتلا: اونہہ جیتلا، انھیں جیتلا، تئیں جیتلا، تساں جیتلا، میں جیتلا، اساں جیتلا خس، جیتلا، روہ جیتلا، وݨ جیتلا،
ب: جیݙا:اونہہ جیݙا، انھیں جیݙا، تئیں جیݙا، تساں جیݙا، میں جیݙا، اساں جیݙا، اٹھ جیݙا، پہاڑ جیݙا، گھر جیݙا ، لانہہ جیݙا ، خس جیݙا۔
ج: جہڑا:اونہہ جہڑا، انھیں جہڑا، تئیں جہڑا، تساں جہڑا، میں جہڑا، اساں جہڑا، کئیں جہڑا، پیو جہڑا، ما جہڑا، دھی جہڑا، گھر جہڑا،شہرجہڑا،
د: جیہاں:اونہہ جیہاں، انھیں جیہاں ، تئیں جیہاں، تساں جیہاں، میں جیہاں، اساں جیہاں، استاد جیہاں، ݙاݙے جیہاں، لیے جیہاں، ملتان، جیہاں، سونے جیہاں، چاندی جیہاں۔
ر: جوڳا:اونہہ جوڳا، انھیں جوڳا، تئیں جوڳا، تساں جوڳا، میں جوڳا، اساں جوڳا، مرݨ جوڳا، جیوݨ جوڳا، گھر جوڳا، رات جوڳا
س: سنواں:اونہہ سنواں، انھیں سنواں، تئیں سنواں، تساں سنواں، میں سنواں ، اساں سنواں ، دھی سنواں ، لیے سنواں ، لاہور سنواں، پاکستان سنواں ، انگور سنواں ، سیب سنواں ، پنڈ سنواں۔
ص: جتلا:اونہہ جتلا، انھیں جتلا، تئیں جتلا، میں جتلا، اساں جتلا، روہ جتلا، نہر جتلا، کوٹھے جتلا، اسمان جتلا، خس جتلا، سیر جتلا
9۔ اسماء دے اڳوں (دا،وال‘ واں‘ آلا، لایا ‘الا، آں) لاحقے دے طور تے ڳنڈھ ݙیوݨ نال صفت نسبتی بݨائی ون٘ڄ سڳدی ئِ جیویں جو:
الف: دا:ارواردا، پاردا، گھر دا، ٻہر دا ، شہر دا ، بزار دا، ٻال دا، ڄال دا ، وستی دا، جھوک دا، دھی دا ، پتر دا، پیو دا، ما دا ،وغیرہ وغیرہ۔
ب: وال: بھکر وال، ساہی وال، دھنی وال، ٻاکر وال، مہینوال، روہی وال، بھݙ وال، بچڑوال، جتوال ، دھݨ وال وغیرہ۔
ج: واں: واں دا لاحقہ عموماً اسمائے عدد دے اڳوں ڳنڈھیا ویندے جیویں جو:پنجواں ، چھیواں، ستواں، اٹھواں، نانواں ، ݙہواں، یارھواں، ٻارھواں، تیرھواں، چوݙھواں، پندھراں، سولھواں، ستارھواں، اٹھارھواں، انویھواں ، ترھیواں، چلھیواں، غیرہ۔
د: آلا:پھیری آلا، ڈھیری االا، ٻالیں آلا، والیں آلا، ابھے آلا لمیں آلا، اردار آلا، پار آلا ، پتر آلا،دھی آلا،وغیرہ۔
ر: لایا الا:اڳلا ، پچھلا، وچلا، ٻہرلا، ادھلا، اندرلا، پارلا، سانولا، میلا، کچیلا، روہیلا، ٻگھیلا، اتلا،ہیٹھلا۔
س: اں:ایجھیں اسماء جنھیں دے اخیر ء ِچ ہائے جلی الصوت آندی ئِ تاں وت انھیں دے اڳوں "اں"داودھارا کیتا ویندے اتھاں "اں"دا‘ دے معنی ݙیندے۔
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
سرینہہ
سرینہاں
کانہہ
کانہاں
لانہہ
لانہاں
مونہہ
مونہاں
چنانہہ
چنانہاں
فقیہہ
فقیہاں
مینہہ
مینہاں
ٻانہہ
ٻانہاں
نونہہ
نونہاں
ݙیہہ
ݙینہاں
شینہہ
شینہاں
مانہہ
مانہاں
10۔ بعض اسماء دے اخیر ئِ چ "انواں یا واں "دا لاحقہ ڳنڈھݨ نال صفت نسبتی بݨدی ئِ۔
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
اسم
صفت نسبتی
انگور
انگورواں
پاند
پاندواں
چھت
چھتانواں/ چھاتواں
چیر
چیرواں
دریا
دریانواں
غریب
غریبواں
ملاں
ملانواں
الٹا
الٹانواں
ہزار
ہزارواں
پُتر
پترانواں
چم
چمانواں
سچ
سچانواں
11۔ کجھ مزید سرائیکی لاحقے:
الف:وانگوں:اونہہ وانگوں، انھیں وانگوں، تئیں وانگوں، تساں وانگوں، میں وانگوں، اساں وانگوں۔
ب: کار: اوندی کار، انھیں کار یا انھیں دی کار، تیݙی کار، تہاݙی کار، تساݙی کار، میݙی کار، اساݙی کار۔
ج: ریت:اونہہ ریت، انھیں ریت ، تئیں ریت ، تساں ریت، میں ریت، اساں ریت، ٻالیں ریت۔
د: جھئیں:اونہہ جھئیں، انھیں جھئیں، تئیں جھئیں، تساں جھئیں، میں جھئیں، اساں جھئیں، وطن جھئیں۔